User:Ersssimple/Барсакельмесский заповедник

{{{name}}}

Остров Барсакельмес на карте Аральского моря 1853 года.

Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы (рус. Барсакельме́сский госуда́рственный приро́дный запове́дник ) - Қазақстанның Қызылорда облысы Арал ауданындағы қорық.

Орналасқан жері және аумақты аймақтарға бөлу

Қорықтың аумағы екі кластерлік учаскеден тұрады — "Барсакелмес" және "Қасқақұлан". "Барсакелмес" учаскесі қорықтың бұрынғы аумағын (16 975 га) және құрғақ теңіз түбін қамтиды, жалпы ауданы 50 884 га (оның ішінде қорықтық ядро — 37 725 га, буферлік аймақ — 13 159 га). "Қасқақұлан" учаскесі 109 942 га (қорықтық ядро — 68 154 га, буферлік аймақ — 41 788 га) алып жатыр.

Барсакелмес қорығы — жаһандық ауқымдағы экологиялық апат аймағында (Арал теңізі деңгейінің төмендеуі) орналасқан Қазақстандағы жалғыз және ТМД — дағы экстремалды экологиялық жағдайы бар бірнеше қорықтардың бірі (Украинада-Чернобыль радиациялық — экологиялық биосфералық қорығы, ал Беларусьте-Полес мемлекеттік радиациялық-экологиялық қорығы). Бұл климаттың аридизациясы, табиғи кешендердің шөлейттенуі, экожүйелердің құрамы мен құрылымын қайта құру, түр түзудің арена, рельеф, ландшафт қалыптастыру, биоәртүрлілік процестерін зерттеу үшін бірегей "табиғи зертхана". Осының барлығы биотаның табиғи ортаның апаттық өзгеретін факторларына бейімделуі мен эволюция процестерін түсіну үшін маңызды.

Қорықтың тарихы

• 1929 ж. — Барсакелмес аралында аңшылық шаруашылығы құрылды, мұнда қарақұйрықтар, ақбөкендер, қоян-орыстар, сұр куропаткалар, Сырдария қырғауылдары әкелінді. 1939 ж. - қорығы құрылды (50-60 ақбөкенді құрайды). 1953 ж. - Бадхыздан (Түркмениядан) құландар әкелінді. 1983 ж. - аралда 230 ақбөкен, 160 қарақұйрық, 242 Құлан мекендейді. 2005 ж. — Қасқақұлан ауданында 179 Құлан, Барсакелмес түбегінде 155 ақбөкен және 50 қарақұйрық бар. 2009 ж. - Барса келмес түбегі болудан қалды;содан бері құрғаған теңіз түбімен қоршалған шатқалдан тұрады. 2016 жылдың наурыз айында қорық ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік биосфералық қорықтар жүйесіне қосылды.

Флора және Фауна

Қорықтың тамырлы өсімдіктерінің флорасы 278 түрден тұрады, оның ішінде эндемиялық қазақстандық түрлері: жусан (Арал және прутьевидная), лебеда Пратов, жүзгундар (курчевый, топырақты, Талибина), Борщов қызғалдақ.

Қорықтың аумағында сирек кездесетін, Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар түрлері мекендейді. Бұл орнитофаунаның өкілдері: құйрық пеликан, ақ көзді Қарашық, мәрмәр шұңқыры, кіші ақ цапля, аққу-кликун, кіші аққу, савка, жылан, Дала қыраны, қорым, бүркіт, джек, кречетка, шетен қара брюхийі, ақ құлмақ, саджа, қоңыр Көгершін, филин. Сүтқоректілерден сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерге қарақұйрық, түркімен Құлан, киік, таңу, сирек қылшық тушкан, құлаған кірпі жатады. Қазіргі уақытта Қасқақұлаң учаскесінде ауыз су көздерінің болуына байланысты Құлан мен қарақұйранның негізгі популяциялары бар.

Әдебиет

• Исмагилов М. И. Остров куланов: Заповедник Барса-Кельмес / Переплёт и оформление: Ю. М. Сапожникова. — Алма-Ата: Кайнар, 1973. — 120, [40] с. — (Человек и природа). — 45 000 экз.
• Заповедники Средней Азии и Казахстана / В. Е. Соколов, Е. Е. Сыроечковский. — М.: «Мысль», 1990. — 400 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-244-00273-2.

• Барсакельмес
• "Заповедник Барсакельмес". Archived from the original on 2016-11-22.

[[Category:Kyzylorda Region]] [[Category:Nature reserves in Kazakhstan]] [[Category:IUCN Category Ia]]