User:Omegastar/Frozen

Page for translations put on hold

The Aeolus

The Aeolus was the famous 17th century flagship of vice-admiral Jacob van Heemskerk, and was part of the first real war fleet of the Dutch Republic that won the Battle of Gibraltar on 25 April 1607, during the Eighty Years' War, in which the Dutch fleet completely destroyed the Spanish fleet. The Aeolus also served as flagship of the explorer Joris van Spilbergen during his circumnavigation-expedition from 1614 to 1617.

The reason for the building of the Aeolus

The Aeolus was named after Aeolus, the god of the winds in Ancient Greek and Roman mythology. The ship was a class bigger then preceding Dutch ships. The ships of the Geux de Mer William II van der Marck Lumey and Willem Bloys van Treslong, who had unexpectedly conquered Den Briel in 1572, had been smaller armed merchantvessels. Cornelis Dirkszoon, burgomaster of Monnickendam had used all kinds of Dutch ships available to him at his victory at the Battle of the Zuiderzee in 1573 against the Spanish fleet of Boussu. The same counted for admiral Louis van Boisot, who used everything he could get in his successes at the Battle of Lillo and the Battle of Reimerswaal in 1574 against the Spaniards. Even admiral Justinus of Nassau, son of William of Orange, had to use smaller ships during his support of the English against the Spanish Armada in 1588. When admiral Wolfert Harmenszoon destroyed the entire Portuguese fleet at Bantam in 1601, he had used standard ships of the Dutch East India Company. And lieutenant-admiral Jacob van Wassenaer Duivenvoorde, the father of admiral Jacob van Wassenaer Obdam, used armed merchantvessels in his victory in the Battle of the canal in 1602 against the Spaniards. During the Battle of Sluis in 1603 against a Spanish fleet of galleys, the Zeelandic admiral Joost de Moor had been forced to use galleys taken from the Spaniards, including the famous Zwarte Galei.

But the situation changed when, amongst others, the Compagnie van Verre was founded in 1594 and its captains Cornelis de Houtman and Frederik de Houtman discovered in 1596 Bantam and the Dutch East Indies, which led to the creation of the Dutch East India Company in 1602. The long journeys that explorers such as Jan Huyghen van Linschoten, the brothers De Houtman, Jacob Cornelisz. van Neck and Olivier van Noort, the first Dutch person who completed a circumnavigation of the world, required bigger and better armed ships, that could maintain themselves anywhere in the world. The Aeolus was most likely never designed as a warship, but rather as a big and well-armed VOC-ship. After its participation in the Battle of Gibraltar, the Aeolus would retake this role as the ship of Joris van Spilbergen during his exploration-journeys. Because the Aeolus was the largest and best armed ship of the fleet send out to Gibraltar, it was chosen as flagship.

Van Heemskerck

Jacob van Heemskerck was five years old when the Geux conquered Den Briel, and seven year old when Leiden was relieved by Boisot. This made a large impresson on him and the news must have exited him, because he decided to do something of equal worthiness for the Dutch Republic. Jacob came from an old, rich family and had never known poverty or even a sailors life. He learned the basics of zeevaartkunde from Robbert Robbertsz. le Canu in Amsterdam. After consulting the cartographer Petrus Plancius in 2 July 1595, van Heemskerck joined Willem Barentsz in his second expedition to find a safe North-Eastern Passage to China. After several months they returned, the ice having blocked their progress. But on 10 May 1596 they set out on a third expedition with two ships, sailing from Amsterdam. After the discovery of the Barentzsea, Bear Island, Barentsz island and Spitsbergen, one of the ships became stuck in the ice, and after a severe winter on Novaya Zembla in the Behouden Huys, the survivors returned to Amsterdam in barges on 29 October 1597, Willem Barentsz having died during the journey home. Because noone had expected for anyone to have survived the expedition, Van Heemskerck was praised throughout the Republic for his skill and inspiration. After the expedition he soon set sail again, this time to fight the Dunquirque Raiders and Barbary Pirates. On 1 May 1598 he participated in the first expedition of admiral Jacob Cornelisz van Neck to the Dutch East Indies and Bantam. During the expedition he was promoted to vice-admiral. On 19 May 1600 he returned from the expedition, and on 23 April 1601 he led a new expedition to the East Indies, this time as admiral. When the expedition came across Mauritius, Van Heemskerck wrote a detailed description of the Dodo. On 25 February 1603 van Heemskerck captured a large Portuguese Carrack, with a worth of several million guilders, for which he received a large reward. Because of this capture, and the good treatment the captives received, amongst whom were 100 women, his fame rose further after his return to the Republic in July 1604.

The preperations for the battle

In 1607, news reached the Netherlands of a very large Spanish fleet assembling in the bay of Gibraltar with the goal of conquerring the Dutch possessions in the East Indies. The admiral of the Spanish fleet was the infamous Don Juan Alvarez de Aviles, who had participated in the Battle of Lepanto of 1571, where the complete Ottoman galley-fleet had been destroyed. The VOC pushed the Dutch States General to equip a strong squadron under the command of an experienced admiral that was to be appointed by the states. For most people, only Jacob van Heemskerck had the skill and experience necesarry to fill the post. When van Heemskerck was asked to lead the fleet, and offered the Aeolus as his flagship and the temporary rank of vice-admiral, he immediatly accepted with only one condition; that he not receive any reward for his service. The representatives of the States were surprised by this, but saw him as the perfect leader. After long insistance from the authorities, van Heemskerck agreed to accept 13% of all booty minus 40.000 pounds. After a thorough preparation in multiple Dutch harbors, during which the best suited Dutch ships were sought out and manned with the best and most experienced sailors available, the fleet set sail from Dutch harbors on 25 March 1607. The fleet contained 26 ships and 4 merchantvessels, all with a large number of extra cannons aboard. The ships included the following:

The Aeolus as flagship, under the command of flagcaptain Pieter Willemszoon Verhoef
The Tijger (the Tiger)
The Zeehond (the Seal)
The Griffioen (the Griffon)
The Rode Leeuw (the Red Lion)
The Witte Beer (the White Bear)
The Gouden Leeuw (the Golden Lion)
The Zwarte Beer (the Black Lion)
The Morgenster (the Morningstar)
The Friesche Pinas (the Frisian Pinas), a ship taken from the Spaniards
The Olifantstromp, captained by Harpert Maertenz Tromp, who took his son Maarten Tromp with him

After assembling at the island of Wight, the fleet, led by the Aeolus, set course for Spain on 29 March.

The Dutch warfleet reached the mouth of the Taag, the largest river of the Iberian Peninsula, on 10 April. An English ship was just about to sail up the river, and Van Heemskerck convinced the English captain to let one of Van Heemskerck's officers accompany him to find information about the position of the Spanish fleet. The officer soon returned to the Aeolus with the news that the Spanish fleet had sailed to Gibraltar in order to capture richly loaded Dutch merchantvessels sailing to the Netherlands from the Mediterranean Sea. Van Heemskerck and the dutch fleet immediatly set course straight for Gibraltar. On 22 April the dutch fleet encountered a Dutch ship sailing home that had been lucky enough to slip past the Spanish fleet unseen at night. The Dutch captain confirmed that the Spaniards were heading to Gibraltar. Two days later Van Heemskerck stopped a French ship heading to France, and the French captain told Van Heemskerck that the Spanish fleet had entered the Bay of Gibraltar, and consisted out of ten heavily armed galleons and eleven smaller ships. The day before the battle Van Heemskerck had a warcouncil aboard the Aeolus. There he laid out his plans. Each of the ten Spanish Galleons were to be attacked by two Dutch ships, one on each side. Van Heemskerck would himself attack the Galleon of the Spanish admiral, Aviles. The remaining six dutch ships were ordered to deal with the 11 smaller Spanish ships. The 4 merchantvessels were tasked with blocking the entrance to the harbor of Gibraltar in order to prevent any Spanish ships from leaving. Van Heemskerck was probably aware of the Spanish defensive strategy to protect its ships in harbors.

The Aeolus during the battle

In the morning hours of 25 April, the Dutch fleet sailed into the bay of Gibraltar in complete line formation, with the Aeolus leading. The Spanish ships were ankered in a semi-circle in front of the hardbor enbankment, which was supposed to protect the ships with cannons. The Spanish ships were also protected by two forts, who covered the entire harbor. And finally, Aviles had taken on 4000 soldiers from the city onto his ships, and also had them man a German, three Dutch and four French ships, which he had conquered during the journey of the Spanish fleet. When Aviles saw the Aeolus and the ship of captain Lambert head towards him, he ordered the captain of one of the conquered Dutch ships to join his own flag-ship. He questioned the Dutch captain if the small Dutch ships were really planning to attack his floating fortresses. After the confirmation of the Dutch captain that this was very probable, Aviles suddenly had the anchor of his galleon cut, to create more room for his ship for the coming battle. He hoped the other Spanish captains would do the same thing, but he was too late. His galleon was unable to make speed, and floated away to the dockside. When the ship of Aviles drifted away from the other Spanish Galleons, flagcaptain Verhoeff of the Aeolus asked Van Heemskerck wether they should instead attack the Galleon of the Spanish vice-admiral, Aviles' son, but Van Heemskerck forbade this and gave the order to follow the Spanish ship and hold their fire until the Aeolus came alongside the Spanish flagship. He also promised 100 ducats to the Sailor who took down the Spanish flag. While the other Dutch ships attacked the targets assigned to them by Van Heemskerck, the Aeolus, followed by the ship of captain Lambert, pursued the Galleon of the Spanish admiral. Aviles' flagship fired the first shot. Almost simultaniously, Van Heemskerck ordered all cannons of the Aeolus to fire. The second Spanish shot hit a sailor standing next to Van Heemskerck, and also shattered the left leg of the Dutch vice-admiral. Van Heemskerck, fatally wounded, fell down onto the deck of the Aeolus. Nonetheless he ordered flagcaptain Verhoeff, who was kneeling beside him, to continue as planned.

Van Heemskerck's plan went off like clockwork. Every Spanish Galleon was hit from bothsides by Dutch ships. The merchantvessels bombarded the Spanish forts and dockside from the entrance of the bay. The gunpowder magazines of one of the largest Spanish Galleons exploded, sending pieces of the ship flying thirty meters into the air. When evening fell, the Galleon of Aviles, who had been killed in the first minutes of the battle, aswell as the Galleons of his son and three other Galleons had been burned. Another Spanish Galleon had exploded, the sixth Galleon sank after taking a hit from a cannonball under the waterline, and the final two Galleons were forcefully beached, taken, and set on fire. All 21 Spanish ships were destroyed, and the Dutch set out boats to kill hundreds of Spaniards swimming in the water. It was a complete defeat for the Spaniards. The Dutch took some 200 Spaniards prisoner, amongst which the son of Aviles, and for days after the bodies of Spanish sailors were left floating in the bay. General estimates conclude atleast 4000 Spanish casualties. The Dutch lost less then 100 men, and suffered 60 wounded, but did not lose a single ship. When, after the end of the battle, the crew of the Dutch fleet received the news that their admiral had been killed in battle, it saddened them greatly. The body of Van Heemskerck was balsemed and sent back to the Netherlands the following day. In the Netherlands he received the very first state-funeral, and was buried under great interest in the Oude Kerk in Amsterdam. As a result of his great victory, Jacob van Heemskerck was glorified as a national hero in the Netherlands.

The consequences of the battle

The result of the battle had serious consequences for the Spanish-Dutch conflict. Though no territorial changes were made, after their defeat the Spanish hastened their peace-talks with the Dutch, eventually resulting in the signing of the Twelve year truce in 1609. Another consequence of the battle was that the narrow passage at Gibraltar into the mediterranean became much safer for Dutch ships to pass.

The murder of Verhoeff and the death of Tromp

De vlaggenkapitein van de Aeolus Pieter Willemsz. Verhoeff werd als dank voor zijn moedig optreden tijdens de Slag bij Gibraltar, benoemd tot admiraal bij de VOC. Hij kreeg als opdracht mee, om nog vóór het te verwachten Bestand, zoveel mogelijk Portugese bezittingen in Nederlands Indië te veroveren. Hij vertrok acht maanden na de Slag bij Gibraltar, op 21 december 1607 met een vloot van dertien schepen naar Bantam. Onderweg deed hij nog het naar prins Maurits vernoemde Dodo-eiland Mauritius aan, waarbij een van zijn bemanningsleden door een Dodo in zijn bil gebeten werd. Het uitvoeren van zijn oorspronkelijke opdracht tegen de Portugezen verliep niet al te succesvol, vooral omdat er geen schermutselingen met de Portugezen waren. Na een lang omzwerven, kwam hij op 15 februari 1609 aan op het eiland Bantam. Hij had een brief bij zich van prins Maurits met een verzoek voor de plaatselijke regeerders om een Nederlands fort te mogen bouwen, met bescherming en cadeaus voor de bevolking. In wat later bekend zou komen te staan als Het Verraad van de Bandanezen, werd hij echter op 22 mei 1609 naar een ongewapende bespreking gelokt en samen met andere Nederlanders door de plaatselijke bevolking vermoord. Een van de weinige overlevenden, was de latere gouverneur-generaal van Indië Jan Pieterszoon Coen, op wie de moord een blijvende indruk zou achterlaten en de reden zou zijn voor zijn latere strenge handhaving van rust en orde. In hetzelfde jaar dat de vlaggenkapitein van de Aeolus Verhoeff werd vermoord, had het vrachtschip van kapitein Tromp, met zijn zoon Maarten als kajuitsjongen, op zee een ontmoeting met een zwaarbewapende Engelse zeeschuimer. In het gevecht dat volgde werd kapitein Tromp gedood en de jonge Maarten riep de bemanning toe: "Moet je mijn vader's dood niet wreken?" Maarten moest drie jaar als kajuitsjongen bij die zeerover dienst doen. Maar dat brak hem niet, want daar werd de basis gelegd voor zijn vasthoudend karakter voor zijn latere admiraalschap.

The Aeolus and the circumnavigation of Van Spilbergen

Omdat er na de Slag bij Gibraltar en het daardoor bereikte Twaalfjarig Bestand geen schermutselingen met de Spanjaarden waren, kreeg de Aeolus weer de rol van schip van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Het schip zou dan ook onderdeel worden van een wereldreis die Joris van Spilbergen voor de VOC zou maken. In 1614 kreeg Van Spilbergen van de VOC de opdracht, om als admiraal met een vloot naar Nederlands Indië te zeilen om daarbij ook de monopolie voor de VOC van Straat Magellaan in het zuiden van Zuid-Amerika veilig te stellen. Waarschijnlijk gebruikte men het oorspronkelijke idee van de beroemde Nederlandse ontdekkingsreiziger Jacob le Maire. Hoewel er een Bestand met de Spanjaarden was, dat de Aeolus mede had afgedwongen, kreeg Van Spilbergen ook de opdracht mee, om zoveel mogelijk Spaanse bezittingen aan te vallen en te verzwakken. Hij kreeg een vloot mee van zes schepen, de Zon, de Maan, de Jager en de Meeuw en twee schepen die hadden meegedaan aan de Slag bij Gibraltar, de Morgenster en de Aeolus. En mogelijkerwijs werd de Aeolus het vlaggenschip van Van Spilbergen, misschien vanwege de zware bewapening van het schip, maar waarschijnlijk vooral vanwege de bekendheid als vlaggenschip een grote overwinning geleid te hebben. En deze keuze was meer dan aannemelijk, omdat niet geheel toevallig Van Spilbergen ook onder Jacob van Heemskerck tijdens de Slag bij Gibraltar gediend had, al had hij als administrateur daarbij geen actieve rol gespeeld. In hetzelfde jaar, dat de Noordse Compagnie werd opgericht, de Nederlandse zeevaarder Jan Jacobszoon May van Schellinckhout het eiland Jan Mayen ontdekte en de architect Hendrick de Keyser, die ook bezig was met het praalgraf voor Willem van Oranje, de Zuiderkerk in Amsterdam voltooide, vertrok de vloot van zes schepen met aan het hoofd de Aeolus en ongeveer 750 man in augustus 1614, vanwege de heersende tegenwinden eerst voor een reis via Kaap Verde, de meest westelijke punt van Afrika en dan voor de oversteek naar Brazilië. Na een lange Atlantische overtocht kwam de Aeolus met de Nederlandse vloot op 23 december aan bij Ilha Grande voor de Braziliaanse kust.

Op 1 januari 1615 riep Van Spilbergen op de Aeolus de krijgsraad bijeen, omdat er een muiterij dreigde op de Meeuw. Bij de soms ten dele buitenlandse bemanning van een schip van de VOC, behoorde een muiterij dan ook tot een van de vele moeilijkheden. Van de bemanning van de Meeuw werden 15 verdachten gearresteerd en twee leiders van de onlusten ter dood veroordeeld, maar daarmee zouden de problemen op de Meeuw nog niet voorbij zijn. In Ilha Grande vond men niet genoeg voedsel en daarom ging de vloot naar de zuidelijker gelegen baai Sint Vincent, waar men met de Portugezen probeerde te onderhandelen, zonder al te veel succes overigens. Daarom voer de Nederlandse vloot met aan het hoofd de Aeolus verder naar het zuiden, waar op 8 maart de Straat Magellaan werd bereikt. Terwijl ondertussen het schip de Meeuw was gedeserteerd, was pas begin april de wind voldoende gunstig om de 600 kilometer lange Straat in te zeilen. Op 6 mei bereikte de Aeolus met nog maar vier Nederlandse schepen de Stille Oceaan. Een jaar later in 1616 zouden de Nederlandse ontdekkingsreizigers Jacob le Maire en Willem Cornelisz Schouten een betere ronding van Zuid-Amerika ontdekken en deze naar Hoorn, de woonplaats van Schouten Kaap Hoorn benoemen. De Aeolus en de andere schepen zeilden nu aan de westkust van Zuid-Amerika omhoog naar de eilanden Mocha en Santa Maria voor de kust van Chili en bezochten ook op 12 juni de Chileense havenstad Valparaiso. In de baai lag een Spaans schip, maar de Nederlandse vloot kon het niet veroveren, omdat de Spanjaarden het in brand hadden gestoken, om te voorkomen dat het in Nederlandse handen zou vallen. De Aeolus en de Nederlandse vloot voer nu verder omhoog naar een andere Chileense havenstad Arica, waar men zilver op de Spanjaarden wilde veroveren, maar ook daar lagen geen Spaanse schepen.

The Twelve-year Truce

Het onder leiding van de Aeolus tijdens de Slag bij Gibraltar afgedwongen Bestand, een wapenstilstand, had later nog een volkomen onverwacht bijeffect. Door het wegvallen van een gemeenschappelijke vijand, laaiden in Nederland weer oude kerktwisten op. Vooral de tegenstellingen tussen de gomaristen of contra-remonstranten, volgelingen van de voormalige Zuidelijke Nederlandse theoloog Franciscus Gomarus en de arminianen of remonstranten, volgelingen van de gematigder Noordelijke Nederlandse theoloog Jacobus Arminius, die door zijn voortijdige natuurlijke dood in 1609 vermoedelijk aan een berechting ontsnapte, leidde tot een zeer scherpe tegenstelling. Als gevolg daarvan zou prins Maurits, die daarnaast ook nog een voorstander van het hervatten van de strijd tegen Spanje was en zijn voormalige leermeester, de landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt, die als mede-oprichter van de VOC ook nog een voorstander van het Bestand was, fel tegenover elkaar komen te staan, wat uiteindelijk zou leiden tot de onthoofding van de laatste in 1619 in Den Haag. Ook Maurits kan, hoewel zijn succesperiode voorbij leek, een slachtoffer van het Bestand genoemd worden. Na zijn overwinning bij de Slag bij Nieuwpoort in 1600 en zijn laatste persoonlijk succes met de herovering van Sluis in 1604, had hij niet kunnen voorkomen, dat Spinola het Beleg van Oostende in 1604 en het Beleg van Groenlo in 1606 zegevierend had afgesloten. Door het Bestand zou Maurits óók geen kans meer krijgen nieuwe overwinningen te behalen. In plaats daarvan zou hij in 1623 te maken krijgen met een complot tegen zijn leven, door de zoons van Van Oldenbarnevelt, Reinier en Willem. Reinier werd in hetzelfde jaar terechtgesteld, maar Willem kon ontsnappen naar Brussel, op dat moment in Spaanse handen, maar is de Republiek altijd trouw gebleven.

Sources

Francis Vere: Met Zout in hun Bloed