Belarusian grammar
 | This article is missing information about verbs and non-possessive adjectives. (July 2024) |
The grammar of the Belarusian language is mostly synthetic and partly analytic, and norms of the modern language were adopted in 1959. Belarusian orthography is mainly based on the Belarusian folk dialects of the Minsk-Vilnius region, such as they were at the beginning of the 20th century. Initially, Belarusian grammar was formalised by notable Belarusian linguist Branislaw Tarashkyevich and first printed in Vil'nya (1918). Historically, there had existed several other alternative Belarusian grammars.
See also: Belarusian alphabet, Belarusian phonology, History of the Belarusian language.
Features
[edit]Grammatical system
[edit]The main means of representation of the grammatical meanings in the Belarusian language are:
- affixes — "стол – стала", "кідаць – кінуць";
- suppletivism — "я – мяне", "чалавек – людзі", "браць – узяць";
- intonation — "ён гэта зрабіў – ён гэта зрабіў?";
- function words — "чытаў бы", "будзеш ведаць";
- root combining — "хадзіцьму = хадзіць+іму – маю хадзіць";
- reduplication — "белы-белы";
- order of words — "цікавая кніга – кніга цікавая".
Methods of analytical construction are also present. E.g., the word "лесам", which is the instrumental of "лес" — forest, may grammatically mean:
- circumstance, if used with verbs of motion — "ехаць лесам";
- specification, if together with other verbs — "валодаць лесам".
Nouns
[edit]There are six cases in Belarusian:
- Nominative (Belarusian: назоўны, BGN/PCGN: nazowny)
- Genitive (Belarusian: родны, BGN/PCGN: rodny)
- Dative (Belarusian: давальны, BGN/PCGN: daval'ny)
- Accusative (Belarusian: вінавальны, BGN/PCGN: vinaval'ny)
- Instrumental (Belarusian: творны, BGN/PCGN: tvorny)
- Locative (Belarusian: месны, BGN/PCGN: myesny)
Historically, there also existed a vocative case (Belarusian: клічны, BGN/PCGN: klichny), but it is used only sparingly in modern Belarusian, like Slovene, Slovak and the closely related Russian, generally in literature, and usually is not mentioned in textbooks.
For nouns (Belarusian: назоўнікі, BGN/PCGN: nazowniki) there are several types of declension:
- i-stem – feminine (feminine nouns ending in a hard consonant, soft consonant or ў: печ "stove", косць "bone", кроў "blood")
| Case | печ SG | пе́чы PL | косць SG | ко́сці PL | кроў SG |
|---|---|---|---|---|---|
| Nominative | печ | пе́чы | косць | ко́сці | кроў |
| Genitive | пе́чы | пячэ́й | ко́сці | касце́й | крыві́ |
| Dative | пе́чы | пе́чам | ко́сці | касця́м | крыві́ |
| Accusative | печ | пе́чы | косць | ко́сці | кроў |
| Instrumental | пе́ччу | пе́чамі | ко́сцю | касця́мі | крывёй |
| Locative | пе́чы | пе́чах | ко́сці | касця́х | крыві́ |
- a-stem – mostly feminine (subdivided into four subgroups: hard stems, guttural stems, soft stems, hardened stems)
- o-stem – masculine (subdivided into hard stem and soft stem) and neuter (вясло "oar", мора "sea")
- consonantal stem – mostly neuter (ягня "lamb", бярэмя "burden", семя "seed")
- irregular nouns (for example, вока "eye" and вуха "ear")
Pronouns
[edit]There are eight types of pronouns (Belarusian: займеннікі, BGN/PCGN: zaymyenniki) in Belarusian:
- Personal (асабовыя):
| Singular | Plural | Reflexive (зваротны) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1st | 2nd | 3rd | 1st | 2nd | 3rd | ||||||||
| Masc. | Fem. | Neut. | |||||||||||
| (English) | I | you | he | she | it | we | you | they | ___self | ||||
| Nominative | я | ты | ён | яна́ | яно́ | мы | вы | яны́ | |||||
| Genitive | мяне́ | цябе́ | яго́ | яе́ | яго́ | нас | вас | іх | сябе́ | ||||
| Dative | мне | табе́ | яму́ | ёй | яму́ | нам | вам | ім | сабе́ | ||||
| Accusative | мяне́ | цябе́ | яго́ | яе́ | яго́ | нас | вас | іх | сябе́ | ||||
| Instrumental | мной (мно́ю) |
табо́й (табо́ю) |
ім | ёю | ім | на́мі | ва́мі | і́мі | сабо́й (сабо́ю) | ||||
| Prepositional | аба мне | аб табе́ | аб ім | аб ёй | аб ім | аб наc | аб вас | аб іх | аб сабе́ | ||||
- Interrogative-comparative (пытальныя):
| хто | што | ||
|---|---|---|---|
| Nominative | хто | што | |
| Genitive | каго́ | чаго́ | |
| Dative | каму́ | чаму́ | |
| Accusative | каго́ | што | |
| Instrumental | кім | чым | |
| Prepositional | аб кім | аб чым |
які (which), каторы (which), чый (whose), колькі (how much)
- Demonstrative (указальныя):
| Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nominative | гэ́ты | гэ́та | гэ́тая | гэ́тыя | той | то́е | та́я | ты́я | ||
| Genitive | гэ́тага | гэ́тага | гэ́тай (гэ́тае) |
гэ́тых | тага́ | таго́ | той | тых | ||
| Dative | гэ́таму | гэ́таму | гэ́тай | гэ́тым | таму́ | таму́ | той | тым | ||
| Accusative | N or G | гэ́та | гэ́тую | N or G | N or G | то́е | ту́ю | N or G | ||
| Instrumental | гэ́тым | гэ́тым | гэ́тай | гэ́тымі | тым | тым | тою | ты́мі | ||
| Prepositional | аб гэ́тым | аб гэ́тым | аб гэ́тай | аб гэ́тых | аб тым | аб тым | аб той | аб тых |
той (that); такі, гэтакі (such, of this kind); столькі, гэтулькі (that much)
- Possessive (прыналежныя):
| Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nominative | мой | маё | мая́ | мае́ | твой | тваё | твая́ | твае́ | свой | сваё | свая́ | свае́ | |||
| Genitive | майго́ | майго́ | маёй | маі́х | твайго́ | твайго́ | тваёй | тваі́х | свайго́ | свайго́ | сваёй | сваі́х | |||
| Dative | майму́ | майму́ | маёй | маі́м | твайму́ | твайму́ | тваёй | тваі́м | свайму́ | свайму́ | сваёй | сваі́м | |||
| Accusative | N or G | маё | маю́ | N or G | N or G | тваё | тваю́ | N or G | N or G | сваё | сваю́ | N or G | |||
| Instrumental | маі́м | маі́м | маёй | маі́мі | тваі́м | тваі́м | тваёй | тваі́мі | сваі́м | сваі́м | сваёй | сваі́мі | |||
| Prepositional | аб маі́м | аб маі́м | аб маёй | аб маі́х | аб тваі́м | аб тваім | аб тваёй | аб тваі́х | аб сваі́м | аб сваі́м | аб сваёй | аб сваі́х |
| Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nominative | наш | на́ша | на́ша | на́шы | ваш | ва́ша | ва́ша | ва́шы | ||
| Genitive | на́шага | на́шага | на́шай (на́шае) |
на́шых | ва́шага | ва́шага | ва́шай (ва́шае) |
ва́шых | ||
| Dative | на́шаму | на́шаму | на́шай | на́шым | ва́шаму | ва́шаму | ва́шай | ва́шым | ||
| Accusative | N or G | на́ша | на́шу | N or G | N or G | ва́ше | ва́шу | N or G | ||
| Instrumental | на́шым | на́шым | на́шай | на́шымі | ва́шым | ва́шым | ва́шай | ва́шымі | ||
| Prepositional | аб на́шым | аб на́шым | аб на́шай | аб на́шых | аб ва́шым | аб ва́шым | аб ва́шай | аб ва́шых |
| Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | Masc. | Neut. | Fem. | Plur. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nominative | яго́ны | яго́нае | яго́ная | яго́ныя | е́йны | е́йнае | е́йная | е́йныя | і́хні | і́хняе | і́хняя | і́хнія | |||
| Genitive | яго́нага | яго́нага | яго́най (яго́нае) |
яго́ных | е́йнага | е́йнага | е́йнай (е́йнае) |
е́йных | і́хняга | і́хняга | і́хняй (і́хняе) |
і́хніх | |||
| Dative | яго́наму | яго́наму | яго́най | яго́ным | е́йнаму | е́йнаму | е́йнай | е́йны́м | і́хняму | і́хняму | і́хняй | і́хнім | |||
| Accusative | N or G | яго́нае | яго́ную | N or G | N or G | е́йнае | е́йную | N or G | N or G | і́хняе | і́хнюю | N or G | |||
| Instrumental | яго́ным | яго́ным | яго́най | яго́нымі | е́йным | е́йны́м | е́йнай | е́йнымі | і́хнім | і́хнім | і́хняй | і́хнімі | |||
| Prepositional | аб яго́ным | аб яго́ным | аб яго́най | аб яго́ных | аб е́йным | аб е́йным | аб е́йнай | аб е́йных | аб і́хнім | аб і́хнім | аб і́хняй | аб і́хніх |
- Negative (адмоўныя): ніхто (nobody), нішто (nothing), нічый (nobody's), ніякі (not of any kind), ніводзін, ніводны (no one);
- Definitive (азначальныя): сам (-self); самы (the very, – self); увесь (all, whole); усё (all, everything); усе (all, every, everybody); усякі, усялякі (every, any); кожны (each); іншы (other).
- Indefinite (няпэўныя): нехта, хтосьці (someone, somebody); нешта, штосьці (something); нечы, чыйсьці (someone's, somebody's, a); некаторы (some of); некалькі (a few, some, several); нейкі, якісьці (some, a kind of, something like); хто-небудзь, хто-колечы (anybody); што-небудзь, што-колечы (anything); чый-небудзь (anybody's); абы-што (smth. dickey); абы-чый (a, somebody's (negative)); абы-які (dickey).
- Interrogative-comparative (пытальныя): хто (who), што (what), які (which), каторы (which), чый (whose), колькі (how much);
Note: proper names and places' names are rendered in BGN/PCGN
Sources
[edit]- Білоруське мовне та граматичне явище: Мовознавство. — Т. Клименко, О. Ткаченко, В. Марченко, М. Хоменко та ін. — Суми, 2004.
- Білоруська граматика. У 2-х ч. / АН БРСР, Ін-т мовознавства імені Я. Коласа; [Ред. М. В. Бірило, П. П. Шуба]. — Мн.: Наука і техніка, 1985.
- Сучасна білоруська мова: Вступ. Фонетика. Фонологія. Абетка. Графіка. Правопис. Лексикологія. Лексикографія. Фразеологія. Фразеографія: Навч. помічник / Я. М. Комаровський, В. П. Красній, У. М. Лазовський та ін. — 2-е вид., перероб. і дод. — Мн.: Вища школа, 1995. — 334 с. ISBN 985-06-0075-6.