User:Suryakant chaubay

।। श्रेणीनिर्धारणसहसम्बंधः ।।

^{● श्रेणीनिर्धारण सहसंबंधं विधयेः प्रतिपादनम् ब्रिटिशमनोवैज्ञानिक ‘चार्ल्समहोदयैः १९०४ तमे वर्षे कृतम्। एतदर्थं इमं विधिं ‘स्पीयरमैनमहोदयस्य” श्रैणीक्रम विधेः इति कथ्यते ।}

^{● अस्य विधेः सहसंबंधगुणाकं लैटिनभाषायाः अक्षराणि p (Rho)  इत्यस्य प्रदर्शितं करोति । इयं विधेः स्पीयरमैनं अपि उच्यते ।}

^{● अनेन विधिनासहसंबंधगुणांकस्य गणनानां प्राप्तांकानाम् कोटे आधारोपरि भवति। एवमेव अयं विधिः सहसंबंधगुणाधिकस्य शुध्दतः प्रदानं न करोति ।}

^{● अयं विधिः तेषु परिस्थितेषु अधिकमहत्वपूर्णं सहसंबंधगुणाकं प्रदानं करोति। यद्यपि उभयोः परिवर्तितयोः प्राप्तांकानाम् केवलकोटेः एव ज्ञानोपलब्धं भवति ।}

^{● अस्य विधेः अन्तर्गतं प्रतिदर्शं लघुः भवेत् अस्य विधेः केवलं लघुः समूहोपरि कर्तुं शक्नोति ।}

_{● श्रेणीनिर्धारणविधेः सहसंबंधविधिः अप्राचालिकसाख्यंकी प्रकारोपरिः आधारितमस्ति। विषमजातीयप्रदत्तेषु अयं विधिः उपयुक्तसिद्धं भवति ।}

_{● श्रेणीनिर्धारणसहसंबंधस्य माध्यमेनसहसंबंधम् गुणाकान् यदि शीघ्रतायाः ज्ञानकरणस्य आवश्यकता चेत् तदानीम् अयं विधिः अधिकाधिकः सुविधाजनकसिध्दः भवति ।}

_{● श्रेणीनिर्धारणविधिः द्वारा प्राप्तं सहसंबंधगुणकस्य मान् ,प्रोडेक्टमोमेमेन्ट द्वारा प्राप्तं सहसंबंधंगुणाकस्य अपेक्षाक्रमं प्राप्नोति ।}

---

।। सहसंबंधस्य परिभाषाः।।

_{१. फर्ग्यूसन महोदयानुसारेण : -}

_{सहसंबंधं दौचरस्य मध्ये संबंधं डिग्री इत्यस्य वर्णनम् करणेन साकं संबंधं वर्तते ।}

_{२. गिलफोर्ड महोदयानुसारेण :-}

_{सहसंबंधस्य गुणांकः एकः एकल संख्यां विद्यते अस्मान् दर्शयति वस्तुःकया मात्रयाः संबंधितः विद्यते। एके भिन्नतायाः कया मात्रयाः अनयेन भिन्नतायैः साकं गच्छति।}

_{३. लेथ्रोपमहोदयानुसारेण :-}

_{सहसंबंधं दौ चरस्य मध्ये एकं संयुक्तं संबंधं वर्तते ।}

---

【। सहसंबंधस्य प्रकाराणि ।】

★ सकारात्मक संबंधः  :- _{यदि कस्य व्यक्तेः भारं तस्य ऊर्ध्व भागेः वृद्धेः अनुपाते वृद्धिः भवती । यदि तु ऊर्ध्वभागे तथा भारस्य अस्य संबंधस्य मध्ये संबंधं सकारात्मकसहसंबंधस्य इति कथ्यते । इदं शून्यचिन्हतः धनचिन्हात्मकं भवति।यदि इदं(0) विद्यते तर्हि अस्य किमपि संबंधं नास्ति । यदा इयं( +/1)  विद्यते तदाः सम्यक सकारात्मकसहसंबंधम् विद्यते ।}

★ नकारात्मकं सहसंबंधम् :- _{इदं सकारात्मकस्य सहसंबंधस्य विपरीतम् अस्ति । यदि कस्य व्यक्तेः भारं तस्य ऊर्ध्व भागे वृद्धेः अनुपाते वृद्धिः न भवति। आहोस्वित् यदि कस्य व्यक्तेः भारं ऊर्ध्वभागे वृद्धिना सह छीणम् भवति तु नकारात्मकसंबंधं उच्यते। इदमपि ० तः १ भवति ।}

★ शून्यसहसंबंधम्  :- _{शून्यसहसंबंधम् एकः संबंधम्स्ति यस्मिन कानिचित् संबंधनानि न दर्शयति अथवा एकसहसंबंधमपि वर्तते याः एकः गुणांकः विद्यते ।}

---

【 सहसंबंधस्य महत्वम् 】

^{◆ शिक्षामनोवैज्ञानिकयोः क्षेत्रे सहसंबंधस्य परीक्षणस्य स्कोरप्रदर्शनयोः अन्य उपायानाम् मध्ये संबंधानां मापकस्य रुपे अतिमहत्वपूर्णं विद्यते ।}

^{सहसंबंधस्य भार्तः कस्य व्यक्तेः कार्यक्षमतायाः समुचितचिन्तनम्सम्भवं अस्ति ।कस्य सहयोगेन तस्य व्यक्तेः विभिन्न गुणानां ज्ञानमपि संभवं विद्यते । दौ गुणानां तथा विभिन्न गुणानां संबंधस्य मध्ये निरीक्षोपणान्तं तस्य व्यावसायिकमार्गदर्शन प्रदानं संभवं कर्तुं शक्नोति ।अध्ययनस्य स्वस्य विषयस्य चयने एकं छात्रं शैक्षिकमार्गदर्शनं प्रदानकरणस्य सह संबंधमपि सहायक आवश्यकंश्च विद्यते । एतावता अस्य अतिआवश्यकता वर्तते । ।।इति ।।}

---