User:IJzeren Jan/Medžuslovjanski

Medžuslovjanski (takože: Novoslovjanski, Vseslovjanski) jest pomočny slovjanski jezyk na osnově občeslovjanskih gramatičnyh i leksičnyh elementov, kotory služi komunikacije medžu Slovjanami raznoj narodnosti. Za ne-Slovjanov medžuslovjanski može takože polniti edukacijnu funkciju. Jezyk jest zakorenjeny kako v staroslovjanskom jezyku tako i v različnyh improvizovanyh narěčijah, kotorymi ljudi v mnogoslovjanskih srědiščijah posluživali se črěz stoletija. Vslěd togo medžuslovjanski jestvuje na dvu uravnjah: prva jest nenaučna forma spontaničnogo žargona, a druga jest naučna kodifikacija, kotoru sut prědložili mnogi jezykoznavci i drugi. Vse formy imajut kako obču harakteristiku, že razumlivost bez nikakogo prědnjego učenija se imaje prioritet nad legkostju. Tomu že medžuslovjanski jest zonalny jezyk a ne narodny, pisajemy jest i latiniceju i kiriliceju.

Medžuslovjanski jezyk je byl vprvo opisany v lětah 1659-1666. Nazvu «medžuslovjanski» je prědložil prvy raz Ignac Hošek v 1908 godě. Prědlagajemym kodom ISO 639-3 medžuslovjanskogo jest isv.

Istorija

«Gramatično izkazanje ob ruskom jeziku» Juraja Križaniča, prva medžuslovjanska gramatika iz 1665 goda

Tradicijno, medžuslovjanski jezyk běše blizko svezany s panslavizmom. Adepti toj ideologije věret, že Slovjani sut jedin narod, i směret k ihnjego kulturno-političnogo sjedinjenija. Zajedno s myslju občej slovjanskoj državy je povstala takože ideja občego slovjanskogo jezyka. Někoji mněli, že rolju vseslovjanskogo jezyka jest povinen igrati russki, jezyk najveličejšej i najmočnějšej slovjanskoj državy, materski jezyk bliz poloviny vsěh Slovjanov i govorimy od ješče 15-20%. Jednakže panslavisti v drugih slovjanskih krajah bojahu se russkoj hegemonije i prědpočitahu neutralnějše razrěšenije. Očevidnym kandidatom běše starocrkovnoslovjanski ili staroslovjanski, jezyk blizko spokrvnjeny s občem prědkom živih slovjanskih jezykov, s dolgoju istorijeju v pravoslavnoj liturgiji.

Pomimo těh cěnnostij, crkovnoslovjanski imaše takože problemy: toj jezyk imaje bogaty pravopis s bukvami i zvukami, kotore dnes ne sut už koristajeme, ravno bogatu i složenu gramatiku i krajno arhaičny slovosbor, iz kotorogo mnoge slova ne sut prěžili v modernyh jezykah. Iz drugoj strany, v crkovnoslovjanskom nemaje mnogih slov za sučasne pojetija. Že by crkovnoslovjanski mogl služiti obyčnoj komunikaciji, treba je bylo go prvo modernizovati. Rezultatom toj modernizacije jest znajemy pod mnogimi nazvami: medžuslovjanski, vseslovjanski, novoslovjanski ili prosto slovjanski. Možno kazati, že medžuslovjanski načina se tamo, gdě staroslovjanski konči se.

Prvym avtorom, kotory v 1665 godě je napisal medžuslovjanski gramatiku, jest hrvatski duhovnik Juraj Križanič. On je opublikoval gramatiku osnovanu glavno na russkom izdaniji crkovnoslovjanskogo i na hrvatskom, ale v menějšej měrě takože na drugih slovjanskih jezykah. Križanič je imenoval svoj projekt «Ruski jezik», že by zadovolil rosijskogo cara.

Pozdněj, Križaničev priklad sut naslědovali mnogi drugi jezykoznavci i ini. Najvažnějšimi srěd nih sut:

• Jan Herkelj - Universalis Lingua Slavica (1826)
• Božidar Raič - Vseslavenšćina (1853)
• Vaceslav Bambas - Vsjeslovianьskyь (1861)
• Matija Majar-Ziljski - Uzajemni Pravopis Slavjanski (1865)
• Ignac Hošek - Neuslawisch (1907)
• Bogulmil Holy - Slavski jezik (1920)
• Ladislav Podmele - Mežduslavjanski jezik (1950-te lěta)

Na početku digitalnoj ery tute stare projekty běhu zabezpamečene. Jednakže s vzrodženijem kako panslavističnoj ideje tako i potrěby komunikacijnogo srědstva medžu slovjanami raznoj narodnosti, povstali sut nove projekty za naturalističny medžuslovjanski jezyk. V 2006 godě je povstal grupovy projekt pod nazvoju slovianski, čestično v opoziciji k umětnogo haraktera jezyka slovio. Cěljem bylo iztvorjenije prostogo, neutralnogo jezyka, kotory byl by razumlivy za Slovjanov bez prědnjego učenija. Vprvo jezyk běše razvivany v trěh različnyh variantah (slovianski-P, slovianski-N, slovianski-S), ale od 2009 goda naturalistična versija nazyvaje se oficialno «slovianski». Slovianski vprvo je byl znajemy iz internetnoj gazety, Slovianska Gazeta. V 2010 godě slovianski stal znajemy blagodareč statijam, kotore v raznyh krajah pojavili se v presě, medžu drugimi na poljskom portalě Interia.pl, v srbskoj gazetě Večernje Novosti i v srbskom izdaniju Reader's Digest.

V 2009 godě je povstal takože slovioski kako usilije k sjedinjeniju projektov slovianski i slovio. Nakonec v 2010 godě je pojavil se novoslověnsky, projekt Vojtěha Merunki k moderniziciji staroslovjanskogo jezyka.

Od 2011 goda poslědnje tri projekty surabotajut s soboju blizko pod nazvoju medžuslovjanski, imajuč medžu drugimi obči slovnik i obču internetnu gazetu, Izviestija.info. Hoti medžuslovjanski ne jest ješče vpolno standardizovany, različne versije sut sobě mnogo podobne.

Harakteristika

Pomimo razlik medžu projektami i avtorami, vse versije medžuslovjanskogo jezyka sut sobě mnogo blizke. Vse projekty skladajut se izključiteljno iz form jestvujučih na slovjanskoj jezyčnoj oblasti i sut osnovane na prědpoloženiji, že slovjanske jezyki sut sobě dostatočno blizke, že by možny byl kompromisny jezyk, kotory vsaki Slovjan može legko čitati i razuměti bez nikakogo prědnjego naučenija. Jednakže mněnija o uravnji oproščenija sut različne. Prijmaje se, že krajno oproščenije i regularizacija, harakteristične za množinstvo medžunarodnyh pomočnyh jezykov, može pričiniti, že jezyk jest legčejše v učeniji za ne-Slovjanov, ale udaljaje go od naturalnyh slovjanskih jezykov i nadavaje mu prěmnogo sintetičny harakter. Vsako gramatika jest legčejša od naturalnyh slovjanskih jezykov; fakt, že ona jest osnovana na elementah jestvujučih v mnogih jezykah zajedno, pričinjaje isto «prirodno oproščenije». V rezultatě, ona jest jednovremenno legka i približena k složenoj gramatikě vsěh naturalnyh slovjanskih jezykov.

Srěd govoriteljev tyh jezykov jestvuje sklonnost k pojmaniju medžuslovjanskogo kako davny ili oddaljeny dialekt vlastnogo jezyka, abo kako susědny jezyk blizko s nim spokrvnjeny. Takože samo jest s pisateljami. Tomu že možno legko vměšati slova i druge elementy iz slovjanskih jezykov v medžuslovjanski, pisanije na medžuslovjanskom jest kako by pisalo se na vlastnom jezyku s dodavanijem izměn. V praktikě vsaki avtor piše inače, někogda daže měšajuč elementy iz raznyh medžuslovjanskih projektov, ale jezyk vsěgda jest tojže sam. V protivnosti k umětnym jazykam kako esperanto, medžuslovjanski jest razvivany od dola, od koristnikov, a ne upravjeny od gory.

Alfabet/azbuka

Pravopisy povyših medžuslovjanskih projektov sut različne, někoje imajut bogatějšu ortografiju neželi druge. Jednakže vse projekty harakterizuje dvualfabetnost, drugimi slovami: možno ih pisati i latiniceju i kiriliceju. Jedin iz glavnyh principov medžuslovjanskogo jest možnost pisanija na kojem-libo slovjanskoj klaviaturě. Za to strěti se razne varianty, zavisne od narodnosti pisatelja, od jegovyh vlastnyh prědpočitanij i od jegovyh tehničnyh možnosti. Hoti nemaje nikakogo standardizovanogo pravopisa, bliz vse projekty izhodet iz nastupnoj osnovy:

Latinica	Kirilica	Varianty	Izgovor
A a	A а		[ɑ] ~ [a]
B b	Б б		[b]
C c	Ц ц		[ʦ]
Č č	Ч ч	lat. cz, cx, ч	[ʧ] ~ [tʂ]
D d	Д д		[d]
DŽ dż	ДЖ дж		[ʤ] ~ [dʐ]
E e	Е е		[ɛ] ~ [e]
Ě ě	Ѣ ѣ	lat. e, ie, je / kir. е	[jɛ] ~ [ʲɛ] ~ [ɛ]
F f	Ф ф		[f]
G g	Г г		[g] ~ [ɦ]
H h	Х х	lat. ch	[x]
I i	И и	kir. (Majar) і	[i] ~ [ji]
J j	Ј ј	kir. й	[j]
K k	К к		[k]
L l	Л л		[l] ~ [ɫ]
LJ lj	ЛЬ ль	lat. ľ, l’ / kir. љ	[lj] ~ [lʲ] ~ [ʎ]
M m	М м		[m]
N n	Н н		[n]
NJ nj	НЬ нь	lat. ň, ń, n’ / kir. њ	[nj] ~ [nʲ] ~ [ɲ]
O o	О о		[ɔ] ~ [o]
P p	П п		[p]
R r	Р р		[r]
S s	С с		[s]
Š š	Ш ш	lat. sz, sx, ш	[ʃ] ~ [ʂ]
T t	Т т		[t]
U u	У у		[u]
V v	В в		[v] ~ [ʋ]
Y y	Ы ы	lat. i, kir. и (Majar: і)	[i] ~ [ɪ] ~ [ɨ]
Z z	З з		[z]
Ž ž	Ж ж	lat. zs, zx, zh, ż, ƶ	[ʒ] ~ [ʐ]

Povyše bukvy sut osnovne, ale kromě nih možno ješče strětiti slědujuče:

Latinica	Kirilica	Varianty	Izgovor
’	Ъ ъ	normalno ne piše se	[ə]
Ę ę	Ѧ ѧ	normalno: lat. e, kir. е	[jæ] ~ [ʲæ]
Ų ų	Ѫ ѫ	normalno: lat. u, kir. у	[u] ~ [ow]
Ř ř	РЬ рь	lat. ŕ, rj, r’; normalno: lat. r, kir. р	[rj] ~ [rʲ] ~ [r̝] ~ [r]
Ď ď	ДЬ дь	lat. dj, d’; normalno: lat. d, kir. д	[dj] ~ [dʲ] ~ [ɟ] ~ [d]
Ť ť	ТЬ ть	lat. tj, t’; normalno: lat. t, kir. т	[tj] ~ [tʲ] ~ [c] ~ [t]
Ś ś	СЬ сь	lat. sj, s’; normalno: lat. s, kir. с	[sj] ~ [sʲ] ~ [ɕ] ~ [s]
Ź ź	ЗЬ зь	lat. zj, z’; normalno: lat. z, kir. з	[zj] ~ [zʲ] ~ [ʑ] ~ [z]
Ć ć	Ћ ћ	lat. tj; normalno: lat. č, kir. ч	[ʨ]
Đ đ	Ђ ђ	lat. dj; normalno: lat. dž, , kir. дж	[ʥ]
X x	КС кс	normalno: lat. ks	[ʥ]

Nakonec v kirilici jestvujut razne ligatury (bukvy prědstavjajuče kombinacije dvu bukv):

Ligatura	Vměsto
Я я	ја ili ьа
Є є	је ili ье
Ї ї	ји ili ьи
Ю ю	ју ili ьу
Ѩ ѩ	јѧ ili ьѧ
Ѭ ѭ	јѫ ili ьѫ
Щ щ	шч ili шт

Gramatika

Tomu že medžuslovjanski jezyk ne jest standardizovany, ili jest standarizovany mnogokratno od raznyh ljudij, sut razliki v gramatikě, kotore težko jest uměstiti v jednoj tabeli. Někoje projakty imajut gramatiku bliz identičnu k staroslovjanskoj, druge imajut vyše oproščenu gramatiku. Za to treba podčrknuti, že paradigmy poniže ne sut jedinym praviljnym sposobom pisanija medžuslovjanskogo, ale sut povstali kako kompromis na osnově sravnjenija različnyh projektov, glavno slovianski i novoslověnsky.

Imenniki

Imenniki imajut tri rody (mužski, ženski, srědnji) i dva čisla (jedinstveno čislo i množstveno čislo); někoje projekty, zvlašče starějše, podavajut takože dvojno čislo. Tako samo, kako vse slovjanske jezyki kromě bolgarskogo i makedonskogo, medžuslovjanski imaje šest padežev:
1. imeniteljnik (nominativ)
2. viniteljnik (akuzativ)
3. roditeljnik (genitiv)
4. dateljnik (dativ)
5. tvoriteljnik (instrumental)
6. městnik (lokativ)

Kromě togo, čest slovjanskih jezykov, a takože medžuslovjanskih projektov, imaje zvateljnik (vokativ) kako sedmy padež. Hoti zvateljnik ne jest pravdivy padež, obyčno jest podavany v tabeljah s sklonjenijami. Zvateljnik jestvuje jedino v padě mužskih i ženskih imennikov v jedinstvenom čislě.

Sklonjenija

V principě medžuslovjanske imenniki imajut četyri ili pet sklonjenij:

• Imenniki mužskogo roda ne imajut končiny v imeniteljniku. Različaje se medžu tvrdymi i mekkimi korenjami, a takže medžu živymi i neživymi imennikami. V padě živyh, viniteljnik jest identičny k roditeljniku, v padě neživyh k imeniteljniku.
• Imenniki srědnjego roda harakterizujut končiny -o (v padě tvrdyh korenjev) ili -e (v padě mekkih korenjev).
• Imenniki ženskogo roda imajuče končinu -a. Tu takože različaje se medžu tvrdym i mekkim sklonjenijem. Grupa sodrživaje takože několiko imennikov od -i (napr. bogini) i několiko mužskih imennikov od -a (napr. sluga).
• Imenniki ženskogo roda končeče suglaskoju. Tuta grupa sodrživaje mnogo imennikov s končinoju -ost.
• Atematično sklonjenije poizhodi iz praslovjanskogo i jest v crkovnoslovjanskom, ale v sučasnyh jezykah ono jest sravnjeno s regularnymi sklonjenjami. Medžuslovjanske projekty podhodet različno k tomu sklonjeniju. V obče tematično sklonjenije sodržuje imenniki vsěh trěh rodov, glavno srědnjego roda:
  • srědnjego roda kategorije -me/-men-, napr. ime/imene
  • srědnjego roda kategorije -e/-et-, sodrživajuče glavno deti i mlade životne, napr. tele/telete
  • srědnjego roda kategorije -o/-es-, redka grupa sodrživajuča jedino několiko slov, napr. nebo/nebese
  • mužskogo roda na -en, napr. kamen/kamene
  • ženskogo roda na -ov, napr. crkov
  • ženskogo roda na -i/-er-, napr. mati

V padě atematičnyh imennikov vsěgda jest možnost sklonjenija suglasno regularnym vzoram: ime/imena, tele/teleta, nebo/neba, kamenj/kamenja, crkov/crkvi, mati/materi.

Sklonjenije imennikov

	mužski rod				srědnji rod		ženski rod			atematično sklonjenije
	tvrde, žive	tvrde, nežive	mekke, žive	mekke, nežive	tvrde	mekke	-a, tvrde	-a, mekke	-Ø	m.	s.	ž.
	jedinstveno čislo
I.	brat	dom	muž	kraj	slovo	morje	žena	zemja	kost	kamen	ime	mati
V.	brata	dom	muža	kraj	slovo	morje	ženu	zemju	kost	kamen	ime	mater
R.	brata	doma	muža	kraja	slova	morja	ženy	zemje	kosti	kamene	imene	matere
D.	bratu	domu	mužu	kraju	slovu	morju	ženě	zemji	kosti	kameni	imeni	materi
T.	bratom	domom	mužem	krajem	slovom	morjem	ženoju	zemjeju	kostju	kamenem	imenem	materju
M.	bratě	domě	muži	kraji	slově	morji	ženě	zemji	kosti	kameni	imeni	materi
Z.	brate	dome	mužu	kraju	slovo	morje	ženo	zemjo	kost(i)	kamen(i)	ime	mati
	množstveno čislo
I.	brati	domy	muži	kraje	slova	morja	ženy	zemje	kosti	kameni	imena	materi
V.	bratov	domy	mužev	kraje	slova	morja	ženy	zemje	kosti	kameni	imena	materi
R.	bratov	domov	mužev	krajev	slov	mor(ej)	žen	zem(ej)	kostij	kamenev	imen	materij
D.	bratam	domam	mužam	krajam	slovam	morjam	ženam	zemjam	kostim	kamenam	imenam	materam
T.	bratami	domami	mužami	krajami	slovami	morjami	ženami	zemjami	kostimi	kamenami	imenami	materami
M.	bratah	domah	mužah	krajah	slovah	morjah	ženah	zemjah	kostim	kamenah	imenah	materah

Najmnogo medžuprojektnyh razlik jest v padě městnika u mužskih i srědnjih slov v jedinstvenom čislě. Poslě k, g ili h najlěpěj jest pisati končinu -u vměsto -e/-i. Tomu že sut tri razne končiny (-ě -i -u), sut takože razne oproščenija, napr. vsěgda -e, vsěgda -u, i t.d.

Pridavniki

Pridavniki vsěgda sut regularne. Rodom, čislom i padežem suglaset s imennikom, a obyčno sut pisajeme prěd nim. Sklonjenije jest jedno, ale sut dva vzory: tvrdy i mekki. V kolumně mužskih imennikov podane sut prvo žive, a potom nežive.

Sklonjenije pridavnikov

	tvrdy vzor			mekki vzor
	m.	sr.	ž.	m.	sr.	ž.
	jedinstveno čislo
I.	dobry	dobro	dobra	svěži	svěže	svěža
V.	dobrogo/dobry	dobro	dobru	svěžego/svěži	svěže	svěžu
R.	dobrogo	dobrogo	dobroj	svěžego	svěžego	svěžej
D.	dobromu	dobromu	dobroj	svěžemu	svěžemu	svěžej
T.	dobrym	dobrym	dobroju	svěžim	svěžim	svěžeju
M.	dobrom	dobrom	dobroj	svěžem	svěžem	svěžej
	množstveno čislo
I.	dobri/dobre	dobre	dobre	svěži/svěže	svěže	svěže
V.	dobryh/dobre	dobre	dobre	svěžih/svěže	svěža	svěže
R.	dobryh			svěžih
D.	dobrym			svěžim
T.	dobrymi			svěžimi
M.	dobryh			svěžih

Ne vsaki projekt različaje medžu tvrdym i mekkim sklonjenijem. Jest takože možnost pisanija napr. dobrego vměsto dobrogo ili svěžogo vměsto svěžego.

Prislovniki i stupnjovanije

Iz pridavnika tvori se prislovnik, izměnjajuč končinu -y/-i na -o: dobro, svěžo.

Vtory stupenj pridavnikov tvori se s pomočju končiny -ějši (prislovnik -ěj ili -ěje): slaby > slabějši (dobry stupnjuje se neregularno: lěpši ili lučši).

Tretji stupenj tvori se dodavajuč prědrastku naj- k prvomu ili k vtoromu stupnju: najslaby ili najslabějši (prislovnik najslabo ili najslaběj(e)).

Zaimenniki

Osobne zaimenniki

Osobne (personalne, lične) zaimenniki sklanjaje se kako v tabeli:

Osobne i refleksivne zaimenniki

	jedinstveno čislo					množstveno čislo			refleksivny
	1. osoba	2. osoba	3. osoba			1. osoba	2. osoba	3. osoba
			m.	sr.	ž.
I.	ja	ty	on	ono	ona	my	vy	oni	—
V.	mene (me)	tebe (te)	jego		ju	nas	vas	ih	sebe (se)
R.	mene	tebe	jego		jej				sebe
D.	mně (mi)	tobě (ti)	jemu		jej	nam	vam	im	sobě (si)
T.	mnoju	toboju	nim		nju	nami	vami	nimi	soboju
M.	mně	tobě	nim		njej	nas	vas	nih	sobě

Prěd prědložnikom osobne zaimenniki tretjej osoby imajut protetičnu n-: od njego, bez nih.

Prisvojiteljne zaimenniki

Prisvojiteljne (posesivne) zaimenniki sut moj, tvoj, naš, vaš i svoj, a takože čij, něčij, ničij i t.d. V padě zaimennikov tretjej osoby koristaje se abo roditeljnik jego, jej, ih, abo prisvojeteljne formy jegov, jejin, ihnji. Vse prisvojiteljne zaimenniki sklanjajut se kako pridavniki.mekkogo vzora.

Ukazateljne zaimenniki

Ukazateljne (demonstrativne) zaimenniki mogut byti različne. Universalnym ukazateljnym zaimennikom jest toj. Hočemo li različati medžu blizkostju i udaljenostju, togda sut dvě možnosti: sej za blizkost a toj za udaljenost, abo tutoj za blizkost, a tamtoj za udaljenost. Sej jest staroslovjanski zaimennik, kotory jest ostavil slědy v vsěh slovjanskih jezykov, ale pomimo togo može byti nerazumlivy za mnogih.

Sej i toj sut odpovědniki mekkogo i tvrdogo vzora; tutoj i tamtoj sut sklonjene kako toj.

Sklonjenije ukazateljnyh zaimennikov

	toj			sej
	m.	sr.	ž.	m.	sr.	ž.
jedinstveno čislo
I.	toj	to	ta	sej	se	sa
V.	togo, toj	to	tu	sego, sej	se	su
R.	togo	togo	toj	sego	sego	sej
D.	tomu	tomu	toj	semu	semu	sej
T.	tym	tym	toju	sim	sim	seju
M.	tom	tom	toj	sem	sem	sej
množstveno čislo
I.	ti, te	te	te	si, se	se	se
V.	těh/tyh, te	te	te	sih, se	se	se
R.	těh/tyh			sih
D.	těm/tym			sim
T.	těmi/tymi			simi
M.	těh/tyh			sih

Pytateljne zaimenniki

Pytateljne (interrogativne) zaimenniki sut kto za osoby i čo/što za prědmety. Sut takože pridavniki kotory (ili ktory abo koj) i kaki (ili jaki).

Sklonjenije pytateljnyh zaimennikov

	kto	čo/što
I.	kto	čo, što
V.	kogo	čego
R.	komu	čemu
D.	kogo	čo, što
T.	kim	čim
M.	kom	čem

S pomočju pytateljnyh zaimennikov tvori se takože čest označiteljnyh i neoznačiteljnyh zaimennikov, napr. někto, ničo, vsaki, inako.

Odnositeljne zaimenniki

Odnositeljne (relativne) zaimenniki sut tri:

• Najčestěj strěčany jest kotory (ili ktory) - sklonjeny kako pridavnik
• Možny jest takože južnoslovjanski koj - sklonjeny kako moj
• Koristajemy jest takože něčo arhaičny iže - v imeniteljniku vsěh rodov i čisl, v drugih padežah sklonjeny kako forma on + -že (iže, jegože, jemuže i t.d.).

Čislovniki

Osnovne čįslovniki sut: 1 - jedin/jedna/jedno, 2 - dva/dvě, 3 - tri, 4 - četyri, 5 - pet, 6 - šest, 7 - sedm, 8 - osm, 9 - devet, 10 - deset. Vyše čislovniki tvori se dodavajuč -nadset (11-19), -deset (20-90) i -sto (200-900). Končinu -sto možno sklanjati ili ne: dvasto/tristo/petsto i dvěstě/trista/petsot oba sut praviljne.

Sklonjenije jest kako v slědujučej tabeli. Vse čislovniki od 5 do 99 sklanjaje se kako imenniki tipa kost ili pridavniki mekkogo vzora.

Sklonjenije čislovnikov

	1			2		3	4	5
	m.	sr.	ž.	m./sr.	ž.
I.	jedin	jedno	jedna	dva	dvě	tri	četyri	pet
V.	jedin	jedno	jednu	dva	dvě	tri	četyri	pet
R.	jednogo		jednoj	dvu (dvoh, dvěh)		trěh	četyrěh	peti (petih)
D.	jednomu		jednoj	dvěma (dvom, dvěm)		trěm	četyrěm	peti (petim)
T.	jednym		jednoju	dvěma (dvoma)		trěma	četyrmi	petju (petimi)
M.	jednom		jednoj	dvu (dvoh, dvěh)		trěh	četyrěh	peti (petih)

Redne čislovniki tvori se dodavajuč -y do osnovnyh čislovnikov (pety, sedmy, devetdesety), s izključenijem prvy, vtory/drugi, tretji, četvrty. Čislovnik sto imaje abo stoty abo sotny. Povyše 999 dodavaje se končinu -ny: tysečny, milionny i t.d.

Ulamki (frakcije), s izključenijem slova pol (polovina, polovica) tvori se dodavajuč končinu -ina do rednyh čislovnikov: tretjina, četvrtina, petina i t.d.

Sborne čislovniki: dvoje, troje, četvero, petero, šestero, sedmero i t.d. Tuta grupa sodrživaje takože oboje. Možno koristati je za grupy s mužami i ženami (dvoje studenov), za grupy ljudij ili životnyh neoznačenoj ploti (osmero ljudij, troje telet), za prědmety, kotore normalno sut v parě (dvoje rukavic) i za slova, kotore jedino imajut formy v množstvenom čislě (dvoje dverij). Sborne čislovniki sut slědžene od roditeljnika množstvenogo čisla, hoti mogut takože byti bez imennika (my oboje, zabava v troje).

Množiteljne čislovniki: jediny, dvojny, trojny, četverny, peterny, šesterny i t.d. Iz korenjev tutyh čislovnikov možna tvoriti glagoly: podvojiti, raztrojiti i t.d. Druga kategorija množiteljnyh čislovnikov sut prislovniki, kotore dodavajut -kratno k osnovnomu čislovniku: jednokratno, dvakratno, trikratno, mnogokratno, několikokratno i t.d.

Različajuče čislovniki značut: X razne rody něčego. Stara forma jest dvoj, troj (sklonjene kako moj), ale jasnějše i čestěj koristajeme sut: dvojaki, trojaki, četveraki, peteraki, kolikoraki i t.d. Kako prislovniki (trojako) značet "X sposobami".

Iz čislovnikov možno tvoriti imenniki, na priklad v padě avtobusnoj linije, radiovoj ili televizijnoj stacije, banknota, igrašnoj karty ili školjnoj ocěny, koristaje se končinu -ka: jedinka, dvojka, trojka, četverka, petka i t.d.

Glagoly

Vid

Kako vse slovjanske jezyki, medžuslovjanski različaje medžu glagolami sovršenogo i nesovršenogo vida. Sovršeny vid označaje, že akcija jest, běše ili bude ukončena i koncentruje se na rezultatě toj akcije, ne na samom proběganiji. V padě nesovršenogo vida akcija v danoj hvilji trvaje ili povtarjaje se. Ako li glagol prědstavjaje dviženije, sovršeny vid označaje konkretny směr, a nesovršeny vid označaje, že nemaje směra.

Glagoly bez prědrastki obyčno sut nesovršene. Množinstvo nesovršenyh glagolov imajut takože sovršeny odpovědnik, bliz vsěgda v formě prědrastki:
dělati ~ sdělati
čistiti ~ izčistiti
pisati ~ napisati

Prědrastka često izměnjaje značenije i za to potrěbne sut takože «vtorne» nesovršene glagoly, t.j. stvorjene na osnově sovršenogo glagola. Ihnje tvorjenije děje se regularno:

• -ati > -yvati (napr. zapisati ~ zapisyvati, dokazati ~ dokazyvati)
• -iti > -jati, pri čem samoglaska v korenji prodolžaje se (napr. napraviti ~ napravjati, pozvoliti ~ pozvaljati, oprostiti ~ opraščati)

Někoje pary sut neregularne, napr. nazvati ~ nazyvati, prijdti ~ prihoditi, podjeti ~ podimati.

Korenje

Časovanije glagolov jest notorično složeno v slovjanskih jezykah. Medžuslovjanski opraščaje toj sistem tako, že by byli dvě klasy: slova na -iti i ostale. Kromě togo treba zapametati, že glagoly imajut dva korenje: prvy služi tvorjeniju infinitiva, prošlogo časa, kondicionala, prošlyh pričestij i glagoljnogo imennika, vtory služi tvorjeniju sučego časa, razkaznika i sučih pričestij. Najčestěj možno te dva korenje regularno iztvoriti na osnově infinitiva:

• prvy korenj jest ravny infinitivu minus končinu -ti: dělati > děla-, prositi > prosi-, nesti > nes-. V padě glagolov na -sti, korenj takože može končiti na t abo d, napr. vesti > ved-, gnesti > gnet-.
• vtory korenj skladaje se iz dvu klas:
  • prva klasa konči s na suglaskě i sodrživaje vse glagoly kromě mnogosložnyh glagolov na -iti
    • glagoly na -ati obyčno imajut -aj-: dělati > dělaj-
    • glagoly na -ovati imajut -uj-: kovati > kuj-
    • glagoly na -nuti imajut -n-: tegnuti > tegn-
    • jednosložne glagoly imajut -j-: piti > pij-, čuti > čuj-
    • u glagolov, kotore imajut prvy korenj na suglaskě, vtory korenj jest identičny k prvomu: nesti > nes-, vesti > ved-
  • vtora klasa sodržuje mnogosložne glagoly na -iti (i množinstvo glagolov na -ěti: prositi > pros-i-, viděti > vid-i-

Jestvujut takože směšane glagoly, u kotoryh ne možno regularno tvoriti vtorogo korenja na osnově prvogo, napr. pisati > piš-, spati > spi-, zvati > zov-. V takih padah treba naučiti se vtorogo korenja odděljno.

Časovanije

Osnovnymi končinami v časovaniju sut slědujuče:

• Suči čas: -u, -eš, -e, -emo, -ete, -ut v prvoj i -ju, -iš, -i, -imo, -ite, -et v vtoroj klasě.
• Prosty prošly čas (kako v russkom): m. -l, ž. -la, sr. -lo, mn.č. -li; ili:
• Složeny prošly čas (kako v južnoslovjanskom):
  • Imperfekt: -h, -še, -še, -hmo, -ste, -hut
  • Perfekt: m. -l, ž. -la, sr. -lo, mn.č. -li + suči čas glagola byti
  • Pluskvamperfekt: m. -l, ž. -la, sr. -lo, mn.č. -li + prošly čas glagola byti
• Kondicional: m. -l, ž. -la, sr. -lo, mn.č. -li + kondicional glagola byti
• Buduči čas: buduči čas glagola byti + infinitiv
• Razkaznik: -Ø, -mo, -te poslě j i -i, -imo, -ite poslě drugoj suglaski

Pričestija (participy) tvori se tako:

• Aktivno suče pričestije: -uči v prvoj i -eči v vtoroj klasě (prislovnik: -uč, -eč)
• Pasivno suče pričestije: -emy v prvoj i -imy v vtvoroj klasě
• Aktivno prošlo pričestije: -vši poslě samoglaski i -ši poslě suglaski (jedino prislovniki)
• Pasivno prošlo pričestije: -ny poslě samoglaski, -eny poslě suglaski. Jednosložne glagoly (kromě těh na -ati) imajut -ty. Glagoly na -iti imajut -jeny.

Nakonec glagoljny imennik tvori se na osnově pasivnogo prošlogo pričestija, zaměnjajuč končinu -y na -ije.

Priklady

Prva klasa (dělati) suči čas prošli čas perfekt pluskvamperfekt kondicional buduči čas razkaznik ja dělaju dělah jesm dělal(a) běh dělal(a) byh dělal(a) budu dělati ty dělaješ dělaše jesi dělal(a) běše dělal(a) bys dělal(a) budeš dělati dělaj on ona ono dělaje dělaše je dělal je dělala je dělalo běše dělal běše dělala běše dělalo by dělal by dělala by dělalo bude dělati my dělajemo dělahmo jesmo dělali běhmo dělali byhmo dělali budemo dělati dělajmo vy dělajete dělaste jeste dělali běste dělali byste dělali budete dělati dělajte oni dělajut dělahu sut dělali běhu dělali by dělali budut dělati

infinitiv dělati aktivno suče pričestije dělajuči (-a, -e), prislovnik: dělajuč pasivno suče pričestije dělajemy (-a, -o) aktivno prošlo pričestije dělavši pasivno prošlo pričestije dělany (-a, -o) glagoljny imennik dělanije

Vtora klasa (hvaliti) suči čas prošli čas perfekt pluskvamperfekt kondicional buduči čas razkaznik ja hvalju hvalih jesm hvalil(a) běh hvalil(a) byh hvalil(a) budu hvaliti ty hvališ hvališe jesi hvalil(a) běše hvalil(a) bys hvalil(a) budeš hvaliti hvali on ona ono hvali hvališe je hvalil je hvalila je hvalilo běše hvalil běše hvalila běše hvalilo by hvalil by hvalila by hvalilo bude hvaliti my hvalimo hvalihmo jesmo hvalili běhmo hvalili byhmo hvalili budemo hvaliti hvalimo vy hvalite hvaliste jeste hvalili běste hvalili byste hvalili budete hvaliti hvalite oni hvalet hvalihu sut hvalili běhu hvalili by hvalili budut hvaliti

infinitiv hvaliti aktivno suče pričestije hvaleči (-a, -e), prislovnik: hvaleč pasivno suče pričestije hvalimy (-a, -o) aktivno prošlo pričestije hvalivši pasivno prošlo pričestije hvaljeny (-a, -o) glagoljny imennik hvaljenije

Kogda v vtoroj klasě korenj konči se na s, z, t, d, st, zd i končina načinaje se od -j-, izstupajut slědujuče izměny:

• prositi: pros-ju > prošu, pros-jeny > prošeny
• voziti: voz-ju > vožu, voz-jeny > voženy
• tratiti: trat-ju > traču, trat-jeny > tračeny
• slěditi: slěd-ju > slědžu, slěd-jeny > slědženy
• čistiti: čist-ju > čišču, čist-jeny > čiščeny
• jezditi: jezd-ju > ježdžu, jezd-jeny > ježdženy

Varianty

V časovaniji glagolov jest mnogo variacije. Često strětime sut slědujuče:

• V prvoj klasě vměsto -aje- koristaje se skračenu formu -a-: ty dělaš, on děla i t.d.
• Vměsto končiny -u v prvoj osobě (j.č.) koristaje se -(e)m: ja dělam, ja hvalim, ja nesem.
• Vměsto končiny -mo v prvoj osobě (mn.č.) koristaje se -me: my děla(je)me, my hvalime.
• Vměsto končiny -hmo v imperfektě koristaje se -smo ili arhaičnějše -hom.
• Vměsto sklonjenogo časovanija glagola byti v kondicionalě (byh, bys...) koristaje se vsěgda by: ja by pisal(a), ty by pisal(a) i t.d.
• V glagoljnom imenniku možno takože pisati -je vměsto -ije: dělanje, hvaljenje.

Neregularne glagoly

Někoje glagoly imajut neregularno sklonjenije:

• byti: formy kako povyše
• dati, jesti i věděti imajut v sučem časě: dam, daš, da, damo, date, dadut; jem, ješ...; věm, věš...
• idti imaje neregularny L-pričestije: šel, šla, šlo, šli.

Vněšnje linki

• Medžuslovjanski
• Novoslověnsky
• Medžuslovjanski leksikon
• Novosti v medžuslovjanskom jezyku
• Spisok umětnyh slovjanskih jezykov