User:Verwolff/menu

Leszek the Black
High Duke of Poland
Portrait by Jan Matejko.
Reign	1279 – 1288
Predecessor	Bolesław V the Chaste
Successor	Henryk IV Probus
Burial	Dominican Church of Holy Trinity, Kraków
Wife	Agrippina of Slavonia
Issue	childless
Dynasty	Piast dynasty
Father	Casimir I of Kuyavia
Mother	Constance of Wrocław

Leszek the Black (Polish: Leszek Czarny) (ca. 1241, died 30 September 1288) – was one of the dukes of the fragmented Polish Kingdom. He was; duke of Sieradz since 1261, duke of Łęczyca since 1267, duke of Inowrocław between 1273-1278, and High duke of Kraków and Sandomierz since 1279 until his death. During his government there was a third Mongol raid against Poland in 1287.

He married Agrippina of Slavonia, they had no children.

Ancestors and childhood

Leszek Czarny was the eldest son of the second marriage his father, duke Casimir I of Kuyavia and Constance of Wrocław. Nickname, the Black (in latin Niger) appears in fourteenth century Chronicle. In year 1257, after the death duke's mother and third marriage of his father with Euphrosyne of Opole, soon became a source of confilct in the family. The new stepmother drives to exclusion from the inheritance the previous children of her housband. Some chronicles accused the duchess of poisonous intentions, but it wasn't be confirmed.

							Konrad I of Masovia d. August 31 1247
				Casimir I of Kuyavia d. December 14 1267
							Agafia of Rus d. after August 31 1247
	Leszek Czarny d. September 30 1288
							Henry II the Pious d. April 9 1241
				Constance of Wrocław zm. February 21 between 1253 and 1257
							Anne of Bohemia d. June 23 1265

Anti-paternal rebellion

The two oldest sons of Casimir I decided to fight against their father and stepmother in 1261 (sometimes it's denied the participation in the revolt of Ziemomysł of Kuyavia, the younger brother of Leszek, or even the fact of the rebellion). Leszek has been supported by local nobles, dissatisfied with the risky policies of Kazimierz. More important was support of other dukes of fragmented Poland, who were tied in anti-Casmir coalition, consisting of Bolesław V the Chaste, Siemowit I of Masovia and Boleslaw the Pious. In the result, Casimir was eventually forced to divide own duchy and separate part of it for Leszek, with Sieradz as a capital city.

Leszek, duke of Sieradz

Next 18 years, from 1261 to 1279, Leszek spend in rather calmness as duke of Sieradz. As his duchy belonged to the less-populated parts of Poland, he pursue active settlement policy, including location number of new cities (like Nowa Brzeźnica, Lutomiersk, Wolbórz and Radom) and bringing settlers. This well rated policy, done with close cooperation of the Catholic Church, slowly has been changed his duchy.

Nineteenth century drawing of the Leszek the Black's seal

In 1267 Duke's father died, leaving his duchy for dividing among the five sons (from both marriages). Leszek to the possesed already Sieradz, joined the Duchy of Łęczyca. A year later the Duchy of Inowrocław, which primarily belonged to his younger brother Siemomysł, rebellion broke started by mighty frustrated nobelmen with the pro-German policy of the duke. They called to the throne of duchy a well known enemy of the Germans, Boleslaw the Pious. He's effectively ruled there for five years, until he's been accused of lacks any legal basis for this rulling. Finally, Bolesław the Pious give away this duchy to Leszek the Black, and thus from 1273 year oldest son of Casimir I unexpectedly became also Duke of Inowroclaw. His govern there last until 1278, when during the congress in Ląd, through mediation of Przemysł II Leszek decided to give the duchy back to his brother.

Spór małżeński Gryfiny z Leszkiem Czarnym, obraz Jana Matejki

Cooperation with Boleslaw V the Chaste. Marriage with Agrippina

Getting self-independence in 1261 as a ruler of Sieradz duchy, let him establish very quickly good relations with the ruler of the neighboring duchy of Cracow - Boleslaw the Chaste V. For the first time the both dukes cooperate in 1260 during an invasion on Kingdom of Bohemia, which was part of a broader action during the war, Hungarian / Czech to decline after austrian rulers of Babenberg when the family extinct. Leszek's participation in the war against the Czech rulers of Přemyslid and their allies (this means, two polish dukes the Henry IV Probus and Władysław of Opole) will last for many years with particular intensity at early seventies of XIII century (years between 1271-1273).

The seal of Leszek the Black, as shown from the nineteenth century

The concerted efforts of childless Bolesław V the Chaste and Leszek, resulted designate Leszek as the expected heir to the Duchy of Cracow-Sandomierz. Document confirmed this was released in 1265 and eight years later could became a cause of Cracow throne loss by Bolesław. Due the rebellion of noblemen in Cracow, one of the reason of the protest was the fact that Bolesław choose for own successor Leszek the Black, already known for his uncompromising policy againts nobelmen in own duchy of Sieradz. Some historians reject this interpretation of events and suggest that rebellion was for different reasons. The shock of the rebellion was so strong that, Bolesław had to give away part of own duchy to supporting the rebels Władysław of Opole.

In 1265 Leszek the Black married Agrippina of Slavonia (sometimes called as Griffina), the daughter of Rostislav Mikhailovich, the ban of Slavonia and Anna of Hungary. The marriage was not successful, due the lack of ofspring. In year 1271 the moral scandal shake Cracow, when the duchess announced publicly that her husband is impotent. Reconcilation of the spouses could happen after four years later as a result of the intervention of Boleslaw the Chaste. Leszek decided then to treatment with the renowned doctor Nicholas from Cracow. He adviced prince to eat frogs and snakes, which caused - as stated one of the chronicles: "the duke fell into a great abomination in the nation". This sacrifice was for anything, because Agrippina didn't have offspring with Leszek.

Leszek the Black Prince as High Duke of Cracow and Sandomierz

7 December of 1279, died Boleslav V and Leszek the Black inherited the Duchy of Cracow (Seniorate Province) and Sandomierz. This way Leszek became High Duke according to Bolesław Wrymouth's testament. His reign started without a shock, though Leszek probably have to agree to a formal election to the throne in Cracow. Certainly it did not mean that he reign in peace. Soon a new candidate to Cracow's throne appeared, Prince of Halych, Lev I (some historians dispute the fact that a candidate for the duke Cracow, arguing that it was a standard plundering raid). Prince of Halych with the help of Lithuanians, Tatars and some Russian principalities, in February 1280 year invaded the territories near Lublin, then cross the Vistula and siege Sandomierz. Besieged managed to survive a threat, giving Leszek time to gather sufficient forces to repel the invasion. The final battle took a place on 23 February near to Goźlice, where the army Lev I were forced to escape. Later that same year, Leszek went on an expedition of retaliation, burning and destroying the land from border to Lviv.

The next year, Leszek made a new military efforts, attacking the duke of Wrocław Henry IV Probus. This was in response to the imprisonment of allied with Leszek Przemysł II during a meeting in Barycz by ruler of Lower Silesia from Piast family. This expedition, except the considerable spoils of war, has not delivered the expected results.

Following years were not peaceful, as well. In 1282 year lands arround Lublin were attacked by Yotvingians who did severe havoc. After victory battle near the Łopiennik attackers were stopped. Leszek, set off then the raiders in pursuit and somewhere near the river Narew, he caught up the attackers and destroy them fully in during the bloody battle. The slaughter of Yotvingians warriors, which then took place, effectively destroyed the combat strength of the tribe. Yotvingians defeat a year later led to a retaliatory invasion of Lithuanians. This time, Leszek again fullfiled his duties and defeat attackers in the battle near Rowiny.

Leszek Czarny, graphic by Aleksandra Lessera

Konflikt z biskupem krakowskim, Pawłem z Przemankowa

Pomimo wszystkich zwycięstw militarnych, pozycja Leszka Czarnego w księstwie krakowsko-sandomierskim nie była zbyt mocna. Niemal przez cały okres swoich rządów musiał zmagać się z opozycją wewnętrzną. Do jego czołowych przeciwników należeli biskup krakowski Paweł z Przemankowa, wojewoda sandomierski Janusz, oraz ród Starzów-Toporczyków. Spór z Pawłem z Przemankowa rozpoczął się u progu lat osiemdziesiątych, kiedy Leszek odmówił zatwierdzenia szerokich uprawnień immunitetowych biskupa. Nie bez znaczenia był tutaj również konflikt z wdową po Bolesławie Wstydliwym, świętą Kingą, o zapisaną jej w testamencie przez męża oprawę wdowią, tj. Sądecczyznę, która jako kraina niezwykle ważna strategicznie (droga w kierunku Węgier) była zdaniem Leszka zbyt cenna, by oddać ją byłej księżnie krakowskiej (innym motywem mogła być chęć zapisania Sądecczyzny małżonce Leszka, Gryfinie). Na przełomie 1282/1283 roku zatarg wszedł w najbardziej dramatyczny etap, kiedy biskup został uwięziony na zjeździe możnych w Łagowie i uwieziony do Sieradza. Paweł odzyskał wolność dopiero na skutek zgodnej interwencji polskiego Kościoła. Ostateczną ugodę z biskupem Leszek Czarny podpisał jednak dopiero 30 listopada 1286 roku, kiedy to książę zobowiązał się zapłacić Pawłowi 3000 grzywien odszkodowania za poniesione szkody, oraz zwrócić mu wszystkie dobra i uznać uprawnienia immunitetowe.

Bunty rycerstwa w 1282 i 1285 roku

Z rządów Leszka Czarnego nie było również zadowolone rycerstwo, co może dziwić, z uwagi na liczne i szczęśliwą ręką prowadzone wyprawy zbrojne. Do pierwszego wybuchu niezadowolenia rycerstwa doszło już w 1282 roku, kiedy wojewoda sandomierski Janusz, wykorzystując zaangażowanie Leszka na innych frontach, wydał grody w Sandomierzu i Radomiu księciu czerskiemu Konradowi II. Bunt ten (jeżeli w ogóle miał miejsce, gdyż pierwszy informację o nim podał dopiero Jan Długosz, a wojewoda pomimo tej zdrady pozostał w dalszym ciągu na urzędzie) został stłumiony w zarodku.

Do poważniejszego wystąpienia doszło trzy lata później, kiedy to w kwietniu zbrojnie przeciwko księciu wystąpili wojewoda sandomierski Otto Toporczyk, kasztelan krakowski Janusz (były wojewoda), oraz wojewoda krakowski Żegota. Bunt całkowicie zaskoczył Leszka, który nie będąc nikogo pewnym, ewakuował się do zaprzyjaźnionych Węgier. Na szczęście dla Leszka kandydat na tron, wysunięty przez rebeliantów Konrad czerski, działał niezwykle ospale i nie zdołał zająć grodu wawelskiego, bronionego przez wiernych księciu mieszczan krakowskich. 3 maja 1285 roku doszło do decydującego starcia w bitwie nad Rabą, gdzie Leszek Czarny dzięki pomocy węgierskiej odniósł świetne zwycięstwo, zmuszając przeciwników politycznych do opuszczenia kraju. Pokonanie opozycji umożliwiło Leszkowi prowadzenie nowej polityki kadrowej, dzięki czemu pod koniec panowania rządy księcia krakowskiego były bardziej stabilne.

Trzecia wyprawa Tatarów na Polskę

Main article: III najazd mongolski na Polskę

Na przełomie 1287 i 1288 doszło do III najazdu Tatarów na Małopolskę pod wodzą Talebogi i Nogaja. Siła militarna przeciwników, wsparta wojskiem księstw ruskich, była zbyt wielka, by stawić im czoła w polu, w związku z czym rycerstwo i ludność schronili się w obwarowanych grodach. Leszek Czarny wyruszył do Węgier z prośbą o pomoc. Tym razem Małopolska była lepiej przygotowana, niż podczas dwóch poprzednich najazdów tatarskich – większość umocnionych grodów z Krakowem i Sandomierzem na czele udało się obronić. Zniszczenia Małopolski były jednak dość znaczne.

Sprawa pierwszej koalicji piastowskiej i dążenie do zjednoczenia kraju

Istnieją przypuszczenia, że Leszek Czarny zainicjował proces zjednoczenia kraju. Według teorii tzw. "pierwszej koalicji piastowskiej", wysuniętej przez lwowskiego profesora Oswalda Balzera, czterej książęta: Leszek, Henryk IV Probus, Przemysł II i Henryk III Głogowczyk mieli się około 1287 roku umówić w sprawie kolejności dziedziczenia Małopolski (tzn. wg starszeństwa). Hipotezę tę w świetle dzisiejszego stanu wiedzy należy jednak obalić, na skutek złych stosunków łączących w tym okresie Leszka Czarnego i Przemysła II Wielkopolskiego z Henrykiem IV Prawym. Z drugiej strony również na dworze Leszka Czarnego dały się zauważyć tendencje zjednoczeniowe, o czym może świadczyć dobrze rozwijający się kult świętego Stanisława.

Śmierć i sytuacja polityczna z tego wynikła

Leszek Czarny zmarł bezpotomnie 30 września 1288 roku w Krakowie. Został pochowany w tutejszym kościele dominikańskim św. Trójcy. Małopolska po jego śmierci stała się widownią krwawych zapasów kilku Piastowiczów. Zwycięsko ze starcia wyszedł ostatecznie w 1292 roku ktoś zupełnie obcy – władca czeski z dynastii Przemyślidów, Wacław II. Nie mając podstaw prawnych do panowania w dzielnicy małopolskiej, Wacław II wystarał się o dokument od byłej księżny krakowskiej, wdowy po Leszku, Gryfiny (zm. 1309 roku), wówczas księżny sądeckiej (którą to ziemię otrzymała jako oprawę wdowią), w którym scedowała na rzecz władcy czeskiego wszelkie swoje wątpliwe zresztą uprawnienia.

See also

• History of Poland (966-1385)

References

Category:Roman Catholic monarchs Category:Polish Roman Catholics Category:1288 deaths Category:Polish monarchs Category:Dukes of Sieradz-Łęczyca Category:House of Piast Category:Christians of the Prussian Crusade

ca:Leszek II el Negre cs:Lešek II. Černý de:Leszek II. es:Leszek II el Negro fr:Lech II le Noir it:Leszek II di Polonia lv:Lešeks II Melnais lt:Lešekas Juodasis hu:II. Leszek lengyel fejedelem nl:Leszek II van Polen ja:レシェク2世 pl:Leszek Czarny ru:Лешек Чёрный