User:David Torossian/sandbox

Արեւմտեանի Ըմբոստութիւնը

(Ի՞նչ Տեղի Ունեցաւ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կազմակերպութեան Մէջ)

ԵՐԿՈՒ ԽՕՍՔ

ԻՆՉՈՒ ԱՅՍ ԱՇԽԱՏՈՒԹԻՒՆԸ

    Հ.Յ. Դաշնակցութեան պատմութեան մէջ տարբեր ժամանակներու եւ տարբեր վայրերու մէջ օրուայ ղեկավարութեան դէմ եղած են ըմբոստացումներ եւ պայքարներ, որոնք Դաշնակցութեան պատմագրութեան մէջ ներկայացուած են որպէս «անջատողական» շարժումներ։ Սակայն այդ շարժումները հիմնականին մէջ միտուած եղած են կուսակցութիւնը բարեկարգելու եւ որոնք միշտ ալ աւարտած են Դաշնակցութեան կանոնագրային կարգապահական հասկացողութեան տրամաբանութեամբ։
     Բոլոր անոնք, որոնք ծանօթ են Դաշնակցութեան պատմութեան, անպայման լսած են այդ շարժումներուն մասին։ Անկախ իրենց ծաւալէն կամ ձգած ազդեցութենէն, այդ շարժումները կամ ըմբոստացումները, հիմնականօրէն գաղափարական տարակարծութիւններ չեն ունեցած կուսակցութեան հետ։ Շարժառիթները եղած են տարբեր, բայց հիմնական խնդիրը եղած է կուսակցութեան գործելաձեւին կամ ղեկավարութեան դէմ պոռթկում։
     Իր տեսակով եւ ծաւալով, բայց նաեւ գաղափարական եւ քաղաքական հիմքեր ունենալու իր յատկութեամբ, վերջին տարիներու Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան շրջանի ըմբոստացումը իւրայատուկ էր եւ իրօք որ հակադարձութիւն մըն էր Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի կողմէ այդ շրջանին դէմ տարուող աւելի քան տասը տարիներու հալածանքի քաղաքականութեան, որուն վերջին արարը 2020-ի Դեկտեմբեր 27-ին Բիւրոյի կողմէ Կ.Կ. նշանակելու ճարահատ եւ կոպիտ որոշումն էր։ Այս որոշումը շրջանի կուսակցականներուն ընդվզումին պատճառ դարձաւ եւ զանոնք մղեց յայտնի 55րդ Շրջանային Ժողովը գումարելու եւ նոր Կեդրոնական Կոմիտէ ընտրելու։
     Դաշնակցական պատմութեան եւ յուշագրութիւններու հարուստ գրականութեան մը գոյութեամբ հանդերձ, ցաւով պէտք է ընդգծենք որ անցեալին պատահած շարժումներու պատմութեան, այդ օրերու պատահած իրավիճակներու եւ մթնոլորտի մասին գրաւոր յիշատակութիւններ գրեթէ չկան։ Այս աշխատութեան նպատակն է արձանագրել փաստերը եւ լոյս սփռել յատկապէս վերջին տարիներուն ԱՄՆ-ի մէջ պատահած այդ ըմբոստացումին վրայ, ինչպէս նաեւ փորձել արձանագրել 2020 Դեկտեմբերի նախորդած տարիներու իրադարձութիւնները եւ այդ շարժման հետեւանքով ստեղծուած կացութիւնը եւ դէպքերը։
     Աշխատութիւնը ակադեմական չըլլալով հանդերձ, ճիգ ըրինք առաւելագոյն չափով փաստերը մէկտեղել, հանդիպումներ ունենալ եւ հաղորդակցիլ բոլոր կողմերու դերակատարներու հետ, լսել անոնց վկայութիւնները, ինչպէս նաեւ մամուլի եւ առհասարակ այս պատմութեան հետ առընչուող բոլոր յայտարարութիւններն ու կոչերը իբրեւ վաւերաթուղթ նկատի ունենալ։ Միաժամանակ «Արեւմտեանի հարց»ի տեւողութեան շրջանին (Դեկտեմբեր 2020-Սեպտեմբեր 2023) հաղորդակցած ենք կողմերէն տասէ աւելի անմիջական դերակատարներու հետ եւ հասկնալի պատճառներով յանձնառու եղանք որ անոնց ինքնութիւնը մնայ խորհրդապահական։
     Վերջապէս, նման շարժումներ եւս մաս կը կազմեն Հ.Յ.Դ. պատմութեան եւ անոր ճշգրիտ իրազեկումը կրնայ ուսանելի ըլլալ ապագայի համար։
     Պէտք է նշել որ ԱՄՆ-ի մէջ պատահած այդ շարժումը այնքան բազմաշերտ է եւ դէպքերու ընթացքը այնքան արագ, որ խճճուած պատկեր մը կը կազմէ եւ այս պատճառով ամբողջական եւ անթերի աշխատութիւն մը ներկայացնելու յաւակնութիւնը չունինք։ Պարզապէս այս փոքր եւ համեստ աշխատութիւնը կրնայ հիմք ծառայել ապագային աւելի ծաւալուն աշխատանքի մը։ Ու եթէ որոշ դէպքեր կամ մանրամասնութիւններ ակամայ մոռցուած են, թող ներուի մեզի։	

Հեղինակ Դաւիթ Թորոսեան

ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՀԱՅ ԳԱՂՈՒԹԸ

(ՀԱԿԻՐՃ ԱԿՆԱՐԿ)

     ԱՄՆ-ի Արեւմտեան Ափի հայկական գաղութը սկսած է ձեւաւորուիլ 1880-ական թուականներէն սկեալ։ Առաջին հասնողները եկած են Արեւելեան Ամերիկայէն, խոյս տալով գործարանային կեանքէն եւ օգտուելով Քալիֆորնիոյ եւ մանաւանդ Ֆրեզնոյի բարեբեր հողէն, լծուած են գիւղատնտեսական աշխատանքի։ Այս մասին կը գրէ «Կոչնակ» շաբաթաթերթը. «Ձանձրացած գործարաններու աշխատանքէն, յուսակտուր հայրենիք դառնալու փափաքէն` Հայ ժողովուրդը նոր տեղ մը, նոր գործ մը կը փնտռէ»  «Կոչնակ», 1900, թիւ 2: 1896ի համիտեան ջարդերէն ետք խուսափելով օսմանեան բռնութիւններէն, Արեւմտեան Հայաստանէն՝ մասնաւորաբար Խարբերդէն, Մարզուանէն եւ Եոզկաթէն,  կը սկսի գաղթ դէպի Քալիֆորնիա, որուն մէջ դերակատար կ՛ըլլան բողոքական կրօնաւորները։ Ըստ Ֆրեզնոյի պաշտօնական տուեալներու 1901 թուականին այնտեղ կ՛ապրէին հազար հայ, իսկ յաջորդ հինգ տարիներու ընթացքին այդ թիւը կրկնապատկուած է։ Իսկ Արեւելեան Հայաստանէն դէպի Քալիֆորնիա գաղթը կը սկսի 1900ականներու առաջին տարիներուն, հիմնականին մէջ Կարսի եւ Շիրակի նահանգներէն։ 1908ին, Դաշնակցութեան ջանքերով կը սկսի հրատարակուիլ «Ասպարէզ»ը, որպէս շաբաթաթերթ։ 1910 թուականներուն որոշ թիւով հայեր կը սկսին հաստատուիլ նաեւ Լոս Անճելըս եւ 1922ին կը հիմնուի Ս. Խաչ եկեղեցին։

Երկրորդ մեծ հոսքը դէպի Արեւմտեան Ամերիկա տեղի կ՛ունենայ նախ Պալքանեան պատերազմներու եւ ապա Հայկական Ցեղասպանութենէն եւ Հայաստանի անկախութեան անկումէն ետք 1912-1921 թուականներուն։ Այս մասին »Հայրենիք» ամսագիրը կը գրէ. «Հայերու Քալիֆորնիա գալը մեծ համեմատութիւններ առած է վերջերս։ Կու գան ամէն կողմերէ թէ՛ Մ. Նահանգներէ եւ թէ՛ երկիրէն։ Կու գան անհաշիւ ու տարերային կերպով… Շատերը կը ծախեն տուն ու հաստատւած գործը ու կու գան։ Ուրիշներ առանց դրամի կուգան»։ 1930 թուականի ԱՄՆ-ի հերթական մարդահամարի տուեալներով Քալիֆորնիոյ մէջ կ՛ապրէր 12․379 հայ։ Ըստ «Փարոս» ամսաթերթին՝ 1927 թուականին Քալիֆորնիոյ մէջ կ՛ապրէր 16 000 հայ։

    Թէեւ դանդաղ, բայց դէպի Արեւմտեան Ամերիկա գաղթը շարունակուած է նաեւ 1920ականներէն ետք։ 1950ականներուն Անթիլիասի կաթողիկոսութիւնը կը ստեղծէ իր թեմը, որ զարկ կու տայ եկեղեցական-հոգեւոր կեանքին։
    1970ականներուն, նախ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի բռնկումով, ապա Իրանի մէջ պատահած իսլամական յեղափոխութեան հետեւանքով, Միջին Արեւելքէն մեծ գաղթ կը կատարուի դէպի Քալիֆորնիա։ Այս գաղթը կ՛երկարի տարիներու վրայ՝ մինչեւ 1990ականներու սկիզբը։ 1991ին, պաշտօնական տուեալներով Արեւմտեան Ամերիկայի հայութեան թիւը կը կազմէր 115 000 իսկ ոչ պաշտօնական՝ մինչեւ 300 000։ Թիւերու այս տարբերութիւնը կը բացատրուի այն հանգամանքով որ, մարդահամարի ժամանակ, շատեր չեն նշեր իրենց ազգային պատկանելիութիւնը։
     1991ին, Հայաստանի անկախացումէն ետք, կը սկսի նոր եւ մեծ հոսք դէպի ԱՄՆ-ը եւ մասնաւորաբար Քալիֆորնիա։ Թէեւ պաշտօնական տուեալներ չկան, բայց ներկայիս գաղութիւն թիւը կը գնահատուի մօտաւորապէս մէկ միլիոնով։ Այնտեղ կը գործեն աւելի քան 30 եկեղեցիներ, (Էջմիածինի եւ Անթիլիասի Առաքելական թեմերը, Կաթողիկէ  եւ Աւետարանական եկեղեցիները)։ Տարբեր կուսակցութիւններուեւ յարանուանութիւններու պատկանող աւելի քան 15 դպրոցներ։ Հայկական դպրոցներ յաճախող հայ աշակերտութեան թիւը 7000 չանցնիր։ «Ասպարէզ» օրաթերթի կողքին կը հրատարակուին քանի մը շաբաթաթերթեր եւ պարբերականներ, թէ հայերէնով եւ թէ անգլերէնով։
     2019էն ի վեր կը գործէ PAC-ը (Pan Armenian Congress), որ կը համախմբէ գաղութին մէջ գործող 27 կազմակերպութիւններ (կուսակցութիւններ, միութիւններ, յարանուանութիւններ եւայլն)։ PAC-ը իւրայատուկ կառոյց մըն է ի տարբերութիւն այլ գաղութներու մէջ գոյութիւն ունեցող նմանօրինակ կազմակերպութիւններու։ Անոր կազմութեան մէջ հիմնական դերակատարութիւն ունեցաւ Արեւմտեանի Կ.Կոմիտէն։

Գաղութին ամէնէն կազմակերպուած միաւորը ՀՅԴ-ի կառոյցն է։ Շրջանը կը հաշուէ աւելի քան 1400 անդամ։ Ունի 17 կոմիտէութիւն եւ մէկ ուսանողական միութիւն՝ «Շանթ»մ որ վերջին տասը տարիներուն գործունեայ միաւոր չէ եւ կը գտնուի ամլացած վիճակի մէջ։ Կուսակցութիւնը ունի իր երիտասարդական թեւը՝ Հ.Ե.Դ-ը եւ պատանեկան միութիւնը։ Հայ Երիտասարդաց Դաշնակցութիւնը (Հ.Ե.Դ.) մօտիկ անցեալին ունեցած է շուրջ 500 անդամ, իսկ ներկայիս գործօն անդամներուն թիւը հազիւ 100 է։։ Կուսակցութեան ուղեկից միութիւնները՝ Համազգային Մշակութային Միութիւնը, Հ.Օ.Մ.-ը եւ Հ.Մ.Ը.Մ.-ը նոյնպէս ներկայութիւն են գաղութին մէջ եւ գործօն մասնակցութիւն ունին գաղութային կեանքին։

ՆԱԽԱԲԱՆ

     ՀՅԴ Բիւրօն, 27 Դեկտեմբերին հաղորդագրութեամբ մը հանրութեան կը յայտնէր Արեւմտեան Ամերիկայի Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Կ.Կ.-ի նոր կազմը։ Այս քայլը ինքնին խնդրայարոյց էր, որովհետեւ պատմութեան մէջ նախընթաց չէ ունեցած որ Բիւրօն Կեդրոնական Կոմիտէի մը կազմութեան – այս պարագային նշանակումին մասին հանդէս գայ յայտարարութեամբ։ Բիւրոյի այս քայլը ընդվզում կ՛առաջացնէ շրջանի կուսակցական շրջանակներուն մէջ։ Նախատեսուած Շրջանային Ժողովին համար արդէն իսկ պատգամաւորները ընտրուած էին։ Մերժելով ենթարկուիլ Բիւրոյի որոշումին, յաջորդ օրն իսկ, 28 Դեկտեմբեր 2020ին, Արեւմտեանի պատգամաւորները կը գումարեն իր 55րդ Շրջանային Ժողովը եւ կ՛ընտրեն Կեդրոնական Կոմիտէ։ Հակոտնեայ այս երկու իրադարձութիւններուն հետեւանքով Դաշնակցութեան մեծ ընտանիքը կը յայտնուի կազմակերպական տագնապի մը առջեւ։
     Հպանցիկ ակնարկ մը նետելով հայ թէ օտար կուսակցութիւններու պատմութեան վրայ, պիտի նկատենք որ նոյնիսկ անոնցմէ ամէնէն միանձնեայ կերպով ղեկավարուող կուսակցութիւններուն մէջ անգամ եղած են ըմբոստացումներ, հակառակ ուղղութեամբ հոսանքներ կամ անջատողական դրսեւորումներ։ Հակադիր հոսանքներու միջեւ եղող տարակարծութիւնները շատ յաճախ յանգած են կուսակցութիւններու երկփեղկումին կամ կուսակցութեան քայքայումին։ Պատմութեան մէջ բազմաթիւ օրինակներ կան։ Նոյնիսկ հայկական իրականութեան մէջ մօտիկ անցեալին ականատես եղած ենք նման երեւոյթներու։ Իսկ բոլոր այն կուսակցութիւնները, որոնք յաջողած են յաղթահարել նման փորձութիւնները, բռնապետական կերպով թէ ժողովրդավարօրէն, անպայման տկարացած դուրս եկած են այդ ցնցումներէն։
     Հայ ժողովուրդի վերջին հարիւր յիսուն տարիներու պատմութեան ծանօթացող ոեւէ անհատ չի կրնար չհաստատել Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան առանցքային դերակատարութիւնը հայ կեանքին մէջ։ Ինչ ալ ըլլայ դիտորդին տեսանկիւնը, ինչպիսի արժեւորում ալ տրուի այդ կազմակերպութեան ընդհանուր գործունէութեան կամ անոր դերակատարութեան զանազան երեսներուն, ուսումնասիրողը կամ դիտորդը առարկայականօրէն պէտք է հաստատէ թէ Հ Յ Դաշնակցութեան ազդեցութիւնը խոշոր չափերով եղած է հայ իրականութեան մէջ, հաւանաբար աւելի ազդեցիկ, քան որեւէ այլ կազմակերպութեան դերը։

Հետեւաբար, անդրադառնալով Հ Յ Դաշնակցութեան պատմութեան, պիտի նշանակէ վերջին 135 տարիներու հայ ժողովուրդի պատմութեան մաս եղող կարեւորագոյն երեսներէն մէկը քննարկել։ Ամբողջական քննարկումը կը պահանջէ որ ուսումնասիրուի ոչ միայն անոր իրերայաջորդ ղեկավարութիւններուն գործունէութիւնը, այլ նաեւ անոր կազմակերպական կեանքի որոշ հոլովոյթները, յատկապէս անոր շարքերէն ներս գոյութիւն ունեցող խմորումներուն եւ շարժումներուն, որոնք վերջին հաշուով մեծ ազդեցութիւն ձգած են անոր ընթացքին վրայ։

     Ներքին այդ շարժումները շատ անգամ ղեկավարութեան հասնելու համար մղուած պայքարներ եղած են եւ ընտրական բնոյթ ունեցած են, սակայն անառարկելիօրէն իրենց ազդեցութիւնը ձգած են իրերայաջորդ ղեկավարութիւններու կազմաւորման մէջ եւ կուսակցութեան հետագայ ուղղութեան վրայ։ Ընդունուած մօտեցումը (յատկապէս կուսակցական մտաւորականութեան կողմէ ներկայացուած պատմութեան մէջ), այն է թէ այս շարժումները միշտ ալ դիտուած են «յաջողած» կամ «ձախողած» որակումներով։ Եւ որովհետեւ կազմակերպութիւնը շարունակած է գոյութիւն ունենալ եւ այդպէս ալ «անսասան» մնալ, բոլոր ներքին շարժումները նկատուած են «ձախողած» եւ զարգացած է այն թիւր կարծիքը թէ անոնք բոլորն ալ վերջիվերջոյ դատապարտուած են «ձախողութեան» (կամ միշտ ալ կը «ձախողին»)։ Բնականաբար նկատի չառնուիր թէ պատմականօրէն բոլոր շարժումներն ալ անխտիր – անոնցմէ ոմանք նաեւ ըմբոստութեան տեսքով – որպէս նպատակ ունեցած են կազմակերպութեան ընթացքին վրայ ազդել կամ ներգործութիւն ունենալ եւ ոչ թէ զայն քանդել։ Առ այդ, պէտք է որոշ ժամանակի կտրուածքով դիտել այդ շարժումներուն ներգործութեան եւ ազդեցութեան չափը եւ ըստ այդմ անոնց յաջողութեան կամ ձախողութեան գնահատականը տալ։
      Այսպէս օրինակ անմիջական անցեալին, 2019ի ՀՅԴ 32րդ Ընդհանուր Ժողովին, Հրանդ Մարգարեան, որ ունէր քուէներու յստակ առաւելութիւն, բայց ոչ մէկ ցանկութիւն ունէր իր ազդեցութիւնը նուազեցնել կուսակցութեան կեանքին մէջ եւ այսուհանդերձ կամովին հեռացաւ Բիւրոյի ներկայացուցիչի իր պաշտօնէն։ Ո՞վ պիտի կարենայ չափել ազդեցութիւնը այն շարժումին, որ 7-8 տարիներու ընթացքին կուսակցութենէն ներս բարենորոգչական քայլեր կ՛առաջադրէր եւ որուն թիրախը նոյնինքն Հրանդ Մարգարեանը ներկայացուած էր։ Ան գիտակից էր այս իրողութեան եւ 32րդ Ընդհանուր Ժողովը օգտագործեց իր հին հաշիւները մաքրել ուրիշի ձեռքով։ Հրանդ Մարգարեան իր ունեցած քուէներով 32րդ Ընդհանուր Ժողովին պարտադրեց բանաձեւ մը, որ նորընտիր Բիւրոյին վրայ պարտք կը դնէր Արեւմտեանի հարցերը «լուծել»։ Դուրս գալով Բիւրոյի կազմէն եւ քուլիսներու ետին Բիւրոյի փաստացի ղեկավարը դառնալով, ան իր հասկցած ձեւով վրէժ կը լուծէր Արեւմտեանէն, չկարենալով շինծու թղթածրարով կարգապահական տնօրինումներ սահմանել Արեւմտեանի երեք պատգամաւորներուն հանդէպ։ Հրանդ Մարգարեան 20 տարիներու Բիւրոյի իր ներկայացուցչութեան ժամանակ յաջողած էր կուսակցութեան բոլոր կառոյցները հպատակեցնել եւ հաստատել միանձնեայ իշխանութիւն։ Բացառութիւն կը մնար Արեւմտեանը։ Իսկ Բիւրոյի նոր ներկայացուցիչը՝ Յակոբ Տէր Խաչատուրեան, որ տարածուած կարծիքի համաձայն թոյլ անհատականութիւն եւ անկարող ղեկավար էր եւ կը նկատուէր Հրանդ Մարգարեանի դրածոն, իր հեղինակութեան հաստատման գրաւականը կը տեսնէր 32րդ Ընդհանուր Ժողովի բանաձեւի գործադրութեամբ, Արեւմտեանը Բիւրոյին ենթարկելով։ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի այս վարքագիծը կը մեկնէր նաեւ իր «ԵՍ»էն եւ Արեւմտեանի հանդէպ ունեցած անոր նախատրամադրութիւններէն եւ հակակրանքէն։
     Այս պարունակին մէջ ալ պէտք է հասկնալ  որ Արեւմտեան Ամերիկայի այս ընբոստացումը աննախընթաց չէր։ Անցեալին զանազան ժամանակաշրջաններու եւ տարբեր շրջաններու մէջ պատահած են Դաշնակցութեան օրուայ ղեկավարութեան դէմ պոռթկումներ, երբեմն անհատական, երբեմն խմբակային։ Ի տարբերութիւն այլ կուսակցութիւններու, Դաշնակցութիւնը ներքին կարգով եւ կարգապահական իր հասկացութեան բերումով, յաջողած է յաղթահարել այդ շարժումները եւ մնալ մէկ եւ միասնական կազմակերպութիւն։ Իր «Երկաթեայ Կարգապահութիւնը», որով կը յատկանշուի ան, յաջողած է կուռ պահել իր շարքերը եւ հակադիր հոսանքներն ու անջատողական շարժումները չէզոքացնել եւ կազմակերպութիւնը նուազագոյն ցնցումներով դուրս բերել ստեղծուած իրավիճակէն։ Թէեւ պատմութեան համար պէտք է արձանագրել որ բոլոր շարժումները անպայմանօրէն իրենց դրոշմը ձգած են թէ օրուայ ղեկավարութեան գործունէութեան վրայ եւ թէ առհասարակ Դաշնակցականներուն եւ մանաւանդ հետագայ սերունդներուն վրայ։ Սակայն, ինչպէս նշեցինք, Արեւմտեանի շարժումը տարբեր էր միւս բոլորէն: Այդ շարժումը, որուն ղեկավարները Բիւրոյին կողմէ արտաքսուեցան կամ հեռացուեցան ՀՅԴ շարքերէն, նոյնինքն Բիւրոյի որոշոմով վերամիացան շարքերուն իրենց պատիժները չեղեալ համարուելով: Այս փաստը արդէն աննախընթաց երեւոյթ է Դաշանակցութեան պատմութեան մէջ եւ կը կրնայ դիտուիլ իբրեւ դրական երեւոյթ, ինչպէս նաեւ այդ շարժումին յաջողութիւնը հետեւեալ պատճառներով.
      1-Բիւրօն վերջին հաշուով, անուղղակիօրէն ընդունեց իր տուած որոշումին սխալ եւ ոչ-շինիչ ըլլաու փաստը։ Այլապէս ինչպէ՞ս բացատրել այն «պարտութիւնը» զորս պիտի կրէր յաչս հանրութեան։
      2-Յայտնի դարձաւ որ շարժումին բոլոր ղեկավարներուն եւ անոնց հետեւորդներուն հասցէին կատարուած բոլոր զրպարտութիւնները սուտ եւ շինծու էին։ Այլապէս ինչպէ՞ս բացատրել որ «դաւաճան» պիտակաւորուածները վերադարձան Դաշնակցութեան շարքերը։
      3-Բիւրօն վերահաստատեց կանոնագրի ապակեդրոնացեալ դրութիւնը, որ Արեւմտեանի հիմնական պահանջներէն մէկն էր եւ ուրեմն շարժումին յաղթանակը կը նշանակէր։
      Արեւմտեանի այս ըմբոստացումը ունէր տարերային բնոյթ։ Քանի մը կուսակցականներու կամ խմբակի մը ըմբոստացումը չեղաւ, այլ Շրջանային Ժողովի բոլոր մասնակիցներուն եւ այդ մասնակիցներու ետին կանգնող ու զիրենք ընտրող կուսակցականներուն։ Ըմբոստացման պատճառով Բիւրոյի եւ բիւրոյական Կ.Կ.ի կողմէ հեռացուածները կը կազմէին աւելի քան 100 շարքային։ Այս պատճառով ալ շարժումը կուսակցական-կարգապահական որոշումներով կարելի չեղաւ կասեցնել կամ լուծել, ինչպէս պատահած էր նախորդ այլ շարժումներու պարագային։ Եթէ նախորդ շարժումները ֆիզիքական հաշուեյարդարով կամ քանի մը պարագլուխներու հեռացումով կարելի եղած էր չէզոքացնել, նոյնը հնարաւոր  չեղաւ ընել Արեւմտեանի պարագային։ Միւս կողմէ, Արեւմտեանի առած այս քայլը, առաջին իսկ օրէն անջատողական տրամադրութիւն չցուցաբերեց։ 55րդ Շրջանային Ժողովին կողմէ ընտրուած Կեդրոնական Կոմիտէն թէ իր յայտարարութիւններով եւ թէ գործնականօրէն, միշտ պատրաստակամութիւն յայտնեց վերամիանալու մայր կառոյցին, յարգելով կազմակերպական կանոններու հիմքը հանդիսացող ապակեդրոնացեալ դրութիւնը եւ ժողովրդավարութեան սկզբունքները։ Կառոյցին միանալու անոր ջանքերը կ՛ապացուցեն որ շարժումը նախօրոք ծրագրուած չէր եւ պարզապէս բնական հակազդեցութիւնն էր Բիւրոյի կողմէ Արեւմտեանի շրջանին դէմ տարուող քաղաքականութեան մը, որուն վերջին արարը հանդիսացաւ Բիւրոյի Կ.Կ. նշանակելու քայլը։ Դեկտեմբեր 2020ին սկզբնաւորութեան, արդէն իսկ ընթացաւարտ Կ.Կ. կազմակերպականօրէն բոլոր քայլերու դիմած էր Շրջանային Ժողովի գումարման յաջողութեան համար, սակայն բախած էր Բիւրոյի մերժողական կամ անորոշ պատասխաններուն։
       Այս տագնապը թէեւ կազմակերպականօրէն իրար հակադրեց Արեւմտեանը եւ Բիւրօն, բայց խորքային առումով ան չի սահմանափակուիր այդ շրջանով։ Տարիներու եւ թերեւս տասնամեակներու վրայ երկարող կուտակուած կազմակերպական, քաղաքական-գաղափարական տագնապներու եւ անոնց ընդմէջէն գործելաոճի գծով տարակարծութիւններու դրսեւորումն էր։ Կուսակցութեան աւանդական դարձած գործելաոճը եւ քաղաքականութիւնը կը բախէին աւելի ժամանակակից, ժամանակին համահունչ եւ ժամանակի պահանջներուն ընդառաջ գործելու Դաշնակցական մտահոգութիւններուն, որոնք միմիայն Արեւմտեանի կուսակցականներէն չէին գար։ Դաշնակցութեան շարքերուն մէջ մեծ թիւ կը կազմեն անոնք, որոնք դէմ էին կուսակցութեան ընդհանուր ուղեգիծին։ Կուսակցական շարքերուն մէջ դժգոհութիւնը այլ շրջաններու մէջ կարելի եղած էր լռեցնել, յաճախ մեկուսացնելով եւ չէզոքացնելով դժգոհները, երբեմն ալ դուրս դնելով կուսակցութեան շարքերէն։ Արեւմտեանի շրջանը կը մնար այդ դժգոհներու կամ ընդդիմադիրներու վերջին ամրոցը։
       Դեկտեմբերին 2020ին Բիւրոյի Կ.Կ. նշանակելու որոշումը եւ Արեւմտեանի անհնազանդութիւնը դուռ բացաւ տարատեսակ մեկնաբանութիւններու։ Բնականաբար երկու կողմերն ալ իրենց քայլերը պիտի արդարացնէին կանոնագրային հիմնաւորումներով եւ անոր յօդուածներուն եւ սկզբունքներուն բացատրութիւններով։
       Հ.Յ.Դ. կանոնագիրը կը նշէ երկու կարեւոր կէտեր.
       Ա – եթէ անյաղթահարելի պայմաններու բերումով հնարաւոր չէ Շրջանային Ժողով գումարել, Կ.Կ.-ի գործունէութեան ժամանակաշրջանը Բիւրոյի հաւանութեամբ կ՛երկարաձգուի մինչեւ բարենպաստ պայմաններու ստեղծում։
       Արեւմտեանի պարագային այս դրոյթը ի զօրու չէր։ Չկային Շրջանային Ժողով գումարելու անյաղթահարելի պայմաններ (պատերազմական վիճակ, կուսակցութեան դէմ հալածանք եւայլն)։ ՀՅԴ Բիւրօն ամբողջութեամբ շրջանցած էր յօդուածը։ Բիւրօն տեղեակ էր որ Շրջանային Ժողովի նախապատրաստական աշխատանքները աւարտած էին եւ կոմիտէութիւններուն երկու երրորդը (Շրջանային Ժողով գումարելու համար կանոնագիրով պահանջուած անհրաժեշտ թիւը) արդէն իսկ ընտրած էին իրենց պատգամաւորները։ Այս յօդուածին հիմամբ, 28 Դեկտեմբեր 2020ին տեղի ունեցած 55րդ Շրջանային Ժողովը կանոնագրային էր եւ նշանակման քայլը արդարացուցիչ չէր։
       Բ – Բիւրօն Կ.Կ. կրնայ նշանակել նաեւ երբ գործող Կ.Կ.ն աններելի կերպով շեղած է կուսակցութեան ուղեգիծէն, չէ գործադրած իր վրայ պարտք դրուած պարտաւորութիւնները եւայլն։ Այս պարագային Բիւրօն կը լուծէ Կ.Կ.-ի կազմը, առանց Շրջանային Ժողովի գումարման եւ կը նշանակէ նոր Կ.Կ. վեց ամսուայ համար, որուն հիմնական պարտականութիւնը կ՛ըլլայ նոր Շրջանային Ժողովի պատրաստել շրջանը, որպէսզի նոր Կ.Կ. ԸՆՏՐՈՒԻ։
       Արեւմտեանի Կ.Կ.ն իր վրայ դրուած նիւթական թէ բարոյական պարտաւորութիւնները կատարած էր եւ թերացումներ չէր արձանագրած։ Այդ կը վկայէ Շրջանային Ժողովի նախապատրաստութեան Բիւրոյի հաւանութիւնը։
       Կանոնագիրի վերոնշեալ այս երկու յօդուածները գործադրելի չէին Արեւմտեանի պարագային։ Բիւրօն Կ.Կ. նշանակելու իր իրաւասութիւնը շահագործած էր, առանց արդարացուցիչ պատճառ ներկայացնելու։
       ՀՅԴ Բիւրօն շրջանին մէջ Կ.Կ. նշանակելու իր յայտարարութիւնը կը հիմնաւորէ այսպէս. «Հիմք ընդունելով թագավարակի [Covid 19] հետ կապուած Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում սաստկացող պայմանները եւ այդ պատճառով ժողովներ գումարելու պետական սահմանափակումները...»։ Այս հիմնաւորումը աւելի քան պատրուակ մըն էր։ Շրջանային Ժողով գումարելու նախապատրաստական աշխատանքները աւարտած էին եւ ԱՄՆ-ի պատկան մարմիններու հետ կը կատարուէր համադրումի աշխատանք, որպէսզի պետականօրէն արտօնելի պայմաններու մէջ հնարաւոր ըլլար ժողով գումարել։ Եւ 28 Դեկտեմբեր 2020ին գումարուած 55րդ Շրջանային Ժողովը գումարուեցաւ պետական պատկան մարմիններու արտօնութեամբ եւ գիտակցութեամբ։
       Հ.Յ.Դ. Բիւրօն  պարտաւոր էր նաեւ նկատի առնել Արեւմտեանի առանձնայատուկ պարագան։ Ճիշդ է որ կուսակցութեան կանոնագիրը հիմնական ուղեցոյցն է կազմակերպական մեքենայի խնդիրները լուծելու, սակայն կան իրավիճակներ, որոնք կարելի է շրջանցել, առանց յաւելեալ բարդութիւններու։ Բիւրօն քաջատեղեակ էր որ ԱՄՆ-ի օրէնքներով կազմակերպութիւնները պէտք չէ ղեկավարուին դուրսէն, իսկ Կ.Կ.-ի նշանակում կը նշանակէր հակադրուիլ երկիրի օրէնքներուն։ Յաջորդող էջերուն մէջ ընթերցողին կը ներկայացուին այս գծով մանրամասնութիւններ։ Միայն պէտք է ընդգծել որ եթէ Արեւմտեանի այս ըմբոստացումը չպատահէր, ապա կազմակերպութեան գոյութիւնը կրնար վտանգուիլ ամբողջ ԱՄՆ-ի տարածքին։
       Իսկ ամէնէն կարեւորը՝ նկատի պէտք է ունենալ ժամանակահատուածը։ Այս նշանակումը տեղի կ՛ունենար Արցախեան 44օրեայ պատերազմի ծանր պարտութենէն անմիջապէս յետոյ։ Հայութիւնը, թէ հայրենիքի եւ թէ սփիւռքի մէջ յուսախաբութեան, բարոյալքումի եւ հաւաքական ընկճուածութեան մէջ յայտնուած էր։ Դաշնակցութիւնը որպէս համահայկական կազմակերպութիւն, նշանակալից դերակատարութիւն պէտք է վերցնէր իր ուսերուն հայութիւնը դուրս բերելու պարտութեան առթած բարոյալքումի հոգեվիճակէն, անոր առջեւ բանալով յոյսի եւ յաղթանակի նոր հորիզոններ։ Այս ծանր պարտականութիւնը ի վիճակի էր կատարելու միայն ՀՅԴ-ն եւ զայն յաջողցնելու համար, Դաշնակցութիւնը առաջին հերթին իր ներքին խնդիրները, վէճերը եւ էնթրիկները մէկ կողմ պէտք է դներ եւ իբրեւ համախումբ եւ կուռ կազմակերպութիւն խթան հանդիսանար հայ ժողովուրդին առջեւ ծառացած խնդիրներու լուծման։ Դաշնակցութեան Բիւրօն իր այս քայլով կուսակցական-կազմակերպական կեանքը կը դարձնէր խոցելի, ներքին վէճերու կարգաւորումը կը գերադասէր հայութեան շահերէն։ Ան ժամանակի եւ պայմաններուն գնահատումը ճիշդ ձեւով չէր կատարած եւ Դաշնակցութիւնը հայ ժողովուրդը առաջնորդող կուսակցութիւն ըլլալով հանդերձ, ոչ միայն իր առաքելութեան տէր չէր եղած, այլեւ կազմակերպականօրէն անհիմն խնդիրներու առաջ կանգնած էր, ջլատելով Դաշնակցականօրէն հաւաքաբար դիմագրաւելու հայութեան համար այդ ողբերգական եւ դժուարին ժամանակաշրջանը։
       Կարելի է հարցնել նաեւ Արեւմտեանի «ըմբոստացած» կուսակցականներուն թէ ինչո՞ւ Բիւրոյի ստեղծած տագնապը չփորձեցին լուծել կանոնագրային հիմունքներով։ Եթէ Արեւմտեանի կուսակցականները կը յաւակնէին թէ Շրջանային Ժողովի նախօրէին ունէին երկու երրորդ մեծամասնութիւն, ապա շատ դիւրութեամբ կարելի էր ենթարկուիլ Բիւրոյի նշանակման քայլին եւ կարճ ժամանակ մը ետք, կոմիտէներու մեծամասնութեամբ նոր Շրջանային Ժողով պահանջել, որ ըստ Կանոնագիրի նախ կոմիտէներուն կանոնագրային իրաւունքն է եւ նման պահանջի պարագային Կ.Կ.ն ինքնաբերաբար կը համարուի հրաժարեալ եւ կը նախապատրաստուի նոր Շրջանային Ժողով։ Տեսականօրէն կարելի էր նման քայլի դիմել։
       Մեր զրոյցներու ժամանակ այս միտքը յայտնեցինք շարքայիններու, որոնք բոլորն ալ միակարծիք նոյն տեսակէտը յայտնեցին։ Առհասարակ Կ.Կ.ներու նշանակումին յաջորդած է տեղական կոմիտէներու նշանակումներ, որու հետեւանքով նշանակեալ Կ.Կ.ները շինծու մեծամասնութիւն ստեղծած են։ Նոյն վիճակը կրնար պատահիլ նաեւ Արեւմտեանի մէջ եւ կարելի պիտի չըլլար կազմակերպական կանոններու համաձայն տագնապը կանխարգիլել։ Իսկ եթէ կոմիտէներու նշանակում չկատարուէր, ապա կազմակերպական նոր քաշքշուք մը կրնար ծայր տալ, որուն հետեւանքները կրնային շատ աւելի կործանարար ըլլալ, քան այն ինչ որ պատահեցաւ։ Դէպքերու հոլովոյթը, որ սկսած էր տարիներէ ի վեր, Կ.Կ.-ի նշանակումով կանգ պիտի չառնէր։ Տասնամեակ մը ամբողջ Արեւմտեանը թիրախ ընտրած ՀՅԴ Բիւրօն, ինչպէս այլ շրջաններու մէջ, այստեղ եւս պիտի փորձէր ջլատել ամէն տեսակի ընդդիմութիւն։
       Վերջին տասնամեակին Բիւրոյի կողմէ հետեւողականօրէն Արեւմտեանի շրջանը թիրախաւորելու քաղաքականութիւնը, որ կազմակերպական եւ կարգապահական հասկացութեամբ ընկալուած եւ ընդունոած էր շրջանի շարքայիններուն կողմէ, վստահաբար Բիւրոյին մօտ կայացուցած էր այն համոզումը, որ Կ.Կ. նշանակելու իր այս քայլն ալ պիտի «մարսուի» եւ շրջանը իր բոլոր կարողականութեամբ անցնի իր վերահսկողութեան տակ։ Ենթադրելի է որ Բիւրօն չակնկալեց որ Արեւմտեանը նման ըմբոստացման կը դիմէ եւ ամբողջ կազմակերպութիւնը կը յայտնուի անբաղձալի իրականութեան մը առջեւ։ Չենք ուզեր հակառակին ալ հաւատալ։
       Տագնապի սրացման եւ զարգացման մէջ դերակատար եղան նաեւ Դաշնակցութեան մնացեալ կազմակերպական շրջանները։ Անոնք եւս բարոյական պարտաւորութիւն ունէին հակադիր կողմերու տեսակէտները կամրջելու եւ տագնապը կանխարգիլելու կամ գոնէ իր սաղմին մէջ պահելու եւ լուծելու։ Դաշնակցական մեծ ընտանիքին միւս անդամները եւս հաշտ աչքով չէին դիտեր Արեւմտեանի ուռճացող հեղինակութիւնը, յաչս այլ շրջաններու եւ անոնց լռութիւնը նոյնքան դատապարտելի է, որքան տագնապին պատճառ հանդիսացած Բիւրոյի որոշումը։
       Կազմակերպական խնդիրներու առկայութեան պարագային ալ, յանուն Դաշնակցութեան, Բիւրօն պէտք է նախաձեռնող ըլլար երկխօսութեամբ հարցերը լուծելու, նախքան Դեկտեմբեր 28ի Շրջանային Ժողովը։ Հարցերը համապարփակ քննարկումի եւ լուծումներու յանգելու լաւագոյն ճամբան կը մնար երկխօսութիւնը, նոյնիսկ Դաշնակցութեան մէջ, անոր «երկաթեայ կարգապահութեան» գոյութեամբ հանդերձ։
       Այս բոլոր իրադարձութիւնները կրնային մէկ պարագայի չպատահիլ, եթէ Բիւրոյի անդամները Դաշնակցական համեստութեամբ եւ հասկացողութեամբ մօտենային հարցերուն։ Ակներեւ է որ մեծ դեր խաղացած են անձնական փառասիրութիւնները (ambition), ԵՍ-ը հաստատելու ճիգը եւ հեղինակութիւն պարտադրելու ձգտումը։ Դաշնակցական նկարագիրի հետ խոտոր համեմատող նկարագրային այս գիծերը աղիտաբեր եղան ամբողջ կուսակցութեան համար։
       Աւելի քան երեք տարի տեւած այս տագնապը չպարփակուեցաւ կազմակերպութեան մէջ։ Իր ծաւալով եւ ստեղծած արձագանքով, դուրս եկաւ Ամերիկայի սահմաններէն եւ դարձաւ հայ ժողովուրդի սեփականութիւնը եւ երկար ժամանակ պիտի մնայ բոլորին յիշողութեան մէջ։ Կազմակերպական տագնապէ մը աւելին եղաւ ան։ Հայ ժողովուրդի համար բախտորոշ մէկ հանգրուանին, շինծու այս տագնապը աւելի ջլատեց կուսակցութիւնը։
       Կազմակերպական գետնի վրայ, այս շարժումը անպայմանօրէն իր դրական արձագանքները պիտի ձգէ կուսակցութեան վրայ։ Բազմաթիւ կուսակցականներ չձայնակցելով հանդերձ այս շարժումին, գաղափարականօրէն կը բաժնէին անոր նպատակները։ Երկար ժամանակ դեռ անոր կայծերը խթան պիտի հանդիսանան Դաշնակցականներուն, թէ պէտք է վերադառնալ Դաշնակցութեան ինքնուրոյն եւ ազատօրէն գործելու ուղիին։
       Արդեօ՞ք հնարաւոր էր այս տագնապը շրջանցել։ 2015էն սկսեալ դէպքերու զարգացման հոլովոյթը նկատի ունենալով կարելի է միանաշանակ ՈՉ ըսել։ Այս կը հաստատեն նաեւ բոլոր անոնք, որոնց հետ մեր զրոյցներու ընթացքին յայտնեցին միեւնոյն միտքը, թէ Բիւրոյի քաղաքականութեան նպատակը Արեւմտեան շրջանը ամբողջութեամբ վերահսկելի դարձնելն էր, իսկ Կ.Կ. նշանակելու անոր քայլը այդ նպատակին հասնելու առաջին քայլը։ Բիւրոյի անդամներուն մօտ բացակայեցաւ Դաշնակցական համեստութեամբ եւ հասկացողութեամբ հարցերուն մօտենալու մտասեւեռումը։

Այս շարժումը կանխամտածուած չըլլալու պատճառով, հեռակայ ծրագիր կամ ուղեցոյց չունէր։ Շարժման մասնակից անդամները շարունակեցին դաշնակցականի իրենց ընթացիկ աշխատանքները։ Մինչեւ անգամ այդ շարժման զօրակցող կուսակցականները, ոչ մէկ պարագայի, թէ մամուլով եւ թէ ընկերային ցանցերու վրայ քարոզչական աշխատանք չտարին այս ըմբոստացումը արդարացնելու համար։ Ուրիշ պարագայի, թերեւս այս փաստը դիտուի որպէս թերութիւն, բայց Դաշնակցութեան ծանօթ ամէն ոք կը հասկնայ որ դաշնակցական շարքայինները եւս համբերութեամբ եւ գիտակցութեամբ սպասեցին հարցի Դաշնակցական լուծումին։

       Եւ ամէնէն էականը։ Ի տարբերութիւն Դաշնակցութեան պատմութեան մէջ պատահած այլ շարժումներու, այս շարժումը հրահրուած  եւ ֆինանսաւորուած չէր արտաքին ուժերու կողմէ։ Շարժումէն տարիներ առաջ, Դաշնակցութեան քաղաքական գործակից եւ Հայաստանի երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսեանի հովանաւորութիւնը վայելող Հայաստանեան մամուլը սկսած էր հրապարակայնացնել Արեւմտեանի հարցերը, զանոնք ներկայացնելով որպէս Հրանդ Մարգարեան-Վիգէն Յովսէփեան մենամարտ։ Շարժումը պարտադրանք մը եղաւ Արեւմտեանին համար։ Ի սկզբանէ Դաշնակցականներու պոռթկում մըն էր եւ մնաց դաշնակցականութեան շրջագիծին մէջ, որուն շնորհիւ ալ հետագային հնարաւոր եղաւ երկար բանակցութիւններէ ետք վերամիանալ մայր կառոյցին։
       Առաջին օրէն բանակցութիւնները երկու կողմերուն համար ալ դժուար եւ սկզբունքային եղան։ Բիւրոյի կողմէ զիջումները ցոյց տուին որ Արեւմտեանի Կ.Կ.ն օրինաւոր մարմին էր եւ հակառակ իր դէմ կատարուած անիրաւութիւններուն մնացած էր անդրդուելի։ Բանակցութիւններու վերջին փուլին Արեւմտեանը որոշ զիջումներ կատարեց բանակցային իր պայմաններէն, սակայն հիմնական պահանջները մնացին նոյնը։
       Տագնապը սկիզբէն եւ իր ամբողջ տեւողութեան ընթացքին ժխտական անդրադարձ ունեցաւ Դաշնակցութեան վարկին եւ հեղինակութեան վրայ։ Դաշնակցութեան կազմակերպական խնդիրներու հանրայնացումը այսքան բացայայտ կերպով եւ պաշտօնական կերպով տեղի չէր ունեցած։ Դէպքերու ընթացքը ցոյց տուին թէ այս իրավիճակի պատասխանատուն Հ.Յ.Դ. Բիւրօն էր։ Ան է Դաշնակցութեան արժէքներուն, աւանդներուն եւ հեղինակութեան գլխաւոր պատասխանատուն եւ ամէնէն աւելի ինք նախանձախնդիր պէտք է ըլլար Դաշնակցութեան վարկով եւ հեղինակութեամբ։ Բիւրօն չգտնուեցաւ բարոյական այն բարձրութեան վրայ, որ իրմէ կը պահանջէ ՀՅԴ Կանոնագիրը, Պատմութիւնը եւ Դաշնակցական Բարոյականութիւնը։ Հաւանաբար հետագային աւելի լայն ուսումնասիրութեանբ գրուելիք պատմութիւնը պիտի արձանագրէ որ 33րդ Ընդհանուր Ժողովին կողմէ ընտրուած Բիւրոյի սխալ քաղաքականութեան հետեւանքով է որ Դաշնակցութիւնը այսքան վարկաբեկուեցաւ։

Ա ՄԱՍ

ԻՆՉՊԷՍ ԾՆՈՒՆԴ ԱՌԱՒ ՏԱԳՆԱՊԸ

     Հասկնալու համար թէ ինչու Արեւմտեանը անտեսեց Բիւրոյի որոշումը եւ դիմեց Շրջանային Ժողով գումարելու եւ Կ.Կ. ընտրելու քայլին, պէտք է ժամանակագրական կարգով երթալ տարիներ ետեւ եւ փորփրել Հ.Յ.Դ. Բիւրօ-Արեւմտեան ամերիկայի շրջանի յարաբերութիւնները, առնուազն վերջին տասը-տարիներուն։ Ծանօթանալով դէպքերու եւ իրադարձութիւններու հոլովոյթին, կը հասկնանք որ Արեւմտեան Ամերիկայի կառոյցին կողմէ 55րդ Շրջանային Ժողովի գումարման եւ Կ.Կ. ընտրելու այդ որոշումը կապուած չէր Բիւրոյի միմիայն Կ.Կ. նշանակելու քայլին։
      2009 թուականը նշանակալից է բովանդակ հայութեան համար։ 2008ի աշնան, Հայաստանի իշխանութիւնները՝ յանձինս նախագահ Սերժ Սարգսեանի, ձեռնարկեցին Թուրքիոյ հետ առանց նախապայմաններու բանակցութիւններու, հայ-թրքական հարցերու կարգաւորման եւ սահմաններու բացումին համար։ Այս բանակցութիւնները պատմութեան մէջ մնացին «Ֆութպոլային Դիւանագիտութիւն» անունով։ Անոր բացայայտ մեկնարկը սկսաւ Հայաստան-Թուրքիա ֆութպոլի մրցումով, որուն հրաւիրուած էր Թուրքիոյ նախագահ Ապտիւլլահ Կիւլը։ Նախագահ Սարգսեան, իր վարած այս քաղաքականութեան աւելի հեղինակութիւն եւ օրինականութիւն տալու համար ձեռնարկեց սփիւռքեան հայաշատ գաղութներ այցելութեան անոնց զօրակցութիւնը եւ համընդհանուր կարծիքը առնելու։ Ան կը գիտակցէր որ Թուրքիոյ հետ մերձեցման գծով սփիւռքահայութիւնը որպէս ցեղասպանութեան ժառանգորդներ իր խօսքը ունի ըսելիք, մանաւանդ որ Թուրքիոյ առաջադրած նախապայմաններէն մէկը ցեղասպանութեան վաւերականութիւնը քննելու յանձնաժողովի մը կազմութիւնն էր։
      Դաշնակցութիւնը, որ մաս կը կազմէր նախագահին կազմած առաջին քոալիսիոն կառավարութեան, դէմ չէր Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններու կարգաւորման։ Դաշնակցութեան տեսակէտը այն էր որ այդ կարգաւորումը պէտք չէ ըլլար ի հեճուկս Հայկական ցեղասպանութեան եւ հայութեան իրաւունքներուն անտեսման։ Այս պատճառով ալ ան դուրս եկաւ կառավարութենէն եւ դարձաւ ընդդիմադիր։ Նախագահ Սերժի սփիւռքեան գաղութներ այցելութեան առիթով, Դաշնակցութիւնը կազմակերպեց «ՈՉ»ի շարժումը։ Բոլոր այն գաղութները, ուր Դաշնակցութիւնը տիրական ներկայութիւն էր, նախագահ Սարգսեանին դիմաւորեցին հազարաւորներ, որոնք իրենց «ՈՉ»ը ըսին եւ այպանեցին Հայաստանի նախագահին զիջումներ ընելու քաղաքականութեան մէջ։ Հ.Յ.Դ. Բիւրօն այս շարժման կազմակերպումը եւ համադրումը վստահած էր Արեւմտեանէն Բիւրոյի անդամ Վիգէն Յովսէփեանին։
      Շարժումը յաջողեցաւ իր պատգամը փոխանցել Սերժ Սարգսեանին, որուն համար ցանկալի չէր նման ընդունելութիւն. աւելին, հայահոծ քաղաքներու մէջ հայութեան ցոյցերուն մեծաթիւ մասնակցութիւնը, նախագահ Սարգսեան համարեց իր անձին ուղղուած վիրաւորանք։ Դաշնակցութիւնը կառավարութենէն դուրս գալով հանդերձ մնաց իշխանական կուսակցութիւն: Սակայն «ՈՉ»ի Շարժումը կրնար խանգարել կուսակցութեան եւ Հայաստանի նախագահին յարաբերութիւնները։ Այդ շարժման մեծածաւալ բնոյթը խորապէս բախեցաւ Հայաստանի իշխանութիւններուն լծակից դարձած Դաշնակցութեան եւ կուսակցութիւնը որպէս անկախ եւ ինքնուրոյն քաղաքական ուժ տեսնելու ուղղութիւններուն միջեւ։
      Հակադրութեան պատրոյգի առաջին բոցը տրուած էր։ Բայց ան մնաց Բիւրոյէն ներս։ Այս հակադրութիւնը եւ կազմակերպական խնդիրները իրենց դրսեւորումը գտան 2011ին ՀՅԴ 31րդ Ընդհանուր Ժողովին։ Սփիւռքեան կարգ մը շրջաններ՝ Լիբանան, Իրան եւ Արեւելեան Ամերիկա, Արեւմտեանի գլխաւորութեամբ ունէին կուսակցութիւնը բարեկարգող առաջարկներ, որոնք կարելի է ամփոփել հետեւեալ կէտերուն մէջ։
      Ա- Կառավարութեան մէջ գործող երեք նախարարներէն (Աղուան Վարդանեան, Լեւոն Մկրտչեան, Դաւիթ Լոքեան) ոչ մէկը ներառուի նորընտիր Բիւրոյի կազմին մէջ։
      Բ – Բիւրոյի կազմին մէջ ներկայացուած ըլլայ նուազագոյնը մէկ իգական ներկայացուցիչ։ Առաջադրուած էր մասնաւորաբար Մարիա Թիթիզեանի անունը։
      Գ – Բիւրոյի անդամ Մարիօ Նալպանտեան, որ արդէն չորս շրջան է (16 տարի) Բիւրօ է, փոխարինել Խաչիկ Տէր Ղուկասեանով, պահած ըլլալով հարաւային Ամերիկայի ներկայացուցչութիւնը։
      Դ – Լիբանանի պատգամաւորներու միաձայն պահանջին համաձայն, Բիւրոյի կազմէն դուրս պահել Մկրտիչ Մկրտիչեանը եւ զայն փոխարինել առաջարկուող 3-4 անուններէն մէկով։
      Այս կէտերուն շուրջ բանակցութիւնները վարեցին մէկ կողմէ Հրանդ Մարգարեան, միւս կողմէ Վիգէն Յովսէփեան։ Հրանդ Մարգարեան անդրդուելի կը մնայ իր կազմելիք Բիւրոյի ցանկին վրայ։ Բանակցութիւնները վիժեցան եւ Վիգէն Յովսէփեան եւ իր գործակից պատգամաւորները, որոնց մէջ կային Բիւրոյի հաւանական թեկնածուներ,  մերժեցին մաս կազմել ընտրուելիք Բիւրոյին։ Միակ բացառութիւնը եղաւ Յակոբ Տէր Խաչատուրեան, որ բարեկարգչական առաջարկներուն իր համամտութիւնը յայտնած ըլլալով հանդերձ, դաւաճանեց իր համախոհ պատգամաւորներուն եւ ծածկաբար համաձայնութիւն կնքեց Հրանդ Մարգարեանի հետ մաս կազմելով Բիւրոյին։ Այս դիրքորոշումով պէտք է բացատրել Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի հետագայի կազմակերպական բոլոր քայլերը, որոնք կը բխէին իր եւ Հրանդ Մարգարեանի համագործակցութենէն։ 
      Կուսակցութիւնը բարեկարգելու առաջարկները, որոնք ներկայացուեցան 31րդ Ընդհանուր Ժողովին, անուններու տեսք ունենալով հանդերձ գաղափարական հիմք ունէին եւ կը միտէին կուսակցութիւնը դուրս բերել ղեկավարման լճացումէ եւ աւելի ժողովրդավար հիմքերու վրայ դնել։ Փորձենք քննել ներկայացուած առաջարկներուն էութիւնը։
      Առաջին կէտը յստակօրէն կը խօսի պետութիւն-կուսակցութիւն տարանջատումի մասին։ Կուսակցական նախարարներ եւ երեսփոխաններ մաս պէտք չէ կազմեն պատասխանատու մարմիններուն։ Այս հասկացութիւնը Դաշնակցութիւնը ունեցած է առաջին հանրապետութեան ժամանակաշրջանին  Այդ օրերուն Բիւրոյի անդամներ մաս չեն կազմած Հայաստանի խորհրդարանին կամ կառավարութեան։ Հետագային, նոյն այս հասկացութեամբ ալ գործած է Դաշնակցութիւնը սփիւռքի եւ մանաւանդ Միջին Արեւելքի՝ Լիբանանի, Սուրիոյ եւ Պարսկաստանի մէջ, ուր երեսփոխաններ եւ կամ պետական նախարարներ Դաշնակցական մարմիններու մաս չեն կազմած։ 1990ին Հայաստան վերադառնալով, այս հասկացութիւնը վերացաւ։ Դաշնակցութեան գործելաոճի այս սկզբունքը կը բխէր ժողովրդավարութեան անոր ընկալումէն, որն է հաշուետու կուսակցականներ պէտք չէ մաս կազմեն հաշուեառ մարմիններուն։ Դաշնակցութեան ըմբռնումով մեղադրեալն ու դատաւորը նոյն անձերը չեն կրնար ըլլալ։ Հետեւաբար նոյն անձը թէ կառավարութեան եւ թէ Բիւրոյին մաս կազմելով կը խախտէր ժողովրդավարութեան ամէնէն տարրական սկզբունքներէն մէկը։ Առաւել եւս, որպէսզի հաստատուի եւ պարզ դառնայ կուսակցութեան ինքնուրոյնութիւնը, որ արդէն իսկ սկսած էր աղաւղաուիլ հանրութեան մօտ։
      Առաջարկի երկրորդ կէտը կանանց ներկայացուցչութեան մասին է։ Այս առաջարկին հիմնաւորումը Դաշնակցութեան ծրագրային եւ ընկերվարութեան հաւատամքէն կը բխի։ Յանուն հաւասարութեան պայքարող Դաշնակցութիւնը պէտք է օրինակ ծառայէ բոլորին։ Կանանց ներառումը կուսակցութեան ղեկավար մարմինին մէջ, կը խթանէր նաեւ անոնց անդամակցութիւնը եւ գործօն մասնակցութիւնը կուսակցական աշխատանքներուն եւ կրնար նոր շունչ բերել կազմակերպութեան։ Առնուազն Արեւմտեանը այս իմաստով օրինակելի է եւ վերջին տարիներուն Կ.Կ.-ի մաս կազմած են իգական սեռի ներկայացուցիչներ։

Առաջարկելով որ Մարիօ Նալպանտեան փոխարինուի Խաչիկ Տէր Ղուկասեանով, պատգամաւորները յստակ կեցուածք կը ցուցաբերէին այն երեւոյթին մասին, որ մարմիններու անդամակցութիւնը պէտք է ժամանակահատուածով մը սահմանափակել։ Դաշնակցութեան կանոնագիրը նման սահմանափակումի մասին չի խօսիր։ Բայց թէ ժողովրդավարօրէն եւ թէ մարդկայնօրէն, չնորոգուող ղեկավարութիւնը ժամանակի ընթացքին կուսակցութիւնը կը տանի լճացման։ Դաշնակցական մարմիններու անդամակցութիւնը կրնայ վերածուիլ մենաշնորհներու եւ այդ ախտագին երեւոյթէն բխած բոլոր յոռի բարքերով եւ երեւոյթներով։ Բիւրոյի կազմը նոր քատրերով համալրուելով, նոր որակ եւ նոր մօտեցումներ պիտի բերէր կազմակերպութեան եւ կուսակցութիւնը նորոգուող ոգիով պիտի շարունակէր իր քաղաքական գործունէութիւնը։ Այս համոզումով ալ, 2023ին, Արեւմտեանի 56րդ Շրջանային Ժողովը իբրեւ նախաքայլ, կանոնագիրի փոփոխութիւն կատարեց, ուր կը նշուի թէ Դաշնակցական շարքայինը երկու անընդմէջ շրջան կրնայ մարմինի անդամ ընտրուիլ։ 31րդ Ընդհանուր Ժողովի որոշ պատգամաւորներու մօտեցումն ալ նոյնն էր եւ նպատակ ունէր կուսակցութիւնը բարեկարգել եւ երիտասարդացնել։

      Հրանդ Մարգարեանի կողմէ առաջադրուած Մկրտիչ Մկրտիչեանի անունը եւս այդ պատգամաւորական նոյն խմբակին եւ մանաւանդ Լիբանանի պատգամաւորներուն կողմէ ընդունելի չէր։ Այստեղ եւս կանոնագրային որեւէ դրոյթ չկայ, ուր կ՛ըսուի թէ շրջանի պատգամաւորները իրենք կ՛որոշեն իրենց շրջանի Բիւրոյի ընտրելի անդամին անունը։ Առանց մտնելու կազմակերպական «խոհանոց»ին մէջ, անհրաժեշտ է ընդգծել, որ Բիւրօն որպէս բարձրագոյն մարմին, աւելի հեղինակաւոր կը դառնայ երբ ունենայ ներկայացուցչական բնոյթ։ Մանաւանդ որ նշեալ թեկնածուն նախապէս քանի մը անգամ մաս կազմած է Բիւրոյին եւ հետեւաբար կարելի էր զայն փոխարինել աւելի ընդունելի թեկնածուով մը։ Մկրտիչ Մկրտիչեան մինչեւ այսօր ալ կը շարունակէ մնալ Բիւրոյի անդամ, որ ըստ կարգ մը կուսակցականներու, նոյնիսկ իր գործակիցներէն ոմանց, որ ատելութեամբ եւ քինախնդրութեամբ լեցուած կը գործէ իր անուան շուրջ խնդիր առաջացուցած կուսակցականներու նկատմամբ։
      Հրանդ Մարգարեանի կողմէ այս առաջարկներուն մերժումը պատճառ չէր կրնար ըլլալ որ Արեւմտեանի շրջանը հրաժարի կուսակցութիւնը բարեկարգելու իր այս առաջարկներէն։ 2015ին (32րդ) եւ 2019ին (33րդ) Ընդհ, Ժողովներուն այս առաջարկները Արեւմտեանի պատգամաւորներուն կողմէ կը ներկայացուին, որպէս սկզբունքային կէտեր Դաշնակցութիւնը աւելի ժողովրդավար դարձնելու։
      Այսպէս, 2011ին գումարուած Դաշնակցութեան 31րդ Ընդհանուր Ժողովը կարեւոր անկինադարձ մը կը դառնայ Արեւմտեանի տագնապին համար։ Թէեւ բանակցութիւններու ձախողումէն ետք Արեւմտեանի պատգամաւորները կը քուէարկեն Հրանդ Մարգարեանի Բիւրոյի ցանկին, բայց խզումը արդէն բացայայտ դարձած էր։
      Վիգէն Յովսէփեանի Բիւրոյէն քաշուելէն կարճ ժամանակ մը ետք, Արեւմտեանի Շրջանային Ժողովը զինք կ՛ընտրէ Կեդրոնական Կոմիտէի ներկայացուցիչ, այս ձեւով «վստահութեան քուէ» տալով գաղափարական, քաղաքական եւ կազմակերպչական բարեկարգումներու այն առաջարկներուն, որոնք դրուած էին շրջանի պատգամաւորներուն կողմէ 31րդ Ընդհանուր Ժողովին։  Դեկտեմբեր 2014ին, կը մահանայ Վահան Յովհաննիսեան, որով Բիւրոյի ներկայացուցիչը՝ Հրանդ Մարգարեան, իր ամբողջական հակակշիռը կը հաստատէ թէ Բիւրոյի եւ թէ առհասարակ կուսակցութեան վրայ։
      Հրանդ Մարգարեանի մենատիրական իշխանութիւնը կուսակցութեան վրայ հաշտ աչքով չէր դիտուեր։ 2013ին, Լիբանանի եւ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ները Ընդհանուր Ժողովի առաջարկ կը ներկայացնեն։ Հաւանական է որ անոնց միջեւ համադրում եղած է նախօրոք։ Այս առաջարկին թիրախը Հրանդ Մարգարեանն էր եւ իր վարած ձախաւեր եւ կասկածելի քաղաքականութիւնը, մասնաւորաբար Հայաստանի մէջ, ուր Դաշնակցութիւնը վերամիացած էր նախագահ Սերժ Սարգսեանի քոալիսիոն կառավարութեան։ Իսկ նոյն այդ օրերուն, ամէն կողմէ սկսած էր ահազանգ հնչել Հայաստանի իշխանութիւններուն կատարած թալանին եւ վարչակարգէն ներս տիրող փտածութեան մասին, որոնց հետեւանքով երկիրէն արտագաղթը կը շարունակուէր մտահոգիչ թիւերով։ Իսկ Արցախի հարցով Ատրպէյճանի հետ բանակցութիւնները մշուշոտ էին եւ յոռետեսութիւն կը տիրէր։
      Արեւմտեանէն եւ Լիբանանէն եկած արտակարգ Ընդհանուր Ժողովի առաջարկը նոր վիհ մը կը բանար Հրանդ Մարգարեանի Բիւրոյին եւ Արեւմտեանի միջեւ։ Այս երկու Կ.Կոմիտէութիւնները սփիւռքեան կառոյցի ամէնէն կարեւոր շրջաններէն են, մէկը՝ Միջին Արեւելքի իսկ երկրորդը՝ արեւմտեան աշխարհի։ Բիւրոյի ներկայացուցիչը 2014ի սկզբնաւորութեան կ՛ուղեւորուի Լիբանան, ներկայ ըլլալու Շրջանային Ժողովին, որու աւարտին, առանց հիմնաւոր բացատրութեան եւ ի հեճուկս ներկայ պատգամաւորներուն մեծամասնութեան կողմնորոշումին, կը նշանակէ իրեն «հնազանդ» Կ.Կ. մը։ Շրջանի ընտրական խաղաթուղթերը ամբողջութեամբ խառնուած էին։ Յաջորդ տարի, 32րդ Ընդհանուր Ժողովին, Լիբանանի պատգամաւորները, ինչպէս եւ Արեւմտեանի, չեն քուէարկեր Հրանդ Մարգարեանի ընտրութեան։ Այս Ընդհանուր Ժողովին ան միայն մէկ ձայնի առաւելութեամբ կ՛ընտրուի Բիւրօ։ Ընտրութեան այս պատկերը խիստ մտահոգիչ կը դառնայ անոր համար։ Դաշնակցութեան Բիւրօն իր ձեռքին մէջ առած, ան կը սկսի կուսակցութիւնը «կառուցել» իր ճաշակին համաձայն։
      2015ին, Լիբանանի մէջ տեղի ունենալիք Շրջանային Ժողովին առիթով ան դարձեալ կը մեկնի Լիբանան եւ նոր Կ.Կ. ընտութիւններուն գծով բացայայտ կերպով աշխատանք կը տանի։ Պատգամաւորներուն վրայ կը գործադրուին բարոյական ճնշումներ, կը կատարուին խոստումներ եւ ի վերջոյ շատ չնչին տարբերութեամբ, ան կը յաջողի իրեն «հնազանդ» Բիւրոյական Կ.Կ. առաջացնել, որ կը գոյատեւէ մինչեւ այսօր։
      Հայաստանի մէջ պատահող իրադարձութիւնները անարձագանք չէին կրնար մնալ սփիւռքի դաշնակցականներուն մօտ։ Կուսակցութիւնը տուրք տալով իշխանութիւններուն անտարբեր մնացած էր ժողովուրդի նոյնիսկ ընկերային պահանջներու բողոքի ելոյթներուն։ 2013ին Երեւանի երթուղայիններու թանկացման բողոքի ցոյցերուն եւ 2015ին ելեկտրականութեան թանկացման դէմ եղող ժողովրդային հաւաքներուն, Դաշնակցութիւնը ոչ միայն չմասնակցեցաւ այլեւ քննադատեց այդ բողոքները, հակառակ որ անոնք որեւէ քաղաքական ուժի առաջնորդութեամբ չկատարուեցան։ Իսկ 2016ի Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմէն եւ Սասնայ Ծռերու գործողութենէն ետք դժգոհութեան ալիքը կը սկսի մեծնալ կուսակցութեան վարած քաղաքականութեան հանդէպ։ Բիւրօն իր իշխանութիւնը անսասան պահելու համար կը դիմէ սեղմումներու եւ կարգապահական քայլերու։ Դաշնակցական մամուլին մէջ կ՛արգիլուի այլակարծութիւնը։ Դաշնակցութեան քաղաքական վարքագիծը չբաժնող կամ անուղղակիօրէն քննադատող յօդուածագիր կուսակցականներ կամ կը մեկուսացուին կամ կը հեռացուին։ Այս ժամանակաշրջանին կը հեռացուին «Դրօշակ»ի երկար տարիներու խմբագիր Նազարէթ Պէրպէրեան, Բիւրոյի նախկին անդամ եւ «Ասպարէզ» օրաթերթի խմբագիր Աբօ Պօղիկեան, Հայ Դատի մարտիկ Անդրանիկ Պօղոսեան եւայլն։ Նուազ «վտանգաւոր» շարքայիններ պարզապէս կուսակցականօրէն կը պատժուին։ Նոյնիսկ ընկերային ցանցերու վրայ գրառումներու համար ընկերներ կը պատժուին կամ կը հեռացուին։ Մինչեւ 2018 թուականի սկզբնաւորութիւնը, Բիւրօն յաջողած էր լռեցնել զինք քննադատողները եւ իր իշխանութեան սպառնալիք հանդիսացողներէն շատերը։ Կը մնար գլխաւոր ամրոցը՝ Արեւմտեանը։
      Բիւրօն աւելի զգուշաւոր էր Արեւմտեանի նկատմամբ եւ կտրուկ քայլերու չդիմեց այնտեղ, հակառակ այն փաստին որ շրջանը իր վերահսկողութենէն դուրս կը թուէր ըլլալ եւ իր ունեցած կարելիութիւններով կրնար կազմակերպական վտանգ հանդիսանալ իրեն համար։ Արեւմտեանը թուաքանակով սփիւռքի ամէնէն մեծ եւ կազմակերպուած գաղութն է, միաժամանակ նիւթական ամէնէն մեծ կարելիութիւններ ունեցողն է։ Առաւել, բոլոր երեւոյթները ցոյց կու տան որ գաղութը պիտի շարունակէ քանակական աճ արձանագրել, նկատի ունենալով Միջին Արեւելքի քաղաքական եւ տնտեսական անկայուն իրավիճակը եւ ատոր հետեւանքով գաղթը դէպի արեւմուտք, ինչպէս նաեւ Հայաստանի եւ առհասարակ յետխորհրդային երկիրներու պարզած ոչ-նախանձելի վիճակը եւ այդ երկիներէն գաղթը դէպի ԱՄՆ։ Այս հանգամանքները նկատի առած, կարելի է ըսել թէ Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանը ի վիճակի է Դաշնակցութեան կառոյցին մէջ առաջնորդողի դիրք գրաւել եւ հետագային առանցքը դառնալ կուսակցութեան քաղաքական-գաղափարական ուղղութեան եւ գործունէութեան։ Չափազանցութիւն ըրած չենք ըլլար եթէ ըսենք որ Արեւմտեանի շրջանը այսօր սփիւռքի սիրտն է։ Գաղութի համայնքային կեանքին մէջ Կ.Կ.ն ունի առանցքային դերակատարութիւն։ Կ.Կ.-ի կազմակերպած Դաշնակցութեան տօնակատարութեան ներկայ կ՛ըլլան 3000 հայորդիներ։ 2015ին Հայկական Ցեղասպանութեան 100 ամեակի քայլարշաւը, որուն կազմակերպման մէջ հիմնական դերակատար եղած էր Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն, մասնակցած են 160.000 հայորդիներ: Այս թիւերը կը խօսին այն մասին որ Դաշնակցութիւնը հեղինակութիւն է Արեւմտեանի մէջ եւ Կ.Կ.ն առանցքային դերակատար դարձած է գաղութին մէջ։
      Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանի կուսակցականներուն հետ մեր զրոյցները եւ Կ.Կ.-ի շրջաբերականները ուղղուած իր անդամներուն, կը հաստատեն որ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի կողմէ շրջանը թիրախաւորելու քաղաքականութիւնը կը սկսի 2015ին գումարուած 32րդ Ընդհանուր Ժողովէն սկսեալ։ Այսինքն՝ այն օրէն երբ Արեւմտեանի պատգամաւորները մերժեցին քուէարկել յօգուտ Հրանդ Մարգարեանին։ Նախապէս Լիբանան Կ.Կ. նշանակելով, ան «հպատակեցուցած» էր շրջանը։ Նոյնը կարելի չէր ընել Արեւմտեանի պարագային։ Շրջանի կազմակերպական ներքին իրավիճակը չէր նմաներ լիբանանեան կառոյցին։ Լիբանանի շրջանը աւելի աւանդապահ է եւ կազմակերպական առումով՝ աւելի փխրուն։ Այնտեղ կային տարբեր հոսանքներ եւ խմբաւորումներ։ Այդ հակադիր հոսանքները Հրանդ Մարգարեան օգտագործեց 2014ին եւ 2015ին Լիբանան իր «առաքելութիւնը» յաջողցնելու համար։ Արեւմտեանը աւելի համախումբ էր եւ ներքին ճեղքեր գրեթէ չկային, որոնց կրնար ապաւինիլ Բիւրօն։ Կային որոշ թիւով կուսակցականներ, որոնք ընդդիմադիր էին, բայց կազմակերպական ուժ չէին ներկայացներ։ Կար նաեւ երկիրի (Միացեալ Նահանգներու) ներքին օրէնքներու արգելքը։ Այս հանգամանքները հաշուի առնելով, Բիւրօն կը սկսի շրջանը  իր աքցանին մէջ առնելու մեղմ քաղաքականութիւն վարել։ Առաջին հերթին, ան իր շուրջ կը սկսի հաւաքել եւ միաւորել շրջանի «դժգոհ» կամ «ընդդիմադիր» կուսակցականները, որոնցմէ շատերը կը սկսին անտեղի կերպով արժեւորուիլ։ Անոնց ԵՍ-ը քաջալերելու համար կը հրաւիրուին խորհրդաժողովներու եւ նոյնիսկ Ընդհանուր Ժողովներու։ Այս քայլերուն զուգահեռ, շրջանի վաստակաւոր կուսակցականներու հանդէպ կը սկսի ժխտական վերաբերմունք։ Գոյութիւն ունեցող տարակարծութեան էութիւնը աղաւաղելու համար աշխատանք կը տարուի հարցը անձնականացնելու։ Բիւրոյի՝ իմա Հրանդ Մարգարեանի հարուածին առաջին ծանրութիւնը կ՛ուղղուի Վիգէն Յովսէփեանին։ Շրջանի ամէնէն հեղինակաւոր եւ հանրածանօթ դէմքը ըլլալով, ան կը դառնայ գլխաւոր թիրախը։ Բազմաթիւ պիտակաւորումներ կը սկսին տրուիլ անոր, կուսակցականօրէն խռովարար անուանումէն մինչեւ օտարերկրեայ ցանցերու ծառայող։ Բիւրօն համոզուած էր որ Յովսէփեանի չէզոքացումով աւելի պիտի դիւրանայ շրջանը վերահսկելու գործընթացը։ Կազմակերպական խնդիրներու հրապարակայնացումը կը սկսի այս հանգրուանին Հրանդ Մարգարեանի Բիւրոյի հովանաւորութեամբ։ Նոյն այս ժամանակաշրջանին, անբացատրելիօրէն Հայաստանեան իշխանամէտ թերթերուն մէջ լուրեր եւ յօդուածներ կը սկսին տպուիլ Արեւմտեանի մասին, որոնք կը ծառայէին Արեւմտեանի շրջանը եւ կարգ մը անհատականութիւններ վարկաբեկելու։ Դաշնակցութեան գործակից նախագահ Սերժ Սարգսեանի հովանաւորութիւնը վայելող մամուլը կը գրէ Հրանդ-Վիգէն հակադրութիւններու մասին եւ վերջինիս մասին կարգ մը պիտակաւորումներ կու գան այդ մամլոյ հրապարակումներէն։ Լաւապէս սերտուած եւ մշակուած այս քայլերը նպատակ ունէին շրջանի կուսակցականներուն մօտ ենթահող պատրաստել յառաջիկայի համար կազմակերպական նոր իրավիճակներ ստեղծելու։ Հակառակ Բիւրոյի կողմէ վարուող հալածական այս քաղաքականութեան, շրջանի Կ.Կոմիտէները եւ կուսակցականները կը շարունակեն իրենց բնականոն գործունէութիւնը։ Անոնք իրենց ժողովներու ընթացքին կառուցային տրամաբանութեան ծիրէն ներս կ՛արձանագրեն իրենց բողոքները եւ քննադատութիւնները Բիւրոյի քաղաքական եւ կազմակերպական որոշումներուն դէմ, միշտ մնալով կազմակերպական կարգապահութեան հասկացութեան մէջ։
      2018 Փետրուար 23ին Արեւմտեանի Լեռնավայր կոմիտէութիւնը կը կազմակերպէ «Ժողովրդային Ըմբոստութիւններ» նիւթով Կլոր Սեղան մը, զեկուցավարներ ունենալով դոկտ. Ստեփան Աստուրեան, դոկտ. Ռազմիկ Շիրինեան, դոկտ. Արա Խանճեան եւ համադրող դոկտ. Կարօ Մոմճեան։ Այս զրոյցի ընթացքին հնչեցուած հիմնական միտքը եւ եզրակացութիւնը կ՛ըլլայ այն որ Հայաստանի մէջ հասունցած է ժողովրդային ըմբոստութեան նախապայմաններն ու մթնոլորտը։ Այս Կլոր Սեղանը իրականութեան մէջ արտայայտիչն էր Արեւմտեանի Դաշնակցութեան այն տեսակէտին, որ Հայաստանի մէջ Դաշնակցութիւնը վերջ տայ պալատական խաղերուն, վերադառնայ իր ակունքներուն եւ ինք նախաձեռնէ իշխանափոխութեան։  

Բ ՄԱՍ

ԻՆՉՊԷՍ ԶԱՐԳԱՑԱՆ ԴԷՊՔԵՐԸ

      Կազմակերպականօրէն այս իրավիճակը կը պարզէր Դաշնակցութիւնը, երբ 2018ին գարնան Հայաստանի մէջ տեղի կ՛ունենայ ժողովրդային թաւշեայ յեղափոխութիւնը։ Իշխող քաղաքական ուժը՝ Հանրապետական կուսակցութիւնը եւ իր առաջնորդ Սերժ Սարգսեան, ժողովրդային ճնշման տակ իշխանութիւնը կը յանձնեն Նիկոլ Փաշինեանին։ Դաշնակցութիւնը դաշնակից ըլլալով Սերժ Սարգսեանին, ինք եւս կը կորսնցնէ իշխանական լծակները եւ առաջին հանգրուանին մաս կազմելով հանդերձ նոր վարչապետ՝Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորած առաջին կառավարութեան, կը դառնայ ընդդիմադիր։  Դաշնակցութիւն-Փաշինեան գործակցութիւնը երկար չի տեւեր։ Հոկտեմբերին՝ խորհրդարանի նիստի աւարտին, վարչապետը Դաշնակցական նախարարներ կ՛արձակէ պաշտօնէ։ Մինչ այդ, Սեպտեմբեր 23ին, Երեւանի աւագանիի ընտրութիւններուն Դաշնակցութիւնը չի յաջողիր անցնիլ հինգ առ հարիւրի շեմը։ Ան կը հաւաքէ միմիայն 5882 ձայն (քուէարկողներու 1.62 առ հարիւր) եւ մաս չի կազմեր մայրաքաղաքի աւագանիին։ Երեք ամիս ետք. 2018ի Դեկտեմբերին տեղի կ՛ունենան Հայաստանի երեսփոխանական արտահերթ ընտրութիւնները։ Նախկին դաշնակից Հանրապետական կուսակցութեան աջակցութենէն եւ իշխանութեան լծակներէն զրկուած Դաշնակցութիւնը ամօթալի պարտութիւն կը կրէ (կուսակցութիւնը հաւաքեց 3.88 առ հարիւր ձայն կամ 48816 քուէ)։ 1999ի խորհրդարանական ընտրութիւններէն ետք առաջին անգամն էր որ Դաշնակցութիւնը կը կորսնցնէր խորհրդարանին մէջ պատգամաւորական իր ներկայացուցչութիւնը։ Այս բոլոր թիւերը ցոյց կու տան որ Դաշնակցութեան վարկանիշը մեծ չափերով անկում ապրած է յաչս Հայաստանի ժողովուրդին։
      Իսկ ինչ տեղի կ՛ունենար Արեւմտեան ափերուն։ Ժողովրդային յեղափոխութիւնը, որ սկսաւ Ապրիլին, բազմաթիւ երկիրներու դաշնակցականներու մօտ նոր զարթօնքի մը ազդանշանը յայտարարեց։ Արեւմտեանի դաշնակցականներն ալ իրենց հերթին նախանձախնդիր ըլլալով ժողովուրդին հետ եւ ժողովուրդին համար Դաշնակցութեան սկզբունքին, ժողովրդային այս ըմբոստութեան հանդէպ անտարբեր չմնացին։ Ինչպէս Հայաստանի եւ հայութեան մեծամասնութիւնը, Արեւմտեանի դաշնակցականներն ալ առնուազն առաջին հանգրուանին, ժողովրդային շարժման մէջ տեսան յոյսի նշոյլ մը, ձերբազատելու Հայաստանի մէջ փտածութեան եւ թալանի մէջ թաթախուած իշխանութիւններէն եւ աւելի արդար ու զարգացող պետութիւն հիմնելու կարելիութիւն մը եւ երկրին մէջ արմատական փոփոխութիւններու դրական հանգրուանի մը սկիզբը։ Իսկ քանի մը ամիս ետք, 21 Օգոստոս 2018ին, Նիկոլ Փաշինեանի իշխանութեան առաջին հարիւր օրերուն ի նպաստ կազմակերպուած հաւաքի մը ընթացքին, Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի անունով Քարմէն Օհանեան կը յայտարարէ. «Յեղափոխութիւնը պէ՛տք է յաջողի, եւ այս դժուարին պարտականութիւնը միայն Հայաստանի կառավարութեան ուսերին պէտք չէ բարդուած լինի, այլ՝ ամէն մի հայի ու հայկական կազմակերպութեան համագործակցութեամբ, ընդհանուր կարելիութիւնների օգտագործմամբ եւ մեր հաւաքական ուժերի ընդհանուր զօրաշարժով է դա հնարաւոր։ Յեղափոխութեան յաջողման գործում՝ Սփիւռքում դերակատար ենք մենք բոլորս: Համագործակցաբար, մենք մեր բոլոր լծակները գործի մղելով՝ պիտի դառնանք այն հզօր բազուկը, որ կը զօրացնէ մեր հայրենիքը»:
       Հայաստանի նոր իշխանութիւններու հանդէպ Արեւմտեանի քաղաքական դրական դիրքորոշումը այդքան ալ հաճելի չէր ՀՅԴ Բիւրոյին։ Թէեւ Դաշնակցութիւնը սկզբնական օրերուն մաս կը կազմէր Փաշինեանի կառավարութեան, բայց անոր դէմ ամէնէն բիրտ կերպով քարոզչական պայքար կը տարուէր, մասնաւորաբար ընկերային ցանցերուն վրայ, վարչապետին մեղադրելով հակադաշնակցականութեան մէջ։ Այս հանգամանքը Բիւրօն սկսաւ օգտագործել Արեւմտեանին դէմ, երբեմն թաքուն երբեմն բացայայտ կերպով. զայն մեղադրելով Փաշինեանի կողմնակից։ Նոյնիսկ յեղափոխութենէն առաջ տեղի ունեցած վերոյիշեալ Կլոր Սեղանի հանդիպումը կը շահագործուի, որպէս ժողովրդային յեղափոխութեան  նախապատրաստական ենթահող կամ քարոզչութիւն, հակառակ այն իրողութեան որ Բիւրօ-Արեւմտեան հակադրութիւնը սկսած էր շուրջ տասը տարի առաջ եւ ոչ մէկ առընչութիւն ունէր հայաստանեան ներքին խմորումներուն հետ։
       Հայաստանի մէջ պատահած քաղաքական գործընթացները եւ անոր հետեւանքով կուսակցութեան վարկանիշի անկումը մէկ կողմէ, միւս կողմէ Լիբանանի 2018 Մայիսին տեղի ունեցած երեսփոխանական ընտրութիւնները, որու ընթացքին հայ քուէարկողներուն միայն 55 առ հարիւրը իր ձայնը տուած էր Դաշնակցութեան, քաղաքականօրէն պարտութիւններ էին եւ ժողովրդային մակարդակի վրայ հեղինակազրկում։ Միւս կողմէ, Հրանդ Մարգարեանի Բիւրօն կուսակցութենէն ներս ստեղծած էր մենատիրութիւն, որուն վերահսկողութենէն դուրս կը մնար միմիայն Արեւմտեանը։ Այս պայմաններուն մէջ, Բիւրոյի ներկայացուցիչը Ընդհանուր Ժողովի նախօրէին ունէր ժողովականներու քուէներուն մեծամասնութիւնը եւ Դաշնակցութիւնը գումարեց իր 33րդ Ընդհանուր Ժողովը 18-24 Յունուար 2019ին Ստեփանակերտի մէջ։
       Հ.Յ.Դ. 33րդ Ընդհանուր Ժողովը նոր անկիւնադարձ մը կ՛ըլլայ Բիւրօ-Արեւմտեան Ամերիկա յարաբերութիւններուն գծով։ Առաջին հերթին, Բիւրօն Ընդհանուր Ժողովի հրաւիրած էր Արեւմտեանի շրջանէն Ստեփան Պօյաճեան եւ Վաչէ Թովմասեան, որոնք կազմակերպականօրէն շրջանին մէջ կը ներկայացնէին ընդդիմադիր փոքրամասնութիւնը։ Նոյն այդ հրաւիրեալներուն կողմէ շրջանին մասին ներկայացուցած զեկուցումը, Դաշնակցութեան կազմակերպական կանոններուն հակասող ընթացքով մը, որպէս հիմք կ՛ընդունուի ժողովականներուն կողմէ, որ Արեւմտեանի շրջանին մէջ «կազմակերպական խնդիրներ» կան։ Մինչդեռ Արեւմտեանի Շրջանային Ժողովի բանաձեւը կ՛անտեսուի։ Այս երեւոյթը կը խօսի այն մասին, որ նախքան Ընդհանուր Ժողովը, արդէն իսկ Արեւմտեանի համար նախատեսուած ծրագիր մը կար։ Ժողովի ընթացքին շրջանը ներկայացնող երեք պատգամաւորներու դէմ շինծու եւ անհեթեթ հիմնաւորումներով դատեր կը բացուին։ Այս դատերու բնոյթը եւ անոնց աւարտը դուրս է Դաշնակցական բարոյական ամէն հասկացութենէ։ Այս քայլով, Բիւրոյի այդ օրերու ներկայացուցիչ Հրանդ Մարգարեան կը փորձէր նուաստացնել Արեւմտեանի պատգամաւորները եւ զանոնք կարգապահական տնօրինումի ենթարկելով վերահսկողութեան տակ առնել շրջանը։ Բացուած դատերուն բնոյթը այնքան անհիմն էին որ հնարաւոր չըլլար կարգապահական տնօրինումներ սահմանել։ Սակայն Հրանդ Մարգարեան որոշած է Արեւմտեանի ընկերները ամէն գնով ստորացնել եւ վրէժխնդիր ըլլալ։ Դաշնակցականօրէն չլսուած եւ չտեսնուած մեղայագիրներ ստորագրել կու տան Վիգէն Յովսէփեանին։ Ան այդ մեղայագիրը կը ստորագրէ համոզուած ըլլալով որ Արեւմտեանի հարցը պիտի փակուի, ներկուսակցական մթնոլորտը պիտի բիւրեղանայ եւ Բիւրօ-Արեւմտեան կապերուն մէջ նոր էջ մը պիտի բացուի։ Այս բոլորը բաւարար չէին շրջանին տիրութիւն ընելու համար։ Դատական յանձնախումբը, գոհացնելու համար մարգարեանական քաղաքականութիւնը, անհասկնալիօրէն Ժողովի աւարտին, Բիւրոյի ընտրութեան օրակարգէն անմիջապէս առաջ, կը ներկայացնէ բանաձեւ մը, որ կը վաւերացուի ժողովականներուն կողմէ։ Այդ բանաձեւը պարտականութիւն կու տար նորընտիր Բիւրոյին մօտէն հետեւիլ Արեւմտեանի կազմակերպական կեանքին եւ այդ գծով քայլեր առնել։ Նշեալ բանաձեւը թեւեր տուաւ նորընտիր Բիւրոյին եւ յանգեցաւ 27 Դեկտեմբեր 2020ին Կ.Կ. նշանակելու անոր որոշումին։ Ընդհանուր Ժողովի այս բանաձեւով Հրանդ Մարգարեան, որ ժողովի նախօրէին յայտարարած էր թէ նոր Բիւրոյի մաս պիտի չկազմէ, այրող շագանակները կը փորձէր դուրս հանել նոր ներկայացուցիչին՝ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի ձեռքով։
      Բայց արդեօ՞ք Արեւմտեանի մէջ կային կազմակերպական հարցեր եւ ապառողջ մթնոլորտ, ինչպէս 33րդ Ընդհանուր Ժողովը լսելով Վաչէ Թովմասեանի եւ Ստեփան Պօյաճեանի զեկուցումները, տրամադրուեցաւ եւ Բիւրոյին յատուկ յանձնարարական տուաւ շրջանին հարցերուն մօտէն հետեւելու եւ քայլեր առնելու։ Յետադարձ ակնարկ մը նետելով Արեւմտեանի կազմակերպական կեանքին վրայ, կը նկատենք որ Արեւմտեանի հանդէպ կատարուող մեղադրանքը՝ թէ կազմակերպականօրէն շրջանը ապառողջ վիճակի մէջ է, արդար չէր եւ շինծու էր։ Յամենայնդէպս, եթէ նոյնիսկ կային չբաւարարուած ԵՍ-եր եւ անձնական նկրտումներ, շրջանը բիւրոյական կոշտ միջամտութեան ենթահող չէր պարզեր։ Կազմակերպական ժխտական բազմաթիւ երեւոյթներ, որոնք առկայ էին կուսակցութեան այլ շրջաններու կառոյցներուն մէջ (որոնք ցայսօր առկայ են), Արեւմտեանի մէջ կամ նուազագոյն չափով էին կամ առհասարակ չկային։ Այսպէս՝ վերջին 20 տարիներուն 49 կուսակցականներ մաս կազմած են ընտրուած Կեդրոնական Կոմիտէներուն։ Այս մէկը կը նշանակէ թէ մենաշնորհային եւ մենատիրական երեւոյթը, որ նաեւ խորթ է Դաշնակցութեան համար, առհասարակ գոյութիւն չունէր։ Իսկ այս երեւոյթը բացորոշ կերպով մեր առջեւ կ՛ուրուագծուի հայաստանեան կառոյցի պարագային, ուր վերջին 25 տարիներուն նոյն դէմքերը երեւցած են հրապարակին վրայ։ Նոյնպէս վերջին տասը տարիներուն շրջանէն հեռացուած են 15 կուսակցականներ, որոնցմէ 5-ը հետաքային վերընդունուած են։ Հեռացուողներէն երեքը բարոյական յանցանքի համար հեռացուած են։ Իսկ 15-էն տասն հեռացուած են կոմիտէներու առաջարկով։ Այս թիւերը եթէ համեմատենք այլ շրջաններու կարգապահական տնօրինումներուն հետ, պիտի հասկնանք որ Արեւմտեանի շրջանին մէջ Կ.Կ-ները ունեցած են կուսակցական հանդուրժողականութիւն եւ ընկերական համերաշխութիւնը եղած է տիրապետող, ինչ որ կազմակերպական-ընկերական կեանքին վրայ ազդած է դրականօրէն։ Սակայն, այս բոլոր խնդիրները խորքային քննարկման չեն ենթարկուիր Ընդհանուր Ժողովին կողմէ, այլ ամբողջ ուշադրութիւնը կը կեդրոնացուի Արեւմտեանի վրայ, զայն Բիւրոյին ենթարկելու յստակ մտադրութեամբ։ Այս տրամադրութիւններով եւ տխրահռչակ բանաձեւով Ընդհանուր Ժողովը կը ցրուի, սպասելով նոր Բիւրոյի առնելիք քայլերուն։
       2019ի Սեպտեմբերին, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան կ՛այցելէ Լոս Անճելըս։ Բիւրոյի կողմէ թելադրանք կ՛ուղղուի Կ.Կ.-ին յաւուր պատշաճի ընդունիլ վարչապետին եւ մեծաթիւ ներկայութիւն ըլլալ անոր համար կազմակերպուած ժողովրդային հաւաքին։ Այս այցելութիւնը կը պատահէր այն ժամանակ, երբ Դաշնակցութիւնը Հայաստանի մէջ դարձած էր «արմատական» ընդդիմութիւն, իսկ Դաշնակցական մամուլը եւ ընկերային ցանցերուն վրայ դաշնակցականներ կը քննադատէին վարչապետը որպէս հակադաշնակցական։ Բիւրոյի այդ թելադրանքին կը հակասէ դաշնակցական մամուլի տեղեկատուութիւնը։ Yerkir.am-ի մէջ լոյս տեսած մէկ գրութիւն մը զուգահեռներ կ՛անցկացնէ եւ փաստերը կ՛աղաւաղէ Լոս Անճելըսի մէջ վարչապետին համար կազմակերպուած ժողովրդային հաւաքին եւ Իշխան Սաղաթէլեանի Պէյրութ այցելութեան առիթով կազմակերպուած ժողովրդային հաւաքին միջեւ։ «Սեպտեմբերի 22-ին Լոս Անջելեսում հանրահաւաքի կազմակերպման համար ՀՀ իշխանութիւնները «ներդրել են բոլոր ռեսուրսները», այնինչ Պէյրութում կայացած հաւաքը «նախաձեռնել էր ՀՅԴ Լիբանանի Հանրային կապերի մարմինը։ Պէյրութում ՀՅԴ-ի կողմից կազմակերպուած միջոցառմանը մասնակցել է 8,000 լիբանանահայ այն դէպքում, որ Պէյրութի հայ համայնքի թիվը 30,000 է (սխալ թիւ է։ հեղ.)։ Այսինքն, փառատօնին մասնակցել է Պէյրութի հայ բնակչութեան 27%։ Քալիֆորնիայում բնակւում է 1,000,000 հայ, իսկ Փաշինեանի հրաւիրած հաւաքին մասնակցել է ընդամէնը 10,000 ամերիկահայ՝ 1%-ը։  Պատմութեան համար պէտք է արձանագրել Բիւրոյի թելադրանքով Լոս Անճելըսի հաւաքին մասնակցած են կուսակցականներ, Բիւրոյի եւ Կ.Կ.-ի անդամներ եւայլն։ Փաստերու այս խեղաթիւրումը Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի աշխատանքն ու հեղինակութիւնը նսեմացնելու հերթական քարոզչական աշխատանքն էր, որ տարուած է Բիւրոյի հայաստանեան մամուլով։
      2019ի 33րդ Ընդհանուր Ժողովին կողմէ ընտրուած Բիւրօն, Ընդհանուր ժողովի բանաձեւով «զինուած», ձեռնամուխ կը դառնայ Արեւմտեանի հարցերու «կարգաւորման»։ Մարտ 2020ին, Բիւրօն Արեւմտեանի 54րդ Շրջանային Ժողովի կողմէ ընտրուած Կ.Կ-ի կազմին վրայ կը նշանակէ չորս նորեկ անդամներ։ Բիւրոյի կողմէ առնուած այս քայլը եւս աննախընթաց էր եւ կանոնագրային հիմք եւ բացատրութիւն չունէր։ Այս որոշումին նպատակը շրջանին մէջ բիւրոյական ազդեցութիւնը զօրացնել եւ հող պատրաստել էր յաջորդ Շրջանային Ժողովին բիւրոյական Կ.Կ-ի ընտրութեան յաջողութեան համար։ ՀՅԴ կանոնագիրի համաձայն, շրջանի Կ.Կ.-ի անդամներուն թիւը կը ճշդէ Շրջանային Ժողովը, իսկ ընտրուած մարմինը իր գործունէութեան ընթացքին յաւելեալ անդամներու կարիք ունենալու պարագային կը դիմէ Բիւրոյին եւ անուններ կ՛առաջարկէ։ Բիւրօն արդէն խախտած էր Դաշնակցութեան կանոնագիրը տակաւին 2020ի Մարտ ամսին։ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն միաձայնութեամբ կը բողոքէ այս որոշումին դէմ, սակայն անօգուտ։ Միաժամանակ Բիւրօն կը ձեռնարկէ շրջանի կուսակցականներուն բնակութեան վայրերու հասցէներու (ZIP CODE) ճշդման աշխատանքին։ Այս աշխատանքը լարուած մթնոլորտ մը կը ստեղծէ շրջանին մէջ։ Կուսակցականներ կը սկսին զիրար լրտեսել եւ տեղեկութիւններ փոխանցել Բիւրոյին։ Հակառակ այս ոչ-դաշնակցականավայել մթնոլորտի առաջացման, Արեւմտեանի Կ.Կ.ն ամբողջականօրէն կը գործակցի Բիւրոյին հետ, աշխատանքը իրագործելու եւ աւարտելու։ Բիւրոյի կողմէ նման աշխատանքի ձեռնարկելը նաեւ հեղինազրկում եւ նուաստացում էր է Կ.Կ-ին եւ կանոնագրային իմաստով կը հակադրուէր ապակեդրոնացեալ դրութեան հասկացութեան։ Այս քայլով Բիւրօն կը փորձէր շրջաններու կոմիտէութիւններու մէջ իր ազդեցութիւնը զօրացնել։ Բիւրօն երկրորդ անգամ ըլլալով խախտած էր Դաշնակցութեան կանոնագիրը եւ պարզ էր որ կուսակցականօրէն պայքար կը տանէր իրեն ենթակայ պատգամաւորներու ընտրութեան ենթահող պատրաստելու։
       Այսպիսի լարուած պայմաններու եւ մթնոլորտի մէջ էր որ Արեւմտեանի 55-րդ Շրջանային ժողովը պէտք է գումարուէր 2020ին, 30 Ապրիլէն 3 Մայիս ժամանակահատուածին: Այդ օրերուն, ինչպէս բոլոր երկիրներուն մէջ, ԱՄՆ-ի մէջ եւս տարածուած էր Քովիտ համավարակը եւ պետութեան կողմէ արգիլուած էր հաւաքներ կազմակերպել։ Այս իրողութենէն մեկնած, Կ.Կ.ն Բիւրոյի գիտակցութեամբ եւ հաւանութեամբ, կը ստիպուի յետաձգել ժողովը, մինչեւ որ կարելի պիտի ըլլար պետական պատկան մարմիններէն ստանալ համապատասխան ցուցմունքներ եւ թոյլտուութիւն, համաճարակի օրերուն ժողով գումարելու համար:
       Օգոստոս 2020ին, Բիւրոյի հետ համախորհուրդ, Կ.Կ. կ՛որոշէ Շրջանային Ժողովը գումարել 3-6 Դեկտեմբեր 2020-ին։ Այս որոշումին Բիւրօն համամտութիւն յայտնելով հանդերձ, կ՛ազդարարէ որ Շրջանային Ժողովը չգումարելու պարագային, Բիւրօն ստիպուած պիտի ըլլայ «քայլերու դիմել»։ Այս ազդարարութիւնը ցարդ կը մնայ անհասկնալի։ Ի՞նչ քայլերու ակնարկած էր Բիւրօն Շրջանային Ժողովէն ամիսներ առաջ։
       2020 Սեպտեմբեր 27ին կը սկսի Արցախի 44օրեայ պատերազմը։ Արեւմտեանի շրջանը զօրաշարժի կ՛ենթարկէ գաղութը, քաղաքական, տնտեսական եւ քարոզչական օժանդակութիւն հասցնելու հայրենիք։ 425,000 ամ. տոլար կը տրամադրուի պատերազմի կարիքներուն համար։ Հոկտեմբեր 11ին, Արցախի պատերազմին զօրակցութեան համար Լոս Անճելըսի մէջ կը կազմակերպուի Յաղթանակի Երթը, որուն իր գործօն մասնակցութիւնը կը բերէ Կ.Կ.-ն եւ որուն կը մասնակցին շուրջ 100,000 հայորդիներ: Իսկ Տակաւին տարի մը առաջ, 2019ին Լիբանանի մէջ ծայր առած տնտեսական պայմաններու վատթարացման պատճառով, Արեւմտեանը Լիբանան ղրկած էր 165 000 ամերիկեան տոլարի օժանդակութիւն, ապա Բիւրոյի յորդորով եւ ընդառաջելով Արամ Ա Վեհափառի դիմումին, PAC-ի անունով կազմակերպած էր միջ-համայնքային հանգանակութիւնը, որուն հասոյթը՝ մէկ միլիոն երեք հարիւր հազար ամերիկեան տոլար, նոյնպէս ղրկուած էր Լիբանան, գաղութիւն եւ այնտեղ գործող կառոյցներուն օժանդակելու։ Կազմակերպականօրէն, Հոկտեմբեր ամսուն կոմիտէութիւնները արդէն իսկ որոշած էին իրենց ընկերական ընդհանուր ժողովներու թուականները՝ զանոնք յարմարցնելով «Քովիտ»ի  պատճառով պատկան մարմիններու առողջապահական ցուցմունքներուն։ Անակնկալօրէն Բիւրօն կը հրահանգէ դադրեցնել ժողովներու գումարումը ցնոր տնօրինութիւն, հիմնաւորելով՝ «Արցախեան պատերազմը եւ ԵԱՀԿի Մինսքի խումբի համանախագահներու ժողովը Ժընեւի մէջ»: Արցախեան 44օրեայ պատերազմը կարելի է հասկնալ ժողովներու յետաձգման իբրեւ պատճառ կամ պատրուակ, թէեւ ոչ-արդարացուցիչ։  Սակայն, Մինսքի համանախագահութեան ժողովի գումարումը կապը Շրջանային Ժողովին հետ, ուղղակի ծիծաղելի կը դարձնէ Բիւրոյի այս որոշումը։ Մեր հարցումին՝ թէ նմանօրինակ ժողովները  ինչ կապ կրնան ունենալ Արեւմտեանի Շրջանային Ժողովի գումարման կամ առհասարակ Դաշնակցութեան ներկազմակերպական կեանքին հետ, չկրցանք պատասխան ստանալ նոյնիսկ օրին Բիւրոյի հետ գործակցող շարքայիններէ, եւ ուրեմն կը մնայ բացարձակապէս  անհասկնալի։
      Արցախեան 44օրեայ պատերազմը աւարտեցաւ Նոյեմբեր 9ի տխրահռչակ յայտարարութեամբ եւ հայկական կողմին ամբողջական պարտութեամբ։ Պատերազմը եւ անոր աւարտը խոր հիասթափութիւն կը պատճառեցին համայն հայութեան։ Հինգշաբթի, 12 Նոյեմբերին, Արեւմտեանի Կ.Կ.-էն կազմուած պատուիրակութիւն մը հանդիպում կ՛ունենայ Լոս Անճելըսի մօտ Հայաստանի ընդհանուր հիւպատոս, դեսպան Արմէն Բայբուրդեանի եհտ եւ կը պահանջէ վարչապետին հրաժարականը։ «Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի ստորագրած համաձայնագիրը, որ վերջ դրաւ Արցախի եւ Հայաստանի դէմ անողոք պատերազմին, պարտուողական էր եւ նուաստացուցիչ, եւ որ հաստատօրէն կը մերժուի ժողովուրդին կողմէ: Այսպիսի փաստաթուղթ մը մեծագոյն դաւաճանութիւն է մեր ազգին նկատմամբ», կ՛ըսուի Կ.Կ.-ի յայտարարութեան մէջ։
      Իսկ Դեկտեմբեր 3ին նախատեսուած Շրջանային Ժողովի գումարման պատրաստութեան համար մնացած էր շատ քիչ ժամանակ։ Հակառակ այս սեղմ ժամկէտին եւ երկիրին մէջ Քովիտի հետեւանքով առաջացած դժուարութիւններուն, Կ.Կ.-ն կը թելադրէ կոմիտէներուն մինչեւ Դեկտեմբեր մէկ գումարել շրջաններու ընկերական ընդհանուր ժողովները եւ ընտրել պատգամաւորները, առ ի պատրաստութիւն Շրջանային Ժողովի գումարման։ Արեւմտեանի 18 կոմիտէութիւններէն տասնըերեքը (երկու երրորդ մեծամասնութիւն, որ Հ.Յ.Դ. կանոնագրով ճշդուած անհրաժեշտ թիւն է Շրջ. Ժողովի գումարման համար), կը գումարեն իրենց ժողովները եւ կ՛ընտրեն 41 պատգամաւորներ։ Մնացեալ հինգ կոմիտէութիւնները խափանարար (սապոթաժ) ընթացք կը բռնեն։ Խափանարար այս ընթացքին նպատակն էր վիժեցնել Շրջանային Ժողովի գումարման համար գոյանալիք անհրաժեշտ մեծամասնութիւնը։ Դէպքերու հետագայ զարգացումները եւ ընթացքը, ինչպէս նաեւ կարգ մը շարքայիններու, որոնց հետ զրոյց ունեցանք, կը հիմնաւորեն այն կասկածը, թէ ընկերական ընդհանուր ժողովներու այդ խափանումը կատարուած էր Բիւրոյի հետ համակարգուած կերպով եւ թերեւս անոր թելադրանքով։ Արեւմտեանի շրջանը Դեկտեմբեր 1ին երկու երրորդ կոմիտէութիւններու պատգամաւորներով (41 պատգամաւոր), կանոնագրային հիմունքներով պատրաստ էր Շրջանային Ժողով գումարելու։
       Դեկտեմբեր 2-ին, Բիւրօն Կ.Կ.-ին կը փոխանցէ Դեկտեմբեր 3ին նախատեսուած Շրջանային Ժողովի գումարումը կասեցնելու որոշումը։ Ընթացաւարտ Կ.Կ.-ին համար այս որոշումը անակնկալ էր։ Կ.Կ. հետեւողականօրէն կը փորձէ Բիւրոյի ներկայացուցիչին եւ Բիւրոյի այլ անդամներու հետ կապ հաստատել, պարզելու համար Բիւրոյի որոշումին տուն տուող պատճառները եւ առաջքը առնելու հետագայ բարդութիւններուն Բիւրօն անպատասխան կը ձգէ թէ հեռաձայնային կապերը եւ հեռախօսային հաղորդագրութիւնները։ Կ.Կ.-ի ներկայացուցիչ՝ Քարմէն Օհանեանի եւ Կ.Կ.-ի անդամ Աւետիք Իզմիրլեանի կողմէ մնայուն կերպով եւ օրերու վրայ երկարող անձնական հեռաձայնային կապ հաստատելու փորձերը Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի հետ, կը մնան անարձագանք։ Կ.Կ.-ն թիւ 52-709 նամակով կը դիմէ Բիւրոյին, որուն մէջ ան կը մատնանշէ բոլոր այն դժուարութիւնները, որոնք կարելի եղած էր դիմագրաւել կոմիտէութիւններու ընկերական ընդհանուր ժողովներու գումարման յաջողութեան համար եւ կ՛առաջարկէ մնացեալ հինգ շրջաններուն յաւելեալ առիթ մը եւս տալ, որպէսզի գումարուելիք Շրջանային Ժողովին ներկայացուած ըլլան բոլոր կոմիտէութիւնները եւ միասնաբար քննարկեն շրջանը յուզող հարցերը եւ համապատասխան լուծումներ գտնեն։ Բիւրօն այս նամակը եւս կը ձգէ անպատասխան։
       Ընտրուած պատգամաւորներու կողմնորոշումը ճանչնալով, Բիւրօն հասկցած էր որ հակակշիռ պիտի չունենայ գումարուելիք Շրջանային Ժողովին վրայ եւ իրեն ի նպաստ Կ.Կ. ընտրելու յոյսերը ի դերեւ ելած են։ Աւելի քան երեք շաբաթ տեւած լռութենէ ետք, Բիւրօն կը դիմէ աննախընթաց եւ անբացատրելի քայլի մը՝ մամուլով (ֆէյսպուքեան էջով) կը յայտարարէ նոր Կ.Կ.-ի նշանակումը։ Բիւրօն ի հեճուկս շրջանի ընկերներու մեծամասնութեան կամքին, Կ.Կ. կը նշանակէ հետեւեալները. Ռոստոմ Այնթապլեան, Քնար Գիթապճեան, Կէվ Իսքաճեան, Հրայր Կարապետեան, Միգանուշ Մելքոնեան, Մելքոն Մելքոնեան, Մխիթար Մուրատեան, Վիգէն Պապիկեան, Ստեփան Պոյաճեան, Վիգէն Սոսիկեան եւ Սթիւ Տատայեան
       Ի՞նչն էր անբացատրելին եւ աննախընթացը Բիւրոյի այս որոշումին։
       Հ.Յ.Դ. կանոնագիրով, գերադաս մարմին մը կրնայ նշանակել ստորադաս մարմին։ Ինչպէս նշուեցաւ, անցեալին յաճախ պատահած են նմանօրինակ դէպքեր, երբ Բիւրօններ այլ շրջաններու մէջ նշանակած են Կ.Կ. կամ Կ.Կոմիտէներ։ Այս իմաստով հակականոնագրային ոչ մէկ քայլ կայ։ Բայց առհասարակ նշանակումներ կատարուած են ժողովներու աւարտին։ Պատահած է նաեւ որ գերադաս մարմիններ կազմակերպական թերացումներու թէ այլ պատճառներով լուծեն ստորադաս մարմինը եւ առանց ժողովի գումարման (զանց առնելով նաեւ անոր նախապատրաստական աշխատանքները) նշանակեն իրենցմէ ստորադաս մարմին։ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն Շրջանային Ժողովի նախապատրաստական աշխատանքներուն սկսած էր Բիւրոյի գիտակցութեամբ եւ անոր հաւանութեամբ։ Այսինքն Կ.Կ.-ն որպէս մարմին թերացում չունէր եւ չէր լուծուած։ Աւելին, Շրջանային Ժողովի նախապատրաստական աշխատանքները, հակառակ համավարակի պայմաններուն, կարելի եղած էր իրագործել, որ ցուցանիշ է կազմակերպական բնականոն ընթացքի։ Շրջանը նաեւ կանոնագրով ճշդուած պայմանները կ՛ամբողջացնէր ժողով գումարելու համար։ Այստեղ նաեւ հարց կը ծագի որ Բիւրօն ինչու համամիտ չգտնուեցաւ ժողով չգումարած կոմիտէութիւններուն երկրորդ առիթ մը եւս տալու Կ.Կ.-ի գրաւոր առաջարկին։ Այս մասին, աւելի ուշ իր շարքերուն Բիւրօն սխալ տեղեկութիւն տարածեց, յայտնելով թէ երկու երրորդ մեծամասնութիւն չէ գոյացած Շրջանային Ժողովի գումարման համար, որպէսզի Կ.Կ. նշանակելու իր քայլը համարուի կանոնագրային։ Բիւրօն հանրութեան մէջ եւս ապատեղեկատուութիւն տարածեց։ ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ՝ Կիրօ Մանոյեան 12 Մարտ 2021ին,  «Ազատութիւն»ի հետ իր զրոյցին ընթացքին բացայայտօրէն կը խեղաթիւրէ իրականութիւնը,  արձագանգելով Բիւրոյի հասցէին հնչող մեղադրանքներուն, երբ կ՛ըսէ, թէ արեւմտեան Ամերիկայի դաշնակցականներու ժողովը հակականոնագրային եղած է ․ – «Կանոնագրով պահանջուած պայմանները չէր լրացրել, եւ դրա համար էլ պէտք չէր, որ գումարուեր։ Իսկ մնացածը կազմակերպութեան կանոններով ճշդուած աշխատելաձեւ է, որ տարբեր իրավիճակներում կուսակցութիւնը շարժուելու հնարաւորութիւն կ’ունենայ։ Եւ դա այնպէս չէ, որ այս նշանակովի մարմինը առյաւէտ նշանակուած պիտի մնայ։ Փորձելու է այս քովիտի պայմաններում ընտրութիւններ կազմակերպել եւ այդ ընտրութիւններն իրենց արդիւնքը կու տան»։ Իսկ Բիւրոյի անդամներէն Արսէն Համբարձումեան, 21 Մարտ 2021ին «Հրապարակ» թերթին տուած իր հարցազրոյցին մէջ, ոչ միայն փաստերը կ՛աղաւաղէ, այլեւ Բիւրոյի կատարած սխալները կը բարդէ Արեւմտեանի ուսերուն. «ԱՄՆ Արեւմտեան շրջանի կառոյցում երկար տարիներ կուսակցական պատասխանատու պաշտօններ վարած մի խումբ, հիմնականում փառատենչութիւնով տարուած, իրենց մի շարք համախոհներով ու որոշ այլ մոլորեալներով, ՀՅԴ կազմակերպական կանոնների թիւր ու կամայական մեկնաբանութիւններով խախտել են իրենց դաշնակցականի երդումը․․․ «Այս խումբն ունեցել է խիստ հակակարգապահական ընթացք. ի շարս այլ հակականոնագրային քայլերի՝ «գումարել» է ապօրինի «ժողով» եւ «ընտրել» ապօրինի «մարմին», որ ապօրինի կերպով հանդէս է գալիս «ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէ» անունով, կուսակցութեան պաշտօնաթերթ «Ասպարէզ»-ը իր վերահսկողութեան տակ է պահում, զաւթել է կուսակցապատկան անշարժ ու շարժական գոյքեր ու դրամատնային հաշիւները»․․․
      Նոյն Կիրօ Մանոյեանը, Արսէն Համբարձումեանը եւ Բիւրօն սակայն ոչինչ կ՛ըսեն 2021 Յուլիսին նշանակեալ Կ.Կ.-ի կազմակերպած Շրջանային Ժողովի մասին, որուն գումարման նախապատրաստական ժողովներուն մասնակցած են 250-300 կուսակցականներ, որ ամբողջութեամբ կը հակասէ ՀՅԴ կանոնագիրին։ Բիւրոյի երկու անդամները նաեւ ոչ մէկ խօսք ունին Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի թիւ 52-706 նամակին գծով, որ կ՛առաջարկէր ժողով չգումարած շրջաններուն երկրորդ առիթ մը տալու։ Անոնք միայն հրապարակայնօրէն նախանձախնդիր կը ներկայանան Դաշնակցութեան կանոնագիրը յարգելու։ Անգամ մը եւս կ’օգտագործուին «Ազատութիւն» եւ «Հրապարակ» լրատուամիջոները, որոնց միջոցով Արեւմտեանի դէմ քարոզչութիւնը կը շարունակուի։    
      Դաշնակցութեան կանոնագիրը յստակօրէն կը նշէ որ անյաղթահարելի պայմաններու բերումով եթէ հնարաւոր չէ Շրջանային Ժողով գումարել. Բիւրօն իրաւասու է Կ.Կ.-ի գործունէութեան ժամանակաշրջանը երկարաձգել, մինչեւ ստեղծուին բարենպաստ պայմաններ։ Կանոնագիրի այս դրոյթը բարոյական պարտաւորութեան տակ կը դնէ Դաշնակցական մարմինները, որ նախանձախնդիր ըլլան, հաշուետու ժողովներու գումարման։ Պատահած է որ Շրջանային Ժողովներ յետաձգուին նոյնիսկ տարիով եւ այս տրամաբանութիւնը գործած է Լիբանանի կառոյցի պարագային, քաղաքացիական պատերազմի տարիներուն։  Դաշնակցութիւնը ժողովրդավար կուսակցութիւն է եւ Բիւրօն իր այս քայլով կը զրկէր հազարէ աւելի դաշնակցականներ, որոնք իրենց կամքը արտայայտած էին ընտրելով Շրջանային Ժողովի պատգամաւորներ։
       Արեւմտեանի պարագան նաեւ կը տարբերի կարգ մը այլ շրջաններէ։ ԱՄՆ-ի դաշնակցային օրէնքները (F.A.R.A - Foreign Agent Registration Act), չարտօներ որ ոչ հասութաբեր կազմակերպութիւններն ու միութիւնները դուրսէն ղեկավարուին։ Այսինքն այդ կազմակերպութիւններուն պատասխանատու մարմինները պէտք է ընտրովի ըլլան։ Այսօրինակ օրէնք գոյութիւն ունի նաեւ Հայաստանի մէջ։ Կ.Կ. նշանակելով, Բիւրօն կը հակասէր ամերիկեան օրէնքներուն եւ որեւէ ժամանակ, Ամերիկայի Դաշնակցային օրէնքներու համաձայն, նշանակուած Կ.Կ.-ն կրնար օրէնքէ դուրս յայտարարուիլ եւ ամբողջ կազնակերպութեան գոյութիւնը խնդրոյ առարկայ դառնալ։ Այս գծով յիշեցնենք որ մեր զրոյցներուն ընթացքին ի յայտ եկաւ, որ 2013ին ԱՄՆ-ի Արդարադատութեան Նախարարութեան կողմէ քննութիւն մը բացուած է Արեւմտեանի շրջանի գործունէութեան գծով, ըստ որուն պէտք էր ճշդուէր թէ արդեօ՞ք Արեւմտեան Ամերիկայի կառոյցը, հակառակ ԱՄՆ-ի օրէնքներուն, կը ղեկավարուի օտարերկրեայ (իմա ՀՀ-ի մէջ հաստատուած) մարմինի մը կողմէ։ Այդ օրերուն Կ.Կ.-ի փաստաբանները Արդարադատութեան Նախարարութեան ներկայացուցած են Հ.Յ.Դ. ներքին կանոնագիր, ուր յստակօրէն կը յիշուի Դաշնակցութեան ապակեդրոնացեալ կառոյց ըլլալու փաստը, շեշտելով թէ Արեւմտեանը կը պատկանի Դաշնակցութեան կազմակերպութեան, որուն գաղափարախօսութեան կը հետեւի եւ այդ կառոյցին պատասխանատու մարմինը Հ.Յ.Դ. Բիւրօն է։ Ան իր հերթին համադրող մարմին է եւ ունի բարոյական հեղինակութիւն։ Իսկ Արեւմտեան Ամերիկայի Դաշնակցական կառոյցը կը գործէ երկրի օրէնքներուն համաձայն։ Յունիս 2013-ին, Կ.Կ.-ին ղրկուած նամակով մը, Նախարարութիւնը կը տեղեկացնէ թէ առայժմ բաւարարուած է հետաքննութեան արդիւնքէն եւ հարցը փակուած կը համարէ։ Այս հետաքննութիւններուն եւ քննարկումներուն մասնակից եղած է այդ օրերու Բիւրոյի անդամ Յակոբ Տէր Խաչատուրեան։ Արխիւներուն մէջ գոյութիւն ունեցող ե-նամակները կը հաստատեն որ Բիւրօն ընդգրկուած եղած է այս աշխատանքներուն։
      Բիւրոյի այս քայլը խախտում էր Դաշնակցութեան կանոնագիրին հիմքը հանդիսացող ապակեդրոնացեալ դրութեան սկզբունքին։ Այս սկզբունքը անցեալին եւ միշտ Դաշնակցութեան յաջողութեան գրաւականը հանդիսասացած է եւ այդ սկզբունքին ոգիին անսալը Դաշնակցութեան գերագոյն մարմինին համար պէտք էր դառնար հիմնական ուղղութիւն։ Այս ծիրէն ներս Բիւրօն անտեսած էր կարեւոր հանգամանք մը եւս։ Բազմաթիւ երկիրներու մէջ գործելով, նոյն կազմակերպական սկզբունքներով, Բիւրօն նաեւ պարտաւոր էր նկատի առնել իւրաքանչիւր երկիրի քաղաքական, քաղաքակրթական եւ ընկերա-հոգեբանական պայմանները։ ԱՄՆ-ն հանդիսանալով ժողովրդավար եւ ժողովրդավարութեան ջատագով երկիր, կարելի չէ ժողովրդավարութիւնը՝ այսինքն ընտրութեան գործընթացը կասեցնել։ ԱՄՆ-ի մէջ Դաշնակցականին համար անհասկնալի է մարմին նշանակելու դրոյթը, նոյնիսկ եթէ ան գոյութիւն ունի Հ.Յ.Դ. կանոնագիրին մէջ։ Նման երկիրի մը մէջ, ուր ժողովրդավարական ընտրութիւնները հիմքն են ձեւաւորուող բոլոր տեսակի մարմիններուն կամ իշխանութիւններուն, անհասկնալի է նշանակում հասկացութիւնը, այնտեղ հասակ առած Դաշնակցականին համար։ Բիւրօն պարտաւոր էր հաշուի առնել նաեւ այս հանգամանքը եւ նրբութիւնը։

Գ ՄԱՍ

ԱՐԵՒՄՏԵԱՆԻ 55ՐԴ ՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԸ ԵՒ ԱՆՈՐ ՅԱՋՈՐԴԱԾ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄՆԵՐԸ

      Կ.Կ. նշանակելու Բիւրոյի այս քայլը ընդվզում կ՛առաջացնէ շրջանի պատգամաւորներուն մօտ։ Համախորհուրդ կ՛որոշուի յաջորդ օրն իսկ, 28 Դեկտեմբեր 2020ին, գումարել Արեւմտեանի 55րդ Շրջանային Ժողովը, որուն միակ օրակարգը կ՛ըլլայ նոր Կ.Կ.-ի ընտրութիւն։ 55րդ Շրջանային Ժողովին Կ.Կ. կ՛ընտրուին, Քարմէն Օհանեան, Յարութ Մկրտիչեան, Գօգօ Թօփալեան, Արթօ Քէօլէեան, Լեւոն Կիրակոսեան, Սագօ Պէրպէրեան, Կարօ Իսբէնճեան, Ալիք Ուրֆալեան, Թորոս Քէչէճեան, Շահէն Տէրտէրեան եւ Վահան Պզտիկեան։ Ժողովը նաեւ միաձայնութեամբ կ՛որդեգրէ մէկ բանաձեւ, որ կը պահանջէր Նիկոլ Փաշինեանի հրաժարականը։  Հետաքրքրականը այն է, որ ըստ այս ժողովի արձանագրութիւններուն, Փաշինեանի հրաժարականի առաջարկը ներկայացուած է Վիգէն Յովսէփեանի կողմէ, որուն բիւրոյականները միշտ ալ մեղադրած են որպէս «Փաշինեանական»։ Առաջարկը միաձայնութեամբ կ՛որդեգրուի Շրջանային Ժողովի մասնակիցներուն կողմէ։
      Արեւմտեանի պատգամաւորներու առած այս քայլը նոյնպէս հակականոնագրային էր։ Որպէս Դաշնակցականներ, անոնք պարտաւոր էին առաջին հերթին ընդունիլ Բիւրոյի որոշումը եւ ապա դիրքորոշուիլ։ Արդեօ՞ք կարելի պիտի չըլլար կազմակերպական նոր իրավիճակ մը ստեղծել եւ նոր Շրջանային Ժողով պահանջել։ Այս քննարկումը կրնար բազմաթիւ մեկնաբանութիւններու եւ կարծիքներու դուռ բանալ եւ ներկազմակերպական վիճակը կրնար աւելի վատթարանալ։ Փաստը այն է որ Շրջանային Ժողով գումարելով, պատգամաւորները մերժեցին ենթարկուիլ Բիւրոյի որոշումին եւ ամբողջ կուսակցութիւնը յայտնուեցաւ կազմակերպականօրէն նոր իրականութեան մը առջեւ։
      Այս ընտրութեամբ Արեւմտեանի շրջանը եւ առհասարակ Դաշնակցութիւնը կազմակերպական տագնապի աննախընթաց նոր փուլ մը կը թեւակոխէր։ Փաստօրէն, Բիւրոյի որոշումով եւ Շրջանային Ժողովի գումարումով նոյն շրջանին մէջ կը գոյանար երկու Կ. Կոմիտէ։
      Շրջանային Ժողովի գումարումը եւ նոր Կ.Կ.-ի ընտրութիւնը հակականոնագրային քայլ եւ անջատողական շարժում համարելով, Բիւրօն այդ ժողովի գումարումը եւ անոր կողմէ Կ.Կ.-ի ընտրութիւնը կը յայտարարէ անօրինական, կանոնագիրի խախտում եւ գերադաս մարմինի որոշումներուն դէմ ըմբոստացում եւ կը դիմէ կարգապահական տնօրինումներու։ Ժամանակի ընթացքին շուրջ 100 շարքայիններ (ընտրեալ թէ նախկին Կ.Կ.-ի անդամներ, շրջանի վաստակաւոր եւ հեղինակաւոր կուսակցականներ եւայլն) կը հեռացուին կամ կ՛արտաքսուին Դաշնակցութեան շարքերէն։ Արեւմտեանի պաշտօնաթերթ «Ասպարէզ»ը համախոհ ըլլալով Արեւմտեանի Կ.Կ.-ին, կը յայտարարուի «բռնագրաւուած» եւ ոչ-դաշնակցական թերթ։ Անոր գլխաւոր խմբագիրը՝ Արա Խաչատուրեան, նոյնպէս կ՛արտաքսուի։ Իսկ ամբողջ Դաշնակցութեան կառոյցը կարգապահական հասկացողութենէ մեկնած, կը մերժէ ճանչնալ ընտրուած Կ.Կոմիտէն եւ հաղորդակցիլ անոր հետ։ Միաժամանակ, ի հակառակ դաշնակցական աւանդութիւններուն, տարբեր երկիրներու մէջ լոյս տեսնող Դաշնակցական թերթերը կը սկսին հրատարակել նշանակեալ Կ.Կ.-ի յայտարարութիւնները։ Այս քայլով, Բիւրօն եւ Դաշնակցութեան Կ.Կ.-երը կը փորձէին հեղինակութիւն եւ օրինականութիւն տալ նշանակեալ Կ.Կ.-ին։ Ոչ մէկ ժամանակ նշանակեալ Կ.Կ. մը այսքան չէ ծանուցուած ոչ Դաշնակցական եւ ոչ ալ հայկական մամուլին մէջ։ Նշանակեալ Կ.Կ.-ի յայտարարութիւնները կը սկսին լոյս տեսնել նաեւ հայաստանեան որոշ թերթերու մէջ, որոնք կը ֆինանսաւորուին նախկին իշխանաւորներու կողմէ, որոնք երկար տարիներ քաղաքական դաշնակիցներ եղած են Հ.Յ.Դ. Բիւրոյին։ Այս ձեւով, Բիւրօն կը փորձէր ամբողջութեամբ մեկուսացնել ընտրուած Կ.Կ.-ն եւ ստեղծել այն պատրանքը թէ Արեւմտեանի միակ օրինաւոր Կ.Կ.-ն նշանակեալ մարմինն է։ Դաշնակցութեան Բիւրօն կ՛անգիտանար որ Դաշնակցական մարմիններուն բարոյական հանգամանք եւ օրինական հեղինակութիւն տուողը ոչ դաշնակցական եւ ոչ ալ հայաստանեան վճարովի մամուլն է, այլ Դաշնակցական շարքայիններն են, որոնց ընտրելու իրաւունքը խախտուած էր Արեւմտեանը մեկուսացնելու այս ճիգին մէջ։ Նշանակեալ Կ.Կ. զրկուած ըլլալով իր խօսքը տարածելու հարթակի գոյութենէ («Ասպարէզ»ը կը վերահսկուի Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի կողմէ), կը ստեղծուի համացանցային թերթ մը, «Օրակարգ« անունով, որ կը դառնայ Բիւրոյական Կ.Կ.-ի պաշտօնաթերթը։
      Իր առած կարգապահական քայլերուն զուգահեռ, 14 Յունուար 2021ին, Բիւրօն կը հրաւիրէ Արեւմտեանի կուսակցականները զեկուցական հանդիպումի, Կ.Կ. նշանակելու իր քայլը արդարացնելու եւ բացատրելու։ Շրջանի կուսակցականներուն մեծամասնութիւնը կը մերժէ ներկայ գտնուիլ այս հանդիպումին։ Թուական առումով այս հանդիպման ձախողումը կը յուշէ որ Շրջանային Ժողով գումարելու որոշումը կը վայելէր շրջանի կուսակցականներուն մեծամասնութեան համամտութիւնը։ Շրջանի անդամներուն այս կեցուածքը 2015էն սկսեալ Արեւմտեանի նկատմամբ Բիւրոյի վարած քաղաքականութեան դրսեւորումն էր, որ Բիւրօն մինչեւ վերջ ալ չէ ուզած հասկնալ, տուրք տալով անձնական-անհատական կիրքերու եւ փառասիրութիւններու։ Ինչպէս նշեցինք, շրջանին ըմբոստացումը հակադարձութիւն էր անոր նկատմամբ եղած հալածական մթնոլորտին, անոր նկատմամբ տրուած որոշումներուն եւ ուրեմն կանխօրօք ծրագրուած չէր։ Այս պատճառով ալ Բիւրոյի կողմէ նշանակուած Կ.Կ.-ի մերժումը չէր միտեր անջատուիլ Դաշնակցութեան կառոյցէն եւ առանձին գործել։
      Ամբողջատիրական այս ձգտումը, որ բացայայտօրէն կ՛երեւի Բիւրոյի գործունէութեան մէջ եւ որուն հիմքերը ամրացուեցան վերջին քսան տարիներուն։ Բիւրոյի նախկին ներկայացուցիչ՝ Հրանդ Մարգարեան յաջողած էր պառակտում առաջացնել Արեւմտեանի եւ ամբողջ կուսակցութեան միջեւ։ Նոր ներկայացուցիչ՝ Յակոբ Տէր Խաչատուրեան անձնական փառասիրութեան համար զոհած էր Դաշնակցութեան միասնութիւնը։ Իսկ Դաշնակցութեան պառակտումէն եւ տկարացումէն ովքե՞ր կրնային ուրախանալ կամ օգտուիլ...
     Ահաւասիկ կազմակերպական այս պառակտումով Դաշնակցութիւնը աւելի տկարացած պիտի շարունակէր իր քաղաքական գործունէութիւնը Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ 2021էն սկսեալ։

Բանակցութիւններ

      Դեկտեմբեր 28ին ընտրուած Կ.Կ., հակառակ Բիւրոյի կողմէ իր անդամներուն նկատմամբ կատարուած կարգապահական տնօրինումներուն ինչպէս նաեւ Կ.Կ.-ին եւ այլ կուսակցականներու  դէմ տարուող վարկաբերկման արշաւին, կը նախաձեռնէ Բիւրոյի հետ բանակցութիւններու, ծագած տագնապը բարւօք ձեւով լուծելու։ Բանակցութիւնները դիւրին պիտի չըլլային։ Մէկ կողմէ նժարի վրայ էր Բիւրոյի վարկը եւ հեղինակութիւնը, միւս կողմէ Արեւմտեանը հիմք ընդունած էր կանոնագրով ճշդուած ժողովրդավարութիւնը եւ ապակեդրոնացումը։ Երկու կողմերն ալ պիտի փորձէին ընդունելի դարձնել իրենց պայմանները։ Բիւրօն, որպէս Դաշնակցութեան կանոնագիրի մեկնաբան եւ կուսակցութեան բարձրագոյն մարմին, նախանձախնդիր էր որ Կ.Կ. նշանակելու իր որոշումը ամէն գնով յարգուի, որմէ ետք կարելի կ՛ըլլայ քննարկել այլ հարցեր։ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն յենելով իր շրջանի ընկերներու մեծամասնութեան աջակցութեան եւ կանոնագիրի եւ երկիրի օրէնքներու առանձնայատկութիւններուն վրայ, կը փորձէ   միջին լուծում մը գտնել ծագած տագնապը յաւելեալ բարդացումներէ հեռու պահելու։ Բանակցութիւնները կը տեւեն աւելի քան երկուքուկէս տարի։ Տարուող բանակցութիւններուն զուգահեռ, կողմերը կը շարունակեն մնալ իրենց կեցուածքին վրայ։ Մէկ կողմէ Բիւրօն բանակցելով հանդերձ կը շարունակէ կարգապահական տնօրինումները, որոնց թիւը կը հասնի 100-ի, իսկ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն կը գործէ որպէս Արեւմտեան Ամերիկայի Դաշնակցութեան բարձրագոյն մարմին, իր շուրջ համախմբելով իրեն համախոհ կուսակցականները։  
      Բանակցութիւններուն զուգահեռ կատարուող իրադարձութիւնները անպայմանօրէն իրենց ազդեցութիւնը ունեցան անոնց մթնոլորտին, շարունակականութեան եւ ի վերջոյ դրական հանգուցալուծումին։ Առաջին հանգրուանին Բիւրօն անզիջող էր եւ կարգապահական հասկացութեամբ կը պահանջէր իր որոշումի գործադրութիւնը։ Մինչդեռ Արեւմտեանը կը կրկնէր իր հիմնական տեսակէտը, որ պէտք է վերադառնալ 2020 Դեկտեմբերի իրավիճակին եւ ժողովրդավարութեամբ լուծել առկայ տարակարծութիւնները։ Բանակցութիւններուն զուգահեռ ընթացող դատական գործընթացները ինչպէս նաեւ Հայաստանի մէջ տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացները, ժամանակի ընթացքին մղեցին Բիւրոյին որ սկսի ետդարձ կատարել իր պայմաններէն։ Մասնաւորաբար 2023 Յուլիսի Վերաքննիչ Դատարանին կողմէ ի նպաստ Արեւմտեանի Կ.Կ.ին արձակած վճիռը հանգուցալուծման սկիզբ դրաւ։ Կարելի է ըսել նաեւ որ Հայաստանի մէջ պատահող քաղաքական դէպքերու զարգացումները, որոնք Դաշնակցութեան ի նպաստ չէին ընթանար, նոյնպէս ազդեցին Բիւրոյի զիջողականութիւն որդեգրելու քաղաքականութեան վրայ։
      Բանակցութիւնները  Երբեմն ընդհատումներով, սակայն միշտ ալ շարունակուեցան։ Արեւմտեանը բանակցութիւններու հիմք դրած էր հետեւեալ կէտերը.
      Ա. - Բիւրոյի կամ նշանակուած մարմինին կողմէ տնօրինուած բոլոր պատիժներու բեկանում:
      Բ. - Յայտարարել նոր Շրջանային Ժողովի մը գումարումը՝ ժողովրդավարական սկզբունքով, բոլոր ընկերներու մասնակցութեամբ:
      Գ. - Բոլոր կալուածներն ու գոյքերը փոխանցել Շրջանային Ժողովին մասնակցած պատգամաւորներու կողմէ օրինապէս ընտրուած Կեդրոնական կոմիտէին:
      Շրջանային Ժողովի գումարումէն օրեր ետք, Յունուար 2021-ին Արեւմտեանի Կ.Կ.ի անդամներ Քարմէն Օհանեան եւ Գօգօ Թօփալեան «Զում»ով հանդիպում կ՛ունենան Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի եւ Բիւրոյի անդամ Վիգէն Եագուպեանի հետ։ Այս հանդիպումը կ՛աւարտի Բիւրոյի կողմէ տրուած սպառնալիքներով եւ իրաւասութիւններու յանձնման ժամկէտներով:
      Քանի մը օր ետք, դարձեալ Յունուար 2021-ին, հանդիպում մը կը կայանայ Կ.Կ.ի անդամներ՝ Քարմէն Օհանեանի, Գօգօ Թօփալեանի եւ Բիւրոյի անդամներ Վիգէն Եագուպեանի եւ Արամ Գալուստեանի միջեւ: Բիւրոյի կողմէ լիազօրուած բանագնացները կ՛առաջարկեն բոլոր կալուածները եւ անոնց տնօրինման իրաւասութիւնները փոխանցել նշանակուած Կ.Կ.-ին, փոխարէնը Բիւրօն կը խոստանար կարգապահական տնօրինումները վերանայիլ: Արեւմտեանի ընկերներուն կողմէ կ՛առաջարկուի վերադառնալ տագնապը նախորդող ժամանակաշրջան։ Լուծման տեսակէտներու այս տարբերութեան հետեւանքով այս հանդիպումը նոյնպէս ապարդիւն կ՛անցնի։
      Երկրորդ հանդիպումէն անմիջապէս ետք, Յունուար 2021-ին, Բիւրոյի հրաւէրով շրջանի վաստակաւոր ընկերներ Նշան Փիրումեան, Մարտիկ Կապուտեան եւ Վահէ Յովակիմեան հանդիպում մը կ՛ունենան Բիւրոյի անդամ Վիգէն Եագուպեանի հետ: Վերոնշեալ երեք Ընկերներուն  կողմէ կը ներկայացուի հարցի լուծման ուղեցոյց մը։ Բիւրոյի բանագնացը կը խոստանայ առաջարկուած կէտերը ներկայացնել Բիւրոյին: Այս հանդիպման կը յաջորդեն Արեւմտեանի կարգ մը կուսակցականներու հեռացումներ եւ արտաքսումներ Դաշնակցութեան շարքերէն։
      Մարտ 2021-ի սկզնաւորութեան, Բիւրոյի անդամ Վիգէն Եագուպեանի միջնորդութեամբ հեռաձայնային հանդիպում մը կը կայանայ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յակոբ Տէր Խաչատուրեանի եւ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի անդամ Գօդօ Թօփալեանի եւ արեւմտեանի կուսակցականներէն Վիգէն Յովսէփեանի միջեւ։  Բիւրոյի ներկայացուցիչը կը պահանջէ որ անոնք միջնորդ հանդիսանան, որպէսզի ընտրուած Կ.Կ.-ը անմիջապէս բոլոր կալուածները յանձնէ Բիւրոյի կողմէ նշանակուած Կ.Կ.-ին եւ հրապարակայնօրէն հրաժարական ներկայացնէ: Այս հանդիպման ալ ոչ մէկ հասկացութիւն կը գոյանայ։
      Մայիս 2021-ին Բիւրոյի ներկայացուցիչ Յ. Տէր Խաչատուրեանի Լոս Անճելըս այցելութեան առիթով, Արեւմտեանէն խումբ մը կուսակցականներու միջնորդութեամբ եւ յորդորով (խումբը կը ներկայացնէր Շանթ Պապուճեան անունով շարքային մը) Կ.Կ.-ի ներկայացուցիչ Քարմէն Օհանեան գրաւոր դիմում կը կատարէ Բիւրոյի ներկայացուցիչին՝ հանդիպումի առաջարկով։ Հակառակ նախօրոք տրուած հաւաստիացումներուն թէ անպայման հանդիպում տեղի պիտի ունենայ, դիմումը կը մնայ անպատասխան։ Բիւրոյի ներկայացուցիչը յայտնած է միջնորդներուն թէ չուզեր Դաշնակցութենէն «արտաքսուածներու» հետ հանդիպիլ։
      2021-ի Յուլիս ամսուան սկիզբը, շրջանի կուսակցականներէն Վիգէն Յովսէփեան, անձնական նախաձեռնութեամբ հեռաձայնային գրաւոր պատգամ կը յղէ Բիւրոյի 5 անդամներու՝ Յ. Տէր Խաչատուրեանին, Ա. Գալուստեանին, Վ. Բաղումեանին, Մ. Փափազեանին եւ մինչ այդ Բիւրոյէն հրաժարած Վ. Եագուպեանին։ Վիգէն Յովսէփեան կ'ահազանգէ թէ իր ունեցած տեղեկութիւններուն համաձայն. դատական հարցերը (որոնք արդէն ընթացք առած էին) շուտով պիտի մտնեն լրջագոյն հանգրուան եւ կը խնդրէ Բիւրոյին անմիջական ուշադրութիւնը այս հարցին վրայ, յաւելեալ բարդացումները կանխելու համար։ Այս խնդրանքը նոյնպէս անարձագանք կը մնայ։
      Բանակցութիւններու այս հանգրուանին զուգահեռ, Բիւրոյի նշանակած Կ.Կ.-ն, Յունիս 2021ին, կը կազմակերպէ Շրջանային Ժողով՝ ընտրելու նոր Կ.Կ.։ Շրջանային Ժողովի ամբողջ գործընթացին (ընկերական ընդհանուր ժողովներ եւ Շրջանային Ժողով) կը մասնակցին 250-300 կուսակցականներ։ Փոքրամասնութիւն մը, որ ոչ բարոյական եւ ոչ ալ ներկայացուցչական հեղինակութիւն կու տայ Դաշնակցական մարմինի մը։ Սակաւաթիւ շարքայիններու այս մասնակցութիւնը անգամ մը եւս կու գար հաստատելու թէ 2020 Դեկտեմբեր 28ին Շրջանային Ժողովի կողմէ ընտրուած Կ.Կ.-ն կը վայելէր Արեւմտեանի կուսակցականներու մեծամասնութեան զօրակցութիւնը եւ թէ Դեկտեմբերին Շրջանային Ժողով գումարելու եւ Կ.Կ. ընտրելու որոշումը անհատներու կամ խմբակի մը նախաձեռնած շարժումը չէր, այլ կը կրէր տարերային բնոյթ։ Արեւմտեանի կուսակցականներուն մեծամասնութիւնը չմասնակցելով այս «ընտրութիւններուն» պատգամեցին առ որ անկ է, որ իրենք նոյնպէս տէր եւ պատասխանատու են 55րդ Շրջանային Ժողովի գումարման եւ անոր որոշումներուն։ Այստեղ պէտք է աւելցնել որ 2022ի 34րդ Ընդհանուր Ժողովի մասնակցութեան նախապատրաստական աշխատանքներուն, Բիւրոյական Կ.Կ.-ի կազմակերպած ժողովներուն մասնակցութեան համեմատութիւնը մնաց նոյնը (250-300 շարքային), ինչ որ մեծ հարցական կը ստեղծէ Ընդհանուր Ժողովին անոնց մասնակցութեան շուրջ։ Այս ընտրութիւններէն ետք, Բիւրոյական Կ.Կ.-ն դաշնակցութեան պատմութեան մէջ աննախընթաց շրջաբերականով մը շրջանի կուսակցականները կը հրաւիրէ իրենց հաւատարմութիւնը յայտնելու իրեն։ 34րդ Ընդհանուր Ժողովէն ետք, նոյնանման շրջաբերական կը յղէ նաեւ Բիւրօն։ Այս զոյգ շրջաբերականները Դաշնակցականօրէն անհասկնալի վերաբերմունք են կուսակցականներու նկատմամբ եւ կը յիշեցնեն հաւատաքննութեան դարաշրջանը։
      2022 Հոկտեմբեր 26ին, Կլէնտէյլի Պելմոնթի Կեդրոնական Կոմիտէի գրասենեակին մէջ, հանդիպում մը տեղի կ՛ունենայ Կ.Կ-ի կարգ մը անդամներու եւ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի միջեւ։ Հանդիպման ընթացքին Բիւրօն կը ներկայացնէ 9 կէտերէ բաղկացած լուծման իր առաջարկները: Կեդրոնական Կոմիտէն քաջալերուած բանակցութեանց ձեռնարկելու Բիւրոյի ցուցաբերած կամեցողութենէն, դրականօրէն կը գնահատէ Բիւրոյի շինիչ կեցուածքը։ Այս նոր առաջարկներով Բիւրօն կը հրաժարէր իր նախկին մօտեցումներէն, որոնք միշտ ալ բանակցութիւններու ընթացքին կը ներկայացուէին սպառնալիքներով եւ վերջնագիրներով։
      Նոյեմբեր 3ին, Կ.Կ.-ն կը կազմակերպէ զեկուցական ժողով մը, որուն կը մասնակցին կոմիտէութիւններէն աւելի քան 300 հոգի, ինչպէս նաեւ Արեւմտեանի վաստակաւոր կուսակցականներէն շուրջ 50 հոգի։ Այս ժողովին կը քննարկուի Հոկտեմբեր 26-ին Բիւրոյի ներկայացուցած առաջարկները։ Կեդրոնական Կոմիտէն կը փոխանցէ Բիւրոյին, որ 9 կէտերէ բաղկացած առաջարկները կարելի է բանակցութիւններուն համար հիմք ընդունիլ։ Դեկտեմբեր 16-ին Բիւրոյին հետ հանդիպումին՝ Կեդրոնական Կոմիտէն  կը շեշտէ խորհրդակցական ժողովին մասնակից կուսակցականներուն նախանձախնդրութիւնը, որ ամէնէն կարեւոր հարցերը, կազմակերպութեան ապակեդրոնացում եւ ժողովրդավարական սկզբունքներ, պէտք է նուիրագործուած ըլլան որեւէ համաձայնութեան մը մէջ, ինչպէս նաեւ չեղարկուին տագնապի հետեւանքով Արեւմտեանի կուսակցականներու նկատմամբ տնօրինուած կարգապահական որոշումները։ Դեկտեմբեր 16-ի հանդիպումին Բիւրօն կ՛առաջարկէ Կեդրոնական Կոմիտէին յետաձգել կամ ջնջել Յունուար 13-ին մինչ այդ արդէն նախատեսուած Շրջանային Ժողովը: Կեդրոնական Կոմիտէն յստակ բացատրութիւններ կու տայ Բիւրոյին թէ կարելի չէ Շրջանային Ժողովի գումարումէն հրաժարիլ։ Նախատեսուած Շրջանային Ժողովի գումարման շուրջ տարակարծութիւնները պատճառ կը դառնան որ բանակցութիւնները խզուին։ Բանակցութիւններու այս հանգրուանին, Բիւրոյի առաջարկներուն մէջ կային կէտեր, որոնք բանակցութիւններու առաջին օրէն իսկ Կ.Կ.-ին ներկայացուցած պահանջներն էին։ Այսպէս, Կ.Կ. համամիտ էր ստորագրել փաստաթուղթ մը, որով կը հաստատուէր թէ բոլոր փոխանցումները պէտք է կատարուին Շրջանային Ժողովին կողմէ ընտրուած Կ.Կ.-ին (այս կէտը կանոնագիրով նախատեսուած ընթացիկ գործընթաց մըն է) եւ սկսուած դատական բոլոր գործընթացները սառեցուին։ Սակայն Բիւրօն չէր երաշխաւորեր Բիւրոյական Կ.Կ.-ի առած կարգապահական քայլերը բեկանել։ Բիւրոյի կողմէ Շրջանային Ժողովի ջնջումի պահանջը ծուղակ մըն էր։ Առաջին հերթին կազմակերպական ընթացիկ կեանքի խախտում էր, իսկ, երկրորդ պիտի հակասէր ԱՄՆ-ի դատարանի որոշումին, որով նաեւ կասկածի տակ պիտի դրուէր 2020ի Դեկտեմբերին ընտրուած Կ.Կ.-ի իրաւացիութիւնը։ Շրջանային Ժողով չգումարելու պարագային, Կ.Կ.-ն թէ կազմակերպականօրէն եւ թէ ամերիկեան օրէնքներով պիտի դառնար ոչ-օրինական եւ կուսակցութիւնը պիտի յայտնուէր շատ աւելի մեծ տագնապի մը մէջ։ Այս մտահոգութիւններուն եւ կազմակերպական կեանքը ընթացիկ հունի մէջ պահելու մտասեւեռումով, Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն կը կազմակերպէ  56րդ Շրջանային Ժողովը, որ տեղի կ՛ունենայ 13-15 Յունուար 2023ին։ Այս ժողովը հանգամանալից կերպով կը քննարկէ շրջանի հարցերը։ Նորընտիր Կ.Կ.-ն իր տարածած յայտարարութեան մէջ իր յանձնառութիւնը կը յայտնէ շարունակելու բանակցութիւնները Բիւրոյին հետ, միաւորուելու Դաշնակցութեան մեծ ընտանիքին, հակառակ այն իրողութեան, ինչպէս կը նշէ ան յայտարարութեան մէջ, որ բանակցութիւնները «նուրբ եւ դիւրաբեկ» գործընթաց մըն են, ուր նուիրագործուած պէտք է ըլլան Հ.Յ.Դ.-ի հիմնական սկզբունքները, կազմակերպութեան վերաշխուժացման եւ վերաթարմացման համար։ Ժողովին Կ.Կ-ի անդամ կ՛ընտրուին Քարմէն Օհանեան, Արթօ Քէօլեան, Յարութ Մկրտիչեան, Վահան Պզտիկեան, Շահէն Տէրտէրեան, Կարօ Իսփէնճեան, Մանուկ Չուխաճեան, Թորոս Քէչէճեան, Լեւոն Կիրակոսեան, Հրայր Գութնույեան եւ Թամար Ուրիշեան։
      Բանակցութիւններու այս անելանելի վիճակը կը շարունակուի մինչեւ Հ.Յ.Դ. 34րդ Ընդհանուր Ժողով, որ գումարուեցաւ Մարտ 2023ին Հայաստանի մէջ։ 
      Մինչ այս բանակցութիւնները կը կատարուէին, անդին սկսած էին նաեւ դատական գործընթացները։ Դատարանի պահանջով, 2023 Մայիս 19-ին կողմերու միջեւ Mediation տեղի պիտի ունենար, ուր կողմերը պէտք է փորձէին մերձեցումի եզրեր գտնել։ Այդ հանդիպման յաջորդացած է մէկ այլ հանդիպում եւ նաեւ կողմնակի այլ հանդիպումներ, բայց բոլորը եղած են ապարդիւն խօսակցութիւններու շարք մը։ Այս հանդիպումներուն նշանակեալ Կ.Կ.-ն կը ժխտէ նախօրօք Բիւրոյի հետ ձեռք բերուած համաձայնութեան որոշ կէտեր, այսպիսով բանակցութիւններու յաջողութեան կամ ձախողութեան ամբողջական պատասխանատուութիւնը բեռցնելով Բիւրոյին վրայ։ 

ԴԱՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐ

      Տարուող բանակցութիւններուն զուգահեռ, Դեկտեմբեր 28էն սկսեալ իրարու կը հակադրուէին Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն եւ Բիւրոյական Կ.Կ.-ը։ Այս հակադրութիւնը առաջին իսկ օրէն դուրս եկաւ զուտ կազմակերպական բնոյթ ունենալու հանգամանքէն եւ դարձաւ հրապարակային եւ հասարակութեան սեփականութիւնը։ Կարճ ժամանակ ետք, արդէն հարցը հասաւ ԱՄՆ-ի պետական մարմիններուն, իրար դէմ բացուած դատերով։ 
      Դատական քաշքշուքները ամէնօրեայ մաշեցնող մթնոլորտ եւ հոգեվիճակներ ստեղծեցին թէ կազմակերպութեան անդամներուն քով եւ թէ առհասարակ գաղութին մէջ։   
      28 Մայիս 2021-ին, Բիւրոյական Կ.Կ.-ի կողմէ, Այտա Տիմէճեան, Ստեփան Պոյաճեան եւ Խաչիկ Թազեան Քալիֆորնիոյ Բարձրագոյն Դատարանին մէջ դատ բացին՝ ARF Dashnaktsutyun, Western USA եւ Կեդրոնական Կոմիտէի անհատներու դէմ, պահանջելով որ դատարանը անվաւեր յայտարարէ Դեկտեմբեր 2020-ի Շրջանային Ժողովը եւ Կեդրոնական Կոմիտէի ընտրութիւնը: Բողոքի թղթածրարին մէջ բողոքարկողները դատարանին ներկայացուցած էին Հ.Յ.Դ. Կանոնագիրը, ներքին ատենագրութիւններ, շրջաբերականներ, նամակներ, արձանագրութիւններ: Այս ձեւով Դաշնակցութեան արխիւները ամերիկեան դատարանին սեփականութիւնը դարձան։  18 Յունուար 2022-ին, Քալիֆորնիոյ Գերագոյն Դատարանը հաստատեց որ Դեկտեմբեր 2020ի Շրջանային Ժողովը օրինական էր։ Դատարանի հիմնաւորումը այն էր որ հայցուորները կը փորձէին տապալել կազմակերպութեան ժողովրդավարական գործընթացը եւ ժողովրդավարօրէն ընտրուած Կեդրոնական Կոմիտէն՝ փոխարինել դուրսէն նշանակուած մարմինով: Այս որոշումը իրաւական հիմք կու տար ընտրուած Կեդրոնական Կոմիտէին որպէս կազմակերպութեան միակ օրինական գործադիր մարմին: Բողոքարկողները դատարան ներկայացուցած էին ներքին այն կանոնագիրը, որ 2013ին ներյայացուած էր ԱՄՆ-ի արդարադատութեան (F.A.R.A - Foreign Agent Registration Act), որուն համաձայն Դաշնակցութիւնը ապակեդրոնացեալ կազմակերպութիւն է եւ չի ղեկավարուիր դուրսէն։ Դատարանի վճիռը ծանր կացութեան առջեւ դրաւ Բիւրօն եւ Բիւրոյական Կ.Կ.-ն Արեւմտեանի մէջ անօրինական մարմին դարձաւ։ Այս ձախողութիւնը բացատրելու եւ արդարացնելու ինչպէս նաեւ դատարանին վճիռը մեկնաբանելու համար կը կազմակերպուի ԶՈՒՄ-ով ժողով մը։ Այս հանդիպումին կը կատարուին բազմաթիւ անճիշդ եւ օրէնքին հակասող հաստատումներ՝ մինչեւ իսկ կը քննադատուի դատաւորը, զայն մեղադրելով որ «ճնշումներու» տակ նման վճիռ արձակած է։ Նոյն այս հանդիպման քննադատութեան թիրախ կը դառնայ նաեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. Կաթողիկոսը։
      Այս դատը կորսնցնելէ ետք, հայցուորները ընկերային ցանցերու վրայ կը տարածեն լուրեր, թէ «կեղծ» կանոնագիր մը ներկայացուած է դատարանին, որ հիմք հանդիսացած է դատաւորի այդ անարդար վճիռին եւ վերաքննութեան հայցով կը դիմեն Քալիֆորնիոյ Վերաքննիչ Ատեանին՝ մերժելով դատական ատեանի որոշումը: Վերաքննիչ Ատեանին մօտ բացուած դատին վճիռը կ՛արձակուի 2023 Յուլիսին։ Վերաքննիչ Ատեանը իր համաձայնութեամբ կը հաստատէ Դատարանի որոշումը եւ այսպիսով Կ.Կ.-ն ամբողջովին շահած կ՛ըլլայ վերաքննութեան հայցի դատը: Վերջնականապէս կը հաստատուի 28 Դեկտեմբեր 2020-ին գումարուած Շրջանային Ժողովի օրինաւորութիւնը եւ այդ ժողովէն ընտրուած Կեդրոնական Կոմիտէն կը հանդիսանայ Հ.Յ.Դ. -Դաշնակցութիւն Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանին մէջ ընդունուած միակ օրինաւոր Կեդրոնական Կոմիտէ: Այստեղ ուշագրաւ է դատական որոշումին մէջ արտայայտուած միտքը, որով ամերիկեան դատարանը ուղղակիօրէն մեղադրանք կը հնչեցնէ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյին դէմ։
      Վերաքննիչ դատարանի որոշումին մէջ կ՛ըսուի հետեւեալը.
      «Բիւրոյի վարքագիծը Հ.Յ.Դ.-Դաշնակցութիւն Արեւմտեան Ամերիկայի Կանոնագիրի խախտում է եւ սպառնալիք՝ կազմակերպութեան անկախութեան: Ինչպէս Կեդրոնական Կոմիտէի ատենապետը վկայեց՝ Բիւրոյի որոշումը իրարանցում եւ շփոթ յառաջացուց Հ.Յ.Դ.-Դաշնակցութիւն Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու շրջանին մէջ, որովհետեւ շարքային անդամներու համար յստակ չէր թէ որ մարմինը՝ Կեդրոնական Կոմիտէն թէ Բիւրոն կը ղեկավարէր կազմակերպութիւնը: Բիւրոյի վարքագիծին եւ Հ.Յ.Դ.-Դաշնակցութիւն Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու շարքերուն մէջ անոր պատճառած խառնաշփոթին լոյսին տակ, ամբողջութեամբ տրամաբանական էր Կեդրոնական Կոմիտէի տեսակէտը՝ որ անհրաժեշտ է Շրջանային Ժողով գումարել կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ՝ ընտրելու համար նոր եւ օրինաւոր Կեդրոնական Կոմիտէ: Նոյնպէս տրամաբանական է Կեդրոնական Կոմիտէի այն տեսակէտը, Հ.Յ.Դ.-Դաշնակցութիւն Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու մասնաճիւղերը (կոմիտէութիւնները) պատրաստ են կարճ ժամանակի մը մէջ ներկայ գտնուելու Շրջանային Ժողովին, երբ արդէն մասնաճիւղերու մեծամասնութիւնը ընտրած է իր պատգամաւորները: Հետեւաբար, Դատարանը իր ողջամիտ լիազօրութիւններու ծիրին մէջ ճիշդ վարուեցաւ, երբ Շրջանային Ժողով գումարելու մէկ օրուան ժամանակամիջոցը գտաւ արդար եւ տրամաբանական, ինչպէս սահմանուած է թիւ 7511 պարբերութեան (g) ենթագլուխին տակ»:
      Վերաքննիչ դատարանի այս որոշումը ծանր հարուած մըն էր Բիւրոյին եւ Բիւրոյական Կ.Կ.-ին։  «ամբողջութեամբ տրամաբանական էր Կեդրոնական Կոմիտէի տեսակէտը՝ որ անհրաժեշտ է Շրջանային Ժողով գումարել կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ՝ ընտրելու համար նոր եւ օրինաւոր Կեդրոնական Կոմիտէ»։ Այսինքն ԱՄՆ-ի դատարանին եւ հետեւաբար պետութեան համար օրինաւոր Կ.Կ.-ն պէտք է ըլլայ ընտրովի եւ ոչ նշանակովի։ Թէեւ այդ մասին Բիւրօն գիտէր 2013էն ի վեր։
      26 Օգոստոս 2022ին, Բիւրոյական Կ.Կ.-ն երկրորդ դատ մը եւս կը կորսնցնէ։ Դատը բացուած էր «ACF Կլէնտէյլ եւ ACF Նորթ Հոլիվուտ ընդդէմ Հայ Մշակութային Հիմնարկութիւն» անունով: Այս դատի պարագային անոր նպատակն էր հրաման ստանալ դատարանէն՝ քննելու Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան հաշուետոմարները եւ արխիւները: Դատարանը կը մերժէ այդ խնդրագիրը, որովհետեւ այդ պահանջը կատարուած էր Հ.Յ.Դաշնակցութեան Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու շրջանը եւ Հայ Մշակութային Հիմնարկութիւնը անիրաւօրէն ձեռք ձգելու նպատակով։ Դատարանը նաեւ կը հաստատէ որ ACF Կլէնտէյլի մասնաճիւղի վարչութիւնը անօրինական է եւ  իրաւական հիմք կամ հեղինակութիւն չունի մասնաճիւղի անունով դատ բանալու: Այս որոշումէն ետք. Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան տարեկան ժողովը եւ վարչութեան ընտրութիւնը տեղի կ՛ունենայ նախատեսուած թուականին՝ 7 Սեպտեմբեր 2022ին։ Բիւրոյական Կ.Կ.-ն դիմած էր դատարան, փորձելով կասեցնել ժողովի գումարումը եւ ընտրութեան կայացումը։ Նոյն այս դատական գործընթացի ծիրէն ներս, աւելի ուշ, Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան (ACF) ընտրութիւններուն վերաբերող դատական գործը բացած էին ոչ օրինաւոր մասնաճիւղեր՝ թէ իրենք մաս կը կազմեն ACF-ի Կլէնտէյլի, Լա Քրէսէնթայի, Սան Ֆրանսիսքոյի եւ Արեւմտեան Սան Ֆերնանտօ հովիտի մասնաճիւղերուն։ Դատարանը կը մերժէ անոնց հայցը՝ վաւերացնելու անօրինական ACF-ի Նոյեմբեր 2022ին Պըրպէնքի մէջ կատարած ընտրութեան արդիւնքները, զայն համարելով ACF-ի կանոնագիրին հակասող: Դատարանը կը վճռէ նաեւ որ Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան (ACF) նոր ընտրութիւն պէտք է տեղի ունենայ՝ Նոյեմբեր 2022ի ընտրութեան փոխարէն, որովհետեւ անորոշութիւններ կան թէ որ կազմերը կը հանդիսանան Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան օրինաւոր մասնաճիւղերը այս չորս շրջաններուն մէջ: Դատական որոշումին համաձայն, երբ որոշուի թէ որոնք են օրինաւոր մասնաճիւղերը, այդ չորս մասնաճիւղերը պէտք է կատարեն պատգամաւորներու նոր ընտրութիւններ, ապա՝ նախքան Նոյեմբեր 2023 պէտք է տեղի ունենայ ACF-ի տարեկան նոր ժողով մը՝ ընտրելու համար ACF-ի վարչութիւնը: Մինչ այդ, չվիճարկուած մասնաճիւղերու պատգամաւորները կը մնան նոյնը:     
      Իր հերթին Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն դատական հայց ներկայացուց Դաշնակցային Դատարանին մէջ 9 Յուլիս 9 2021-ին: Ըստ ամերիկեան օրէնքներուն Կ.Կ. պարտաւոր է հսկել իր ոչ-շահութաբեր հաշիւներու ապահովութեան վրայ:
      Դաշնակցային հայցը կը պահանջէր.
      Ա) վերադարձնել աւելի քան 600,000 տոլարի գումարը, որ գողցուած է ACF-ի Լա Քրասենթայի, Օրէնճ Քաունթիի եւ Սան Ֆրանսիսքոյի Կ.Կ.-ի տեղական հաշիւներէն, խախտելով CIVIL RICO-ի կանոնները եւ որոնք փոխանցուած են նոր ու կեղծ կառոյցներու, որոնք նոյնիսկ ոչ շահութաբեր կազմակերպութեան կարգավիճակ չունին:
      Բ) վերադարձնել նշանակեալ Կ.Կ. կողմէ իւրացուած ընկերային ցանցերու էջերը, անդամակցութեան ցանկերը, Trademark-երը եւ գոյքերը:
      գ) Դատական որոշումով արգիլել նշանակեալ Կ.Կ.-ին շարունակել ներկայացնել Դաշնակցութիւն կազմակերպութիւնը:
     Այս հայցը նաեւ կը պահանջէր փոխ-հատուցում իրաւաբանական վճարումներուն եւ դատական ծախսերուն համար: Բիւրոյակ Կ.Կ.ը յատուկ դիմումով մը կը փորձէ համոզել դատարանը, որ Կ.Կ.-ի հայցը չեղարկուի, սակայն դատաւորը անհերքելի փաստերու լոյսին տակ կ՛որոշէ շարունակել դատական գործը:
     25 Հոկտեմբեր 2021-ին, ԱՄՆ-ի Դաշնակցային Դատարանը կը մերժէ Բիւրոյական կեդրոնական կոմիտէի խնդրանքը՝ անվաւեր հռչակելու իրենց դէմ ներկայացուցած հայցերը, որոնք կ'ընդգրկեն շարք մը օրինախախտումներ՝ ներառեալ Դաշնակցութեան անուան պաշտօնական արձանագրութեան (Trademark) ապօրէն չարաշահում եւ աւելի քան 600,000 տոլար գումարի անօրէն իւրացում: Դաշնակցային Դատարանը նաեւ կը մերժէ Բիւրոյական կեդրոնական կոմիտէի խնդրանքը՝ սառեցնելու Կ.Կ.-ի յարուցած դատական վերոնշեալ գործին ընթացքը, մինչեւ Նահանգային Դատարանին մէջ Կ.Կ-ի դէմ իրենց կողմէ բացուած դատի վերջնական լուծումը:
      24 Նոյեմբեր 2021ին, Դաշնակցային Դատարանը կը մերժէ պաշտպանեալներու խնդրանքը՝ որ անվաւեր ճանաչուի եւ լուծարուի իրենց դէմ RICO օրէնքի հիմքով բացուած քաղաքացիական հայցերու դատական գործը, իրաւական հիմքերէ զուրկ համարելով այս գծով պաշտպանեալներուն ներկայացուցած հակաճառութիւնը: ARF Dashnaktsutyun, Western USA-ը եւ Հայ Մշակութային Հիմնարկութիւնը (ACF) Դաշնակցային Դատարանին մէջ դատ բացած էին անօրէն ընկերութիւններուն (corporations) դէմ, 27 Դեկտեմբեր 2020ին, Բիւրոյի կողմէ նշանակուած Կեդրոնական Կոմիտէի, ինչպէս նաեւ Յուլիս 2021ին  Բիւրոյի կողմէ նշանակուած Կ.Կ.-ի կազմակերպած Շրջանային Ժողովէն ընտրուած Բիւրոյական Կեդրոնական Կոմիտէի անդամներուն դէմ: Քաղաքացիական RICO օրէնքին հիման վրայ բացուած դատական գործի մեղադրական պնդումները առընչութիւն ունէին Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան հաշիւներէն անօրէն կերպով գումարներ իւրացնելու, ընկերութիւններու պաշտօնապէս արձանագրուած անունները անօրէն կերպով շահագործելու հետ:  
      Արեւմտեանի աւագ կուսակցականներէն Վարդգէս Անիւեան մահացած էր 2013-ին եւ իր ունեցուածքին մէկ բաժինը կտակած էր Կեդրոնական Կոմիտէին: Ժամանակին հնարաւոր չէ եղած կտակի գումարի բաժանումը կատարել։ 2021 ապրիլին, այս հարցով զբաղող Կ.Կ.-ի իրաւաբանը, կը նկատէ որ Դաշնակցութեան անունը գաղտնաբար փոխուած է որպէս կտակառու եւ փոխարինուած է նոր կազմակերպութեան մը անունը, որ Բիւրոյական Կ.Կ.-ի կողմէ ստեղծուած կազմակերպութիւն էր։ Կ.Կ.-ն կը դիմէ դատարան կասեցնելու համար Վարդգէս Անիւեանի կտակի բաժանումը՝ մինչեւ պարզուին իրականութիւնները: ԱՄՆ-ի տեղական օրէնքներուն համաձայն, որեւէ ոչ-շահութաբեր ընկերակցութիւն օրէնքի առջեւ պատասխանատու  եւ պարտաւոր է հսկելու իրեն պատկանող գումարներուն եւ ինչքերուն: Այս դատը հետագային վճռուեցաւ ի նպաստ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ին։
      Արեւմտեանի Կ.Կ.-ին դէմ Անդրանիկ Չարչաֆչեանի, Անուշ Չալեանի եւ Կարէն Եղբայրեանի կողմէ բացուած դատական գործի դատավարութիւնը տեղի կ՛ունենայ 5 եւ 6 Յուլիս 2023ին Լոս Անճելըսի Գերագոյն Դատարանին մէջ: Դատարանը կը լսէ Տարօն Տէր Խաչատուրեանի, Յովիկ Սալիպայի, Վրոյր Ֆրանքեանի, Մելքոն Մելքոնեանի եւ Վահէ Պոզոյեանի վկայութիւնները: Դատարանի աշխատանքային ժամանակացոյցին համաձայն դատը դադար կ՛առնէ վերսկսելու համար 25 Սեպտեմբեր 2023ին:
      Բիւրոյական Կ.Կ.-ի, անդամներուն կամ անոր զօրակցողներուն կողմէ ամերիկեան դատարաններու մէջ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի դէմ յարուցուած դատական գործընթացները չէին կրնար կատարուիլ առանց Բիւրոյի գիտակցութեան։ Ամերիկեան դատարաններու ծախսալից գործընթացը նկատի առնելով, կարելի չէ հաւատալ թէ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ին դէմ բացուած դատերը անհատներու նախաձեռնութիւններ էին։ Այս մասին կը վկայէ նաեւ Բիւրոյի ներկայացուցիչին պատասխանը, 2021 Մայիսին Կլէնտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ  սրահին մէջ Դաշնակցական շարքայիններու տուած այն հարցին թէ Արեւմտեանի հարցերը ինչպիսի աւարտ պիտի ունենան. «դժբախտաբար անոնք ամերիկեան դատարաններու մէջ պիտի ճշդուին»։

ՀՅԴ 34րդ Ընդհանուր Ժողով

       2020 Դեկտեմբերին ծայր առած կազմակերպական տագնապը կը յամենար արդէն աւելի քան երկու տարի է։ Կազմակերպական այս ոչ նախանձելի իրավիճակին առընթեր Հայաստանի մէջ քաղաքական դէպքերը կը զարգանային Դաշնակցութեան որդեգրած ուղեգիծին հակառակ ուղղութեամբ։
      Արցախեան 44օրեայ պատերազմի պարտութենէն ետք, Հայաստանի թէ սփիւռքի մէջ օրըստօրէ կ՛աճի Նիկոլ Փաշինեանի հրաժարականի պահանջը։ Մինչ այդ Դաշնակցութիւնը դաշնակցելով 17 քաղաքական այլ ուժերու հետ, ստեղծուած էր «Հայրենիքի Փրկութեան Շարժումը», որ փողոցային պայքարով կը փորձէր տապալել Հայաստանի իշխանութիւնը։

Ստեղծուած քաղաքական ճգնաժամին ի տես, Ապրիլ 25 2020ին Հայաստանի վարչապետը կը յայտարարէ իր հրաժարականը եւ երեսփոխանական արտահերթ ընտրութիւններու թուական կը ճշղուի 20 Յունիս 2021։

      Այս ընտրութիւններուն Դաշնակցութիւնը կ՛որոշէ մաս կազմել «Հայաստան» դաշինքին, զոր կը գլխաւորէր Հայաստանի երկրորդ նախագահ՝ Ռոպերթ Քոչարեան։ Այս դաշինքին մաս կազմեց նաեւ նորաստեղծ «Վերածնուող Հայաստան» կուսակցութիւնը։ Քոչարեանի հետ դաշինքը կուսակցականներու մեծ շերտի մը կողմէ հաշտ աչքով չդիտուեցաւ։ Ընտրութիւններուն Դաշինքը երկրորդ մեծագոյն պլոքը դարձաւ խորհրդարանին մէջ եւ շուրջ տասը դաշնակցականներ դարձան երեսփոխան, սակայն «Դաշնակցութեան Ֆրակցիա» անունը չյայտնուեցաւ խորհրդարանին մէջ։
      Աւելի ուշ, այս դաշինքը ընդդիմադիր այլ ուժերու հետ, 2022 Մայիսին երկրորդ անգամ ըլլալով դիմեց փողոցային պայքարով Հայաստանի իշխանութիւններու տապալման։ «Դիմադրութիւն» անուան տակ գործող այս շարժման առաջնորդ եւ մղիչ ուժը եղաւ Դաշնակցութիւնը։ Սակայն այս շարժումը եւս ժողովրդային ընդունելութեան չարժանացաւ եւ ժամանակի ընթացքին մարեցաւ։ Թէ «Հայրենիքի Փրկութեան Շարժում»ը եւ թէ «Դիմադրութիւն» շարժումները աւելի հեղինակազրկեցին Դաշնակցութեան վարկը։ 2022ի ամրան, Հայաստանի տարբեր մարզերու եւ քաղաքներու մէջ տեղի ունեցած համայնքային ընտրութիւններուն, կուսակցութիւնը ոչ մէկ նշանակալից արդիւնք արձանագրեց։ Դաշնակցութիւնը Հայաստանի մէջ այլեւս ժողովրդային յենարան չունէր։ 
      Քաղաքական եւ կազմակերպական աննպաստ այս պայմաններուն մէջ, բոլոր լուսարձակները կեդրոնացած էին 2023ի Մարտ ամսուն նախատեսուած Հ.Յ.Դ. Ընդհանուր Ժողովին վրայ։ Արեւմտեանի տագնապը կուսակցութիւնը դրած էր կազմակերպականօրէն աննախընթաց եւ բարդ իրականութեան առջեւ։ Ընդհանուր Ժողովէն կ՛ակնկալուէր պատշաճ ձեւով քննարկել կազմակերպական այս տագնապը եւ կուսակցութիւնը դուրս բերել ոչ-բաղձալի իրավիճակէն։ Կազմակերպականօրէն մերժուած եւ մեկուսացուած Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն չկրցաւ մասնակցիլ Հայաստանի մէջ կայանալիք Հ.Յ.Դ. 34րդ Ընդհանուր Ժողովին։ Այսուհանդերձ Կ.Կ.-ն շրջաբերականով կը տեղեկացնէ իր ընկերներուն գումարուելիք ժողովի մասին եւ իբրեւ նախանձախնդիր Արեւմտեանի հարցերու լուծման, կը յորդորէ որ ընկերները անհատական նամակներով դիմեն նշեալ ժողովին, շրջանին մէջ յամեցող հարցի լուծման իրենց պատկերացումները տալու։ Կ.Կ.-ի այս թելադրանքին կ՛ընդառաջեն մեծ թիւով ընկերներ, որոնք բացատրական նամակներ կը յղեն Ընդհ. ժողովին։
      Իր հերթին, Կ.Կ.-ն ծաւալուն բացատրական-նամակ մը կը յղէ Ընդհանուր Ժողովին, ներկայացնելով եւ բացատրելով Արեւմտեանի հարցերուն էութիւնը, անոնց զարգացման հոլովոյթը եւ վերջապէս լուծման իր պատկերացումները եւ առաջարկները։
      Թէ որքանով Հ.Յ.Դ. 34րդ Ընդհանուր Ժողովը հանգամանալից կերպով քննարկեց Արեւմտեանի տագնապը, այդ կ՛երեւի անոր կողմէ Արեւմտեանին տրուած վերջնագիրէն։ Հիմնուելով Բիւրոյի եւ Բիւրոյական Կ.Կ.-ի միակողմանի տեղեկութիւններուն վրայ եւ անոնց ներկայացուցած զեկուցումներուն վրայ, Ժողովը Արեւմտեանի Կ.Կ.-ին կը յղէ վերջնագիր, որուն մէջ ան կը պահանջէր.

‎ 1-Կ՚ընդունիք Հ.Յ.Դ. կազմակերպական կանոնները իբրեւ մեր միակ կանոնագիրը:

   2-Հ.Յ.Դ.-ին կը վերադարձնէք կուսակցութեան պատկանող բոլոր հաստատութիւնները, կալուածներն ու նիւթական հաշիւները եւ բոլոր պետական դատերը անմիջապէս կը կասեցնէք:
   3-Վերոյիշեալ պայմանները գոհացնելու պարագային, Ընդհանուր Ժողովը կը վերանայի ՀՅԴ Բիւրոյի ձեր հանդէպ տնօրինած պատիժները:
   Եւ քսանչորս ժամ ժամանակ կը տրուէր Արեւմտեանին պատասխանելու Ընդհանուր Ժողովի վերջնագիրին։
   Ակներեւ է որ այս պայմանները յար եւ նման էին մինչ այդ Բիւրոյի պայմաններուն։ Ոչ մէկ ակնարկութիւն կայ հարցի էութեան, Դաշնակցականներու կանոնագրային իրաւունքի խախտման մասին եւ Բիւրոյի կողմէ կանոնագիրը կամայականօրէն ոտնահարելու մասին։ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն բացատրական-պատասխան յղելով վերոնշեալ ժողովի դիւանին, կը հաստատէ իր պատկանելիութիւնը Դաշնակցութեան մեծ ընտանիքին, միեւնոյն ժամանակ փոխանցելով թէ պատրաստ է բոլոր գոյքերը, կալուածները եւ հաշիւները փոխանցել Արեւմտեանի Շրջանային Ժողովէն ընտրուած Կ.Կ.-ին, առաջարկելով հարցի ամբողջական եւ համապարփակ քննարկում, լուծումներ գտնելու առկայ տագնապին։ Կ.Կ.-ի այս պատասխանը եւս իր հերթին կը պաունակէր նոյն միտքերը, որոնք ներկայացուած էին Բիւրոյի հետ իր բանակցութիւններու ընթացքին։ Կողմերը կը մնան իրենց տեսակէտներուն վրայ եւ հարցի լուծման իրենց պատկերացումներէն զիջում չեն արձանագրեր եւ Հ.Յ.Դ. 34րդ Ընդհանուր Ժողովը անկարողութեան կը մատնուի տագնապը շրջանցելու։

ԱՄԷՆՕՐԵԱՅ ՊԱՅՔԱՐ ԵՒ ՀԱՆԳՈՒՑԱԼՈՒԾՈՒՄ

      Կազմակերպական այս տագնապը չմնաց զուտ կազմակերպական հարց։ Ան իր դրսեւորումները ունեցաւ թէ Արեւմտեանի շրջանի գաղութէն եւ թէ առհասարակ հայ կեանքէն ներս, ուր գոյութիւն ունի Դաշնակցական կառոյց։ Տագնապի ամբողջ տեւողութեան (Դեկտեմբեր 2020 – Սեպտեմբեր 2023) երկուստեք տարուող հակաքարոզչութիւնը յաւելեալ շիկացումի տարաւ մթնոլորտը։ Անհանդուրժողականութիւնը եւ իրարամերժութիւնը հասան այն աստիճանի որ նոյնիսկ անձնական յարաբերութիւնները եւ ընկերական մտերմութիւնները խաթարուեցան։ Շրջանին մէջ պատահած իւրաքանչիւր դէպք կամ ձեռնարկ ծառայեց միւս կողմը վարկաբեկելու աշխատանքին։ Նոյնիսկ ընկերային ցանցերը օգտագործուեցան նսեմացնելու Դաշնակցական մարմիններ եւ անհատներ։ Այս մթնոլորտը ամէնօրեայ մաշումի պայքարի մը վերածուեցան, որուն մէջ ներքաշուեցան եւ օգտագործուեցան նոյնիսկ Արեւմտեանի Հ.Ե.Դ. եւ պատանեկան միութիւնները, ՀՕՄ-ը, Համազգայինը, Հ.Մ.Ը.Մ-ը եւայլն։
      Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն ողջամտութիւնը ունեցաւ հեռու պահելու երիտասարդական եւ պատանեկան միութիւնները կազմակերպական այս տագնապէն եւ կազմակերպական ապառողջ մթնոլորտէն։ Հակառակ այն իրողութեան որ այս երկու միաւորները կը հետեւէին Բիւրոյական Կ.Կ.-ին, Արեւմտեանի Դաշնակցութեան ակումբները, որոնք  կը գտնուէին Կ.Կ.-ի վերահսկողութեան տակ, իրենց դռները բաց պահեցին անոնց առջեւ։ Բիւրոյականներու կողմէ անտեղի կիրք եւ ատելութիւն սրսկուեցաւ նորահաս սերունդին, որ մասնակից դարձաւ կուսակցական եւ ազգային մարմիններու եւ անհատ դաշնակցականներու ու ազգայիններու վարկաբեկման քարոզարշաւի աշխատանքներուն։ Յաճախ շինծու հարցեր եւ խնդիրներ ստեղծուեցան մթնոլորտը թէժացնելու եւ աւելորդ կիրքեր հրահրելու, իսկ երբեմն թիւրիմացութիւններն ու իրավիճակները անհարկի կերպով շահագործուեցան ատելութիւն սերմանելու։ Այստեղ նշուած դէպքերը քանի մը օրինակներ  են որոնք բաւարար չափով կ՛արտացոլացնեն պատկերը այն մթնոլորտին եւ միջավայրին, որ ապրեցաւ ԱՄՆ-ի գաղութը եւ մանաւանդ Դաշնակցութեան կառոյցը 2020 Դեկտեմբերէն 2023 Սեպտեմբեր։
      Փետրուար 2021-ին, տեղի կ՛ունենան Արեւմտեանի կոմիտէներու ընտրութիւնները։ Ամսուն 26-ին, «Ահարոնեան» (Կլէնտէյլ) կոմիտէութեան ընտրութիւններու ընթացքին, այլ շրջաններէ հաւաքուած խումբ մը անհատ դաշնակցականներ, ներառեալ Բիւրոյի կողմէ նշանակուած Կ.Կ.-ի անդամներ, լուտանքներով եւ փողոցային վարքագիծով կը փորձեն խանգարել Դաշնակցութեան կանոնագիրով նախատեսուած շրջանի ընդհանուր ժողովի գումարումը եւ նոր կոմիտէի ընտրութիւնը։ Անոնք նոյնիսկ կը փորձեն ֆիզիքական ընդհարում հրահրել։ Ժողովականներու զսպուածութիւնը եւ ոստիկանութեան միջամտութիւնը առիթ չեն տար աւելորդ լարուածութեան: Ժողովը կը տեղափոխուի Կ.Կ.-ի շէնք եւ կարելի կ՛ըլլայ այնտեղ գումարել ընդհանուր ժողով եւ ընտրել նոր կոմիտէ։
      Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի դէմ տարուող այս պայքարը դուրս եկաւ նոյնիսկ ԱՄՆ-ի սահմաններէն։ Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի դէմ արշաւին համար օգտագործուեցաւ մինչեւ անգամ նախկին քաղաքական բանտարկեալ Համբիկ Սասունեան, որ Հայաստանի մէջ տարբեր առիթներով Դաշնակցականի ոչ-վայել արտայայտութիւններ եւ հայհոյանքներ հնչեցուց Կ.Կ.-ի եւ շրջանի Դաշնակցականներու հասցէին։ 
      2021 Ապրիլին, Կ.Կ.-էն պատուիրակութիւն մը կը մեկնի Հայաստան, Արցախեան 44օրեայ պատերազմի ընթացքին նահատակուած զինուորներու ընտանիքներուն նիւթական օժանդակութիւն տրամադրելու։ Այս այցելութեան ընթացքին, փորձ կը կատարուի այցելութիւնը ամէն գնով ձախողեցնելու եւ առաքելութեան նպատակը նսեմացնելու։ Հայաստանեան կառոյցի անդամներ կը համոզեն նահատակներու ընտանիքներուն, տրամադրուած օժանդակութիւնը մերժելու կամ ետ վերադարձնելու։ Այդ ընտանիքներէն շատեր ետ կը վերադարձնեն տրուած օժանդակութիւնը, սակայն յետոյ զղջումով կը ներկայանան պատուիրակութեան անդամներուն, պատմելով եղելութիւնը։ Պատուիրակութեան անդամներուն սպառնալիքներ կը կատարուին։ Բարեբախտաբար առանց կարեւորութիւն տալու սպառնալիքներուն, անոնք կը շարունակեն եւ աւարտին կը հասցնեն իրենց աշխատանքը։ Պատմութեան համար պէտք է արձանագրել, որ ի պատիւ այդ պատուիրակութեան անդամներուն, անոնք ունեցան բաւարար լայնախոհութիւնը պետական մարմիններուն չդիմելու, իրենց դէմ կատարուած սպառնալիքներուն համար։
      26 Յունիս 2022ին, Ռոստոմ եւ Շիրակեան կոմիտէութիւններու տարածքին տեղի կ'ունենան Հ.Ե.Դ.ի ձեռնարկներ, տեղւոյն կոմիտէներու ամբողջական զօրակցութեամբ եւ օժանդակութեամբ: Շիրակեան կոմիտէի պարագային տեղի կ'ունենայ Հ.Ե.Դ. ուխտի ժողովը, իսկ Ռոստոմ կոմիտէի պարագային՝ Հ.Ե.Դ. ուխտերու միջեւ ոտնագնդակի մրցաշարք: Շիրակեան կոմիտէի որոշումով նախօրոք արգիլուած էր Հ.Ե.Դ. Կեդրոնական Վարչութեան (ԿՎ) մէկ անդամի մը մուտքը կեդրոնէն ներս, անոր խնդրայարոյց պահուածքին պատճառով, որուն համար ալ ան երկար ամիսներ սառեցուած էր նոյնինքն ԿՎ-էն որուն ինք անդամ էր: Իսկ Կ.Վ.-եան մէկ անդամը, որ մերժած էր գործակցիլ Ռոստոմ կոմիտէին հետ, կոմիտէն ապահովական նկատառումներով կը մերժէ անոր ներկայ գտնուիլ տեղի ունենալիք ձեռնարկին։ Զոյգ այս պատահարները կ՛օգտագործուին Բիւրոյական Կ.Կոմիտէին կողմէ ապատեղեկատուութիւն տարածելով եւ երիտասարդները ապակողմնորոշելով: Երիտասարդականի պատասխանատուներու կողմէ, նման կեցուածքներ աւելի յաճախակի կը դառնան, ինչ որ իր վատ անդրադարձը կ՛ունենայ երիտասարդականի անդամներու Դաշնակցական կազմաւորումին վրայ։
      2023 Մարտ 21ին Կ.Կ.-էն պատուիրակութիւն մը հանդիպում կ՛ունենայ Լոս Անճելըսի մէջ Հայաստանի հիւպատոսի տեղակալ Նազելի Համբարձումեանի հետ։ Իսկ նոյն ամսուան 31ին՝ Ուաշինկթընի մէջ հանդիպում մը կը կայանայ Հայաստանի դեսպան Լիլիթ Մակունցի հետ։ Այս հանդիպումները բուռն կերպով կը քննադատուին Բիւրոյական Կ.Կ.-ի եւ անոր հետեւորդներուն կողմէ եւ ընկերային ցանցերու վրայ ցեխարձակումներ եւ զրպարտութիւններ կը հնչեցնեն ԱՄՆ-ի Կ.Կ.-ի հասցէին։ Այս մասին Բիւրոյական Կ.Կ.-ը կը հրապարակէ նաեւ հաղորդագրութիւն մը։
      2023 Ապրիլին՝ Խթման գիշերը եւ Զատկուան օրը, Կլէնտէյլի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ մէջ Հ.Ե.Դ.-ի կողմէ առանց արտօնութեան թռուցիկներ կը բաժնուին։ Տարիներու սովորութեան համաձայն համայնքային ՈՐԵՒԷ կազմակերպութիւն (ներառեալ կոմիտէները, Կ.Կ.-ի յանձնախումբերը, Հ.Ե.Դ.-ը եւ ուրիշներ) պարտաւոր եղած են յարգալից ըլլալ թռուցիկներ բաժնելու կամ ապրանքներ վաճառելու վայրին՝ եկեղեցւոյ հոգաբարձութեան իրաւասութիւններուն հանդէպ: Այս ձեռնարկին համար Էնսինոյի կանգառը օգտագործելու համար պէտք եղած արտօնութիւնը խնդրուած եւ առնուած էր մինչդեռ Կլէնտէյի եկեղեցիէն արտօնութիւն չէր խնդրուած եւ հետեւաբար կայանատեղիի պահակները չեն արտօնած թռուցիկներու ցրւումը։ Այս դէպքին առիթով ՀԵԴ-ի անդամները մեծ աղմուկ բարձրացուցին, մեղադրելով Կ.Կ.-ն թէ արգելք է Հայկական Ցեղասպանութեան մասին թռուցիկներու ցրւումին։ Հայկական Ցեղասպանութեան սգատօնը եւս շինծու կերպով զոհ կը դառնար կազմակերպութեան ներքին վէճերուն։ Պարզ զուգադիպութեամբ մը, այս դէպքին յաջորդ օրը՝ Երկուշաբթի երեկոյեան, «հանրային ֆորումի» մը ընթացքին, հայ երիտասարդներ եւ Հ.Ե.Դ-ի անդամներ դուրս կը դրուին Պըրպէնքի Հայ կեդրոնէն, որովհետեւ անոնք «կրնային խնդրայարոյց դառնալ»: Երկուշաբթի օր, երիտասարդներ ձեռնարկէն վռնտելու այս արարքը նպատակ ունէր ծածկել Հայաստանի ներկայ կացութեան հետ առընչութիւն ունեցող մտահոգութիւններուն անդրադարձող հարցումներուն պատասխանելու իրենց անկարողութիւնը։ Այս բոլորը տեղի կ՛ունենան, ինչպէս ծանուցուած էր, «հանրային ֆորում»ի ընթացքին:
     Այս դէպքերուն զուգահեռ ամէնօրեայ հակաքարոզչութիւն կը տարուի մասնաւորաբար ընկերային ցանցերու վրայ։ Կեղծ (fake) էջերով անդադար վարկաբերկիչ տեղեկութիւններ եւ սուտեր կը տարածուին։ Կողմերը իրար կ՞ամբաստանեն այս հակաքարոզչութեան մէջ։
     Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցին եւս անմասն չի մնար այս թոհուբոհէն։ 2023 Ապրիլին, Հ.Յ.Դ. 132ամեակի տօնակատարութեան ընթացքին, Բիւրոյական Կ.Կ.-ն պարտք կը դնէ թեմի առաջնորդին խօսք առնել եւ գովաբանել Բիւրոյական Կ.Կ.-ն։ Այս իրողութիւնը աննախընթաց էր Դաշնակցութեան պատմութեան մէջ։ Առհասարակ, Դաշնակցութեան ձեռնարկներուն հայ կղերականներու ներկայութիւնը բարոյական իմաստ ունի եւ լաւագոյն պարագային անոնք ձեռնարկներու աւարտին «Պահպանիչ» աղօթքով փակած են ձեռնարկը։ Այս գրգռիչ ոճը յարիր չէր Դաշնակցութեան բարոյական յատկանիշներուն եւ քաղաքական իր դաւանանքին։ Այս արարքով Բիւրոյական Կ.Կ.-ն կը միտէր հեղինակութիւն ձեռք բերել, աջակից ունենալով հայ կղերականութիւնը։
      Նմանօրինակ դէպքեր միմիայն վնասեցին Դաշնակցութեան վարկին։ Գիտակցուած կամ ոչ, այս արարքները հեռու էին Դաշնակցականօրէն գործելու եւ այդ աշխատանքին գաղափարակ հունաւորում տալու ամէն սկզբունքէ։ 
      Գաղութին մէջ տիրող անհանդուրժական այս մթնոլորտին զուգահեռ, Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն ձեռնարկեց իր գործունէութեան ծիրը ընդլայնելու աշխատանքին։ 2021ի Ապրիլի Հայաստան կատարած Կ.Կ.-ի պատուիրակութենէն շուրջ մէկ տարի ետք, երկրորդ պատուիրակութիւն մը գործուղուեցաւ Հայաստան։ Այս պատուիրակութեան նպատակներէն էր բարեսիրական ներդրումներ կատարել Հայաստանի մէջ։ Մշակուեցան եւ գործադրուեցան Թալինի գիւղերուն մէջ մշակութային օճախներու վերանորոգման աշխատանքներ կատարել։ Արեւմտեանի «Լեռնավայր» եւ «Ա. Շիրակեան» կոմիտէութիւններու կազմակերպութեամբ կը կատարուին դրամահաւաքի ձեռնարկներ եւ Հայ Մշակութային Հիմնադրամի անունով կը տրամադրուին այդ ծրագիրներու իրագործման։ 2022ի ամրան, հիմնովին կը վերանորոգուի Թալինի Զովասար գիւղի դպրոցը։ Նոյն տարուան աշնան կը սկսի Կաթնաղբիւր գիւղի զբօսավայր-պուրակի շինութիւնը, որ կ՛աւարտի 2023ին։ Միաժամանակ կը վերանորոգուի Բազմաբերդ գիւղի դպրոցին թատերասրահը, որ իբրեւ մշակութային օճախ կը ծառայէ նաեւ շրջակայ քանի մը գիւղերուն համար։

Հանգուցալուծում

      Հ.Յ.Դ. 34րդ Ընդհանուր Ժողովի աւարտէն ետք, նորընտիր Բիւրոյի կազմէն Խաժակ Մկրտիչեան կը մեկնի ԱՄՆ, նոր բանակցութիւններ վարելու Կ.Կ.-ին հետ։ Բիւրոյի այս նախաձեռնութիւնը ունէր բազմաթիւ պատճառներ։ Բիւրոյական Կ.Կ.-ն ինքզինք չէր կրցած հաստատել որպէս Դաշնակցական մարմին նոյնիսկ կուսակցական շրջանակին մէջ։ Անոր գումարած երկու Շրջանային Ժողովներու մասնակցութեան պատկերը չէր գերազանցած 300 շարքայիններ։ Քալիֆորնիոյ վերաքննիչ Դատարանի որոշումով, 55րդ Շրջանային Ժողովին ընտրուած Կ.Կ.-ն Արեւմտեանի միակ օրինաւոր Կ.Կ.-ն էր։ Այս որոշումը գործելու անհնարինութիւն պիտի ստեղծէր Բիւրոյական Կ.Կ.-ին։ Որոշ տեղեկութիւններու համաձայն, զրկուելով Արեւմտեանի նիւթական մատակարարումէն, կուսակցութիւնը մատնուած էր նիւթական մեծ դժուարութիւններու։ Իսկ արտաքին ճակատի վրայ, Հայաստանի մէջ, Դաշնակցութիւնը խորհրդարանէն դուրս գրեթէ լուսանցքայնացուած էր։ Լիբանանի երեսփոխանական ընտրութիւններու արդիւնքներուն համաձայն, կուսակցութեան վարկանիշը աւելի անկում արձանագրած էր։ Այս պատճատով ալ բանակցութեան սեղանին շուրջ Բիւրոյի դիրքերը տկարացած էին։ Մինչդեռ Արեւմտեանը, հակառակ իր մեկուսացումին, գոնէ իր շրջանին մէջ կը շարունակէր գործել ընթացիկ ձեւով։ Վերջին երկուքուկէս տարիներու ընթացքին կատարուած ձեռնարկներու յաջողութիւնը, այդ ձեռնարկներու ներկայութեան պատկերը, կատարուող նուիրատուութիւնները կը վկայեն որ ան կը վայելէր գաղութի մեծամասնութեան աջակցութիւնը։
      Բիւրոյի անդամ Խաժակ Մկրտիչեանի ձեռնարկած բանակցութիւնները եւս կը կատարուին քանի մը  հանգրուաններով։ Ի վերջոյ, Սեպտեմբեր 15ին բանակցութիւնները կը հանգուցալուծուին եւ տագնապը կը մտնէ լուծման փուլ։ Այդ համաձայնութեան հիմնական կէտերը կը հանդիսանան.
      Ա – Գործող եւ նշանակեալ Կ.Կ.-ներու լուծարում եւ երկու կողմերէն ընդունելի Կ.Կ.-ի մը կազմութիւնը, որ պիտի գործէ մէկ տարի ժամկէտով, որմէ ետք պիտի գումարուի Արեւմտեանի Շրջանային Ժողով, նոր Կ.Կ. ընտրելու։
      Բ – Երկու կողմերէն դատական գործերէ հրաժարում։
      Գ – Տագնապին հետ առընչութիւն ունեցող կարգապահական բոլոր տնօրինումներու չեղարկում։
      Այս համաձայնութեան հիման վրայ կը կազմուի երկու կողմերէն ընդունելի Կ.Կ. մը, որ օրինական հանգամանք կը ստանայ նաեւ ամերիկեան դատարանին կողմէ։ Իսկ ՀՅԴ Բիւրօն Հոկտեմբեր 19ին հաղորդագրութեամբ մը յայտարարեց  Արեւմտեանի տագնապի հանգուցալուծումը։
      6 Նոյեմբեր 2023ին, Բիւրօն տարածեց Մամլոյ Հաղորդագրութիւն մը, որուն մէջ կը յայտնէ թէ 2 եւ 3 Նոյեմբերին Կիպրոսի մէջ տեղի ունեցած է խորհրդաժողով մը, որուն մասնակցած են Դաշնակցութեան կառոյցի մարմիններու ներկայացուցիչները եւ հրաւիրեալ ընկերներ։ Ժողովը յատկացուած էր քննարկելու՝ «Ատրպէյճանի կողմէ ցեղասպանական յարձակումներու հետեւանքով Արցախի Հանրապետութեան բռնի հայաթափումի լոյսին տակ Հայաստանի ու հայութեան առջեւ ծառացած մեծ մարտահրաւէրները» կ՛ըսուի հաղորդագրութեան մէջ:  Այս խորհրդաժողովին ժողովականները հարց դրած են թէ կուսակցութիւնը կազմակերպականօրէն յայտնուած է ճգնաժամի մէջ եւ առաջարկած են արտակարգ Ընդհանուր Ժողով։ Կը նախատեսուի 2024ի աշնան գումարուի Դաշնակցութեան արտակարգ 35րդ Ընդհանուր Ժողովը։
      Ժողովականներու կողմէ կուսակցութենէն ներս ճգնաժամի մը գոյութեան անդրադարձը կարեւոր քայլ մըն էր եւ յոյս կը ներշնչէ որ կազմակերպութիւնը կրնայ դուրս գալ լճացումէն, որուն մէջ յայտնուած է աւելի քան տասնամեակէ մը ի վեր, իր վարած սխալ քաղաքականութեան հետեւանքով։ Այս ճգնաժամի մասին զգուշացուցած էին 2011ին պատգամաւորները, որոնց բարեկարգչական առաջարկները Հրանդ Մարգարեանի կողմէ մերժուած էին։ Այս ճգնաժամի մասին ահազանգած էր Արեւմտեանի Կ.Կ.-ն, երբ Բիւրօն կասեցուցած էր 55րդ Շրջանային Ժողովի գումարումը։ Բիւրոյի եւ Արեւմտեանի միջեւ ծագած տագնապը եւս այս ահազանգուող կազմակերպական ճգնաժամի մէկ դրսեւորումն էր։ Դաշնակցութեան ղեկավարութիւնը իշխանական դիրքերու գինովութեամբ փորձեց լուծել հարցերը եւ այսօր ամբողջ կառոյցը, նոյնինքն մարմիններու ներկայացուցիչներու եւ Բիւրոյի հաստատումով կը գտնուի ճգնաժամի մէջ, որմէ դուրս գալու ուղիները պէտք է փնտռել կուսակցութեան արդիականացմամբ, քարացած աւանդականութենէն եւ յեղափոխաշունչ ճառերէն դուրս։ 

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹԻՒՆ

      Ինչպէս քանի մը առիթներով շեշտեցինք, Արեւմտեանի այս ըմբոստացումը կազմակերպականօրէն աննախընթաց էր։ Անոր արձագանքները ոչ միայն հրապարակայնացան Դաշնակցական եւ ոչ Դաշնակցական մամուլին մէջ, այլեւ կուսակցութիւնը յայտնուեցաւ անելի մը առջեւ եւ ի վերջոյ Բիւրօն ընդունելով իր որոշումին սխալականութիւնը, ետդարձ կատարեց Դեկտեմբեր 27ի Կեդրոնական Կոմիտէ նշանակելու իր յայտարարութիւն-որոշումէն։ Բիւրոյի կողմէ այս ետդարձը ինքնին ապացոյց է որ շարժումը յաջողեցաւ ինքզինք պարտադրել եւ կրնայ Դաշնակցութեան կանոնագիրին սկզբունքներուն վերադարձի ազդանշանը տալ։ Այս առումով ալ շարժումը պէտք է նկատել յաջողած կամ առնուազն իր նպատակները իրագործած։ Որովհետեւ շարժումը առաջին օրէն անջատողական տրամադրութիւն չցուցաբերեց եւ ինք եղաւ բանակցութիւններու նախաձեռնողը, որպէսզի կանոնագրային այն սկզբունքները՝ ապակեդրոնացում եւ ժողովրդավարութիւն, որոնք նուիրագործելու համար ելաւ ճամբայ, նաեւ դառնայ այն խարիսխը, որուն վրայ պիտի կառուցուէր ամէն տեսակի համաձայնութիւն։

      Շարժումը յաջողեցա՞ւ։ Անկասկած։ Անոր գաղափարական-կազմակերպական եւ քաղաքական սկզբունքները բնական շարունակութիւնն են 2011ի 31րդ Ընդհանուր Ժողովի բարեկարգչական առաջարկներուն, որոնք ներկայացուած էին Արեւմտեանի եւ անոր համախոհ կարգ մը այլ շրջաններու պատգամաւորներուն կողմէ։ Առաջարկներ, որոնք յաջորդ Ընդհանուր Ժողովներուն ալ ներկայացուեցան Արեւմտեանի կողմէ։ Տասնամեակ մը ետք միայն, Բիւրօն հաստատեց որ կուսակցութիւնը բարեկարգումի անհրաժեշտութիւն ունի եւ երկար տարիներ անտեսած է այդ կարեւոր քայլին երթալ։ եւ այդ բարեկարգման պատկերացումներն ու առաջարկները, ըստ էութեան, խորքային պատճառն էին Արեւմտեանի ըմբոստացման։ Դեռ երկար ժամանակ անոր յետցնցումները զգալի պիտի ըլլան կազմակերպութեան մէջ, որուն առաջին ցուցանիշը 2023 Հոկտեմբերին Կիպրոսի մէջ տեղի ունեցած ռայոնական ժողովն էր։ Այս իմաստով ալ, պատմութեան համար պէտք է արձանագրել որ շարժումը իր առաքելութիւնը կատարած եղաւ։

      Արդէն քանի մը ամիս անցած է հաշտեցման համաձայնութենէն, սակայն Արեւմտեանի մէջ կիրքերը ամբողջութեամբ չեն հանդարտած։ Բիւրօն վերսկսած է իր միջամտութիւնները կատարել շրջանին մէջ, հետապնդելով միեւնոյն քաղաքականութիւնը՝ վերահսկելի դարձնել Արեւմտեանը։ Այս աշխատութեան պատրաստութեան ընթացքին արդէն կը լսենք որ Բիւրօն ամբողջութեամբ չի յարգեր իր իսկ ստորագրած համաձայնագիրը, պատրուակներ առաջ քաշելով։ Դաշնակցական մարմինի մը անյարիր ընթացք է իր ստորագրութենէն ետդարձ կատարելը։ Որքանով կը յաջողի Բիւրօն այս անգամ, ժամանակը կու տայ պատասխանը։ Բայց բիւրոյական այս քաղաքականութիւնը, որ յանգեցուց 2020 Դեկտեմբերի ըմբոստացման, այս անգամ կրնայ աւելի մեծ աւերներ գործել թէ կազմակերպութեան եւ թէ գաղութին մէջ։ Կ՛ակնկալենք որ Հ.Յ.Դ. Բիւրօն ունենայ այնքան խոհեմութիւն եւ Դաշնակցական մեծահոգութիւն, Արեւմտեանի հարցերուն չմիջամտելու, նոր եւ անախորժ այլ բարդութիւններ կանխելու եւ Դաշնակցութեան հեղինակութիւնը վերականգնելու։ 

Այս եւ հետագայ էջերուն մէջ, ժամանակագրական կարգով ընթերցողին կը ներկայացուին ՀՅԴ 34րդ ԸԺ-ի, Բիւրոյի, Արեւմտեանի Կ.Կ.-ի, Բիւրոյական Կ.Կ.-ի, յայտարարութիւնները, կոչերը։ Դաշնակցական թէ հայկական մամուլին մէջ եւ ընկերային ցանցերու վրայ լոյս տեսած յօդուածներ, հարցազրոյցներ կամ հարցազրոյցներէ հատուածներ, որոնք կ՛առընչուին այս շարժման հետ։

Ժողովուրդին Մարտահրաւէրը

Մօտ ապագային, պիտի գումարուի ՀՅ Դաշնակցութեան Ընդհանուր Ժողովը: Կուսակցութեան կանոնագիրով հաստատուած չորս տարին անգամ մը գումարուող այս ժողովը հիմնականօրէն կոչուած է գնահատելու իր բարձրագոյն մարմինի՝ Բիւրոյի նախորդ տարիներու գործունէութիւնը, ճշդելու՝ կուսակցութեան յառաջիկայ տարիներու գործունէութեան ուղեգիծերը տարբեր բնագաւառներու մէջ եւ ընտրելու նոր Բիւրոյի կազմը: Հայաստանի խորհրդարանական ընտրութիւններով մեկնարկած նոր ժամանակներու առաջին ժողովը պիտի ըլլայ ասիկա: Ենթադրելի է, հետեւաբար, որ իշխանական նոր ուժերու ձեւաւորումով, բայց մանաւանդ քաղաքական նոր գործօնի՝ ժողովուրդի վճռորոշ դերակատարութեամբ յատկանշուող այս նոր ժամանակներու տինամիզմը իր ներգործող ազդեցութիւնը պիտի ունենայ այս ժողովին վրայ: Այլ խօսքով, Հայաստանի մէջ քաղաքական նոր իրականութիւն մը կայ եւ բնական է ենթադրել որ այս Ընդհանուր Ժողովը անկեղծ հաշուառումը ընէ անոր: Նոր ժամանակներու իրատես գնահատումի թելաթրական պատգամն է ասիկա, որուն արձագանգները ամէնէն առաջ կը լսենք մեր ժողովուրդէն եւ յատկապէս անոր այն հատուածէն որ Դաշնակցութիւնը ազգային եւ գաղափարական արժէք կը համարէ եւ անոր խօսքին ու գործին նկատմամբ տակաւին մեծ յոյսեր կը կապէ: Բնաւ պէտք չէ կասկածիլ, որ մեր ժողովուրդը իրական ակնկալութիւններով պիտի հետեւի այս ժողովին, իսկ անկէ բխած ամէն որոշում կամ ընտրութիւն ըստ այնմ, առաջին հերթին, իր գնահատականի պրիսմակէն պիտի անցընէ վստահաբար: Մայիսեան իրադարձութիւններու արդիւնքով ժողովուրդի գործօնին քաղաքական դաշտ մտնելու հանգամանքներով կարելի է միայն բացատրել այս շահագրգռութիւնը: Հայաստանի քաղաքացին իր քուէի ձայնով այսուհետեւ քաղաքական ուժ ու ազդակ է երկրին մէջ եւ, իբրեւ այդպիսին, բնականօրէն չի կրնար անտարբեր ըլլալ իր շրջապատի քաղաքական իրադարձութիւններուն: Փոխադարձաբար եւ նոյն տրամաբանութեան հետեւողութեամբ, ժամանակը եկած պէտք է համարել, որ երկրին մէջ գործող քաղաքական ուժերը անդրադառնան, որ այսուհետեւ իրենց քաղաքական որոշումներն ու ընտրութիւնները միայն կուսակցական եւ համակիր շրջանակներու ներքին «սպառում»ին չեն ծառայեր, այլեւ աւելի լայն ընկալում ունին, քաղաքականօրէն հանրային հասարակական տրամադրութիւններ ու կարծիքներ գոյացնելու հնչեղութիւն ունին եւ որոնց հետեւանքով իրենց քաղաքական հեղինակութիւնը խնդրոյ առարկայ կը դարձնեն ժողովուրդին մօտ: Հանրութեան եւ քաղաքական ուժերու միջեւ փոխադարձ ներգործութեան կշռոյթով գործելու այս եղանակը քաղաքական նոր մշակոյթ մըն է Հայաստանի համար եւ որուն ստեղծման վարկանիշը անկասկած կ՛երթայ Մայիսեան ժողովրդային շարժման: Քաղաքական այս նոր պայմաններու խաղի կանոններով աշխատելու դժուար կացութեան առջեւ է այսօր Դաշնակցութիւնը: «Մեր ժողովուրդ»ով սկսող ու վերջացող հռետորաբանութիւնները եթէ վայրկեան մը մէկդի դնենք, պիտի խոստովանինք, որ Դաշնակցութեան համար այս փոխներգործութեան ձեւաչափով գործելը բոլորովին նորութիւն է: Հետեւաբար, իբրեւ կուսակցութիւն, քաղաքական նոր մշակոյթ մը իւրացնելու խնդիրը ունինք մեր առջեւ, եթէ կ՛ուզենք քաղաքական առաջնահերթութիւն դարձնել մեր շուրջ բոլորուած զանգուածէն (համակիր կոչուի անիկա թէ կայուն ընտրազանգուած) անդինին հասնելու եւ զայն ներգրաւելու մտադրութիւնը: Եթէ այս մշակոյթի իւրացումը առարկայականօրէն կարելի չէր Սփիւռքի մէջ, ապա նոյնը կարելի չէ ըսել Հայաստանի պարագային: Սփիւռքի դրուածքն է այնպէս որ ժողովուրդը իբրեւ քաղաքական գործօն կուսակցութիւններու վրայ ազդելու քաղաքական լծակներ ու միջոցներ չէ ունեցած: Այս պարզ իրականութենէն զարգացած է գործելու քաղաքական կենցաղ մը (յաճախ գերինքնավստահութեան ու անսխալականութեան յատկանիշերով)՝ ժողովուրդին առանց հաշուետու ըլլալու հանգամանքները նկատի ունենալու: Սփիւռքեան պայմաններն ու միջավայրը, ինչպէս նաեւ աւանդական քաղաքական մտայնութեանց եւ նախապաշարումներու սահմանագիծերը մեծապէս նպաստած են առանց ժողովուրդի գործօնի հաշուառումին, առանց անոր հաշուետուութեան գործելու այս քաղաքական մշակոյթի ստեղծման: Սփիւռքեան այս միջավայրի ընձեռած «ապահովութեամբ» գործող քաղաքական բոլոր ուժերը ժողովուրդի վստահութեան քուէի փորձաքարին զարնուելու տագնապը կամ մտահոգութիւնը ընդհանրապէս չեն ունեցած: Այս ուժերուն համար ժողովուրդի իրենց հատուածին՝ իրենց կուսակցական ու համակիր անմիջական շրջանակին գոյատեւումը եղած է իրենց ամէնէն մեծ մտահոգութիւնը: Ընդհանուր գնահատումով կարելի է ըսել, որ Հայաստանի մէջ սփիւռքեան քաղաքական մշակոյթի այս նոյն մտայնութեամբ գործելու փորձութեան մատնուեցանք անցնող երկու տասնամեակներուն, այս պարագային, սակայն, տեղւոյն քաղաքական միջավայրի ընձեռած «ապահովութեամբ»: Մէկ կողմէ «մեր դէմ խաղ չկայ»ի մտայնութեամբ մենաշնորհային իշխանական պայմանները, որոնք քաղաքականօրէն անդամալուծած էին ժողովուրդը եւ չեզոքացուցած՝ անոր քաղաքական գործօնի ազդեցութիւնը, իսկ միւս կողմէ, այս միեւնոյն պայմաններուն արդիւնքով քաղաքական ծրագիրներու ու գաղափարախօսութիւններու միջեւ մրցակցութեան բացակայութիւնը, անփութօրէն դիրքորոշուելու ու քաղաքական գործի ընտրութիւններ կատարելու շռայլութիւնը մատուցեցին: Շուրջ քսան տարիներու վրայ շարունակաբար գերիշխող քաղաքական այս մթնոլորտին մէջ ժողովուրդի գործօնը հաշուի չառնելու աշխատելաձեւը հետզհետէ դարձաւ բնական, թէեւ հոսանքն ի վեր թիավարելու ճանապարհը ընտրելու կարելիութիւնը միշտ ունեցած ենք: Ժամանակի ընթացքին ժողովուրդի գնահատականէն անկախաբար, քաղաքական կէտեր արձանագրելը աւելի կարեւոր թուեցաւ: Նոր Սահմանադրութեան օրինակը ուշագրաւ է այս իմաստով: Ներկայիս գործող Սահմանադրութեան ընդունումը քաղաքական կարեւոր իրագործում համարեցինք եւ, հասկնալիօրէն, զայն քաղաքական դրամագլուխ կուտակելու քարոզարշաւին ծառայեցուցինք: Ի հարկէ, տարբեր նիւթ է այս սահմանադրութեան բարեմասնութիւններուն կամ խոցելի երեսներուն մասին քննարկումը: Նոյնքան կարեւոր նիւթ էր, սակայն, եւ որուն ընդհանրապէս չանդրադարձանք, թէ ինչպէս ընդունուեցաւ այս սահմանադրութիւնը: Անընդունելիօրէն անտարբեր էինք սահմանադրութեան հանրաքուէի ընթացքին տեղի ունեցած համատարած կեղծիքներուն ու չարաշահումներու փաստին նկատմամբ: Անհանգստութիւն ու տագնապ չապրեցանք այն իրողութեան դիմաց որ այս սահմանադրութեան ընդունումը մեր ժողովուրդի կամքի արտայայտութիւնը չէր: Ըստ էութեան ոչ մէկ խօսք, ոչ մէկ անդրադարձ կամ մտատանջութիւն մեր կողմէ, որ այս նոր սահմանադրութիւնը ժողովուրդի վստահութեան քուէին չարժանացաւ: Տարիներու ընթացքին հաշտուեցանք նաեւ ժողովուրդի կամքը չարտայայտող եւ անոր վստահութեան քուէին չարժանացած խոր-հրդարանական ընտրութիւններու իրականութեան հետ: Իննիսունականներուն մեր բարձրացուցած բողոքի ու դատապարտումի ալիքները, այդպէս, ժամանակի ընթացքին անհետացան, հակառակ անոր որ ըստ էութեան ոչինչ փոխուած էր դէպի լաւը: Մեր քաղաքական ծրագիրներու ու գաղափարական մրցակցութիւններու մասին պնդումները երեւան եկան ընտրութենէ ընտրութիւն եւ ապա անհետացան: Ժողովուրդի գործօնի բացակայութեան պայմաններուն մէջ, մենաշնորհեալ քաղաքական մթնոլորտը աւելի ներգործող ազդեցութիւն ունեցաւ մեր վրայ: Հետեւանքը եղաւ այն, որ հետզհետէ սկսանք շրջանցել ընդհանրապէս դէպի ժողովուրդ արեւելումով մտածելու ու գործելու մեր գաղափարական շարժումի ուղին: Աւելի դիպուկ ձեւով դնելու համար՝ մեր ժողովուրդի ներուժին հաւատալով ու վստահելով գործելու ու տրամաբանելու քաղաքական մշակոյթէն հեռացանք, որուն արդիւնքով ժամանակի ընթացքին նեղցուցինք մեր քաղաքական մտահորիզոնը՝ (նախարար ու պատգամաւոր ունենալը համարեցինք քաղաքական իրագործում), դարձանք աւելի ինքնամփոփ ու ներհայեաց, մեր քաղաքական գործի տրամաբանութիւնը խարսխելով գերազանցապէս ներքին հաշուարկներու վրայ: Եւ այս բոլորը՝ քաջ գիտնալով որ Դաշնակցութիւնը իր ամբողջ պատմութեան ընթաքին մղած ազգային ազատագրական պայքարի յաջողութեան ամբողջ գրաւը դրած է մեր ժողովուրդին վրայ: Քաղաքական հաշիւներու ու մեր «գրաւ»ի գաղափարական հաւատամքին միջեւ այս ակնյայտ հակասութիւնները հարթելու ժամանակն է այսօր: Հասարակական քաղաքական կեանքի մէջ կուսակցութիւնները կը գործեն հիմնուելով ուժի երկու յենարաններու վրայ. կամ իշխանութեան կամ ժողովուրդին. երրորդը չկայ: Պարզ է բոլորին, թէ մենք ի՛նչ ընտրութիւն կատարած էինք մինչեւ մայիսեան շարժումը: «Ժողովուրդին համար», «Արցախի համար» կատարուած այս ընտրութիւնը վերջին հաշուով ժողովուրդը ընկալեց իբրեւ ընտրութիւն՝ առանց «համար»ներու: Նեխած համակարգին յենելով զայն բարեփոխելու «պալատական յեղափոխութեան» մեր տեսութիւնները փաստօրէն արձագանգ չգտան մեր ժողովուրդին մօտ: Իսկ զօրաւոր ու ապահով Արցախը իր ռազմավարական թիկունքին՝ Հայաստանի Հանրապետութեան զօրութեան սկզբունքով պայմանաւորած մեր ժողովուրդին համար, այդ թիկունքը իր բնակչութենէն պարպելու, ամէն տեսակի փտածութեան մէջ զայն տնտեսապէս արիւնաքամ ընելու նախորդ իշխանութիւններու վարքագիծին մեր համակերպումը, ոչ համոզիչ դարձուցին մեր արցախեան դիրքորոշումը: Մեր ժողովուրդին հետ հաշուի նստելու մարտահրաւէրը ունինք մենք այսօր: Ի հարկէ, ընդհանուր ժողովը կրնայ այս իրականութենէն անկախաբար իր գործը կատարել: Բոլոր պարագաներուն ալ, այսույետեւ, վերջին խօսքը միշտ ժողովուրդին կը մնայ:

Արման Պաղտոյեան Ասպարէզ 21 Դեկտեմբեր 2019

Արեւմտեան Ամերիկայի ՀՅԴի Ղեկավարները Ընդհանուր Հիւպատոսին Յայտնեցին Որ Փաշինեան Պէտք Է Հրաժարի

Հինգշաբթի, 12 Նոյեմբերին, ՀՅ Դաշնակցութեան ղեկավարներէն կազմուած պատուիրակութիւնը Լոս Անճելըսի մօտ Հայաստանի ընդհանուր հիւպատոս, դեսպան Արմէն Բայբուրդեանին յայտնեց, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի ստորագրած համաձայնագիրը, որ վերջ դրաւ Արցախի եւ Հայաստանի դէմ անողոք պատերազմին, պարտուողական էր եւ նուաստացուցիչ, եւ որ հաստատօրէն կը մերժուի ժողովուրդին կողմէ: «Այսպիսի փաստաթուղթ մը մեծագոյն դաւաճանութիւն է մեր ազգին նկատմամբ», ըսին ՀՅԴի ղեկավարները: Հիւպատոսարանին մէջ Բայբուրդեանի հետ հանդիպելով, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ դոկտ. Վիգէն Եագուպեան եւ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէի համաատենապետներ Աւետիք Իզմիրլեան ու տոքթ. Քարմէն Օհանեան յստակօրէն փոխանցեցին ՀՅ Դաշնակցութեան եւ անոր յարակից կազմակերպութիւններուն համատարած դժգոհութիւնը համաձայնագիրին մանրամասնութիւններուն նկատմամբ: ՀՅԴի ղեկավարները յայտնեցին, որ Հայաստանի կառավարութիւնը՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորութեամբ, միայնակ կը կրէ նշեալ համաձայնութեան ստորագրումով յառաջացած տագնապին պատասխանատուութիւնը: Անոնք նաեւ յայտնեցին իրենց յուսախաբութիւնը եւ ընդվզումը՝ աւելցնելով, որ իրենք կը միանան Փաշինեանի հրաժարականի պահանջով Երեւանի մէջ դժգոհութեան հաւաքներ կազմակերպող հազարաւորներուն: Ընդգծելով յառաջիկային մեզի սպասող բարդ վիճակները՝ ՀՅԴի ղեկավարները հաստատեցին, որ պէտք է հնարաւորութիւն ստեղծել փոխելու մեզ փակուղի տանող այս ճամբան: Մեր պետութիւնը պէտք ունի ազգը փրկութեան տանող՝ նոր պայմաններու համարժէք կարողութիւններու տէր բանակցողներու: Իրենք կը հաւատան, որ ազգային ընդվզումի շարժումը կոչուած է լուծելու այդ նպատակին համար բարդագոյն խնդիրները եւ մարտահրաւէրները: Անոնք նաեւ պահանջեցին անյապաղ ազատ արձակել Չորեքշաբթի, 11 եւ Հինգշաբթի, 12 Նոյեմբերին ապօրէն կերպով ձերբակալուած ընդդիմադիր կուսակցութիւններու անդամները եւ ղեկավարները: Դեսպան Բայբուրդեան խոստացաւ մտահոգութիւնները փոխանցել Երեւանի պատասխանատուներուն:

Հորիզոն Շաբաթաթերթ Ազդակ Օրաթերթ 16 Նոյեմբեր 2020

Յայտարարութիւն

Հիմք ընդունելով թագավարակի հետ կապուած Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում սաստկացող պայմանները և այդ պատճառով ժողովներ գումարելու պետական սահմանափակումները, Հ.Յ.Դ. Կազմակերպական կանոնների համապատասխան կարգով 2020 թ. դեկտեմբերի 27-ին ճշտուել է Հ.Յ.Դ. Արևմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէի նոր կազմ։ Նոր կազմի անդամներն են. Ընկ. Ռոստոմ Այնթապլեան Ընկհ. Քնար Գիթապճեան Ընկ. Կէվ Իսքաճեան Ընկ. Հրայր Կարապետեան Ընկհ. Միգանուշ Մելքոնեան Ընկ. Մելքոն Մելքոնեան Ընկ. Մխիթար Մուրատեան Ընկ. Վիգէն Պապիկեան Ընկ. Ստեփան Պոյաճեան Ընկ. Վիգէն Սոսիկեան Ընկ. Սթիւ Տատայեան

Համոզուած ենք, որ Արևմտեան Ամերիկայի շրջանն ունի մեծ կարողականութիւն՝ կուսակցական, գաղութային և համազգային մակարդակներում դրսևորելու համար, յատկապէս ներկայիս, երբ մեր հայրենիքն ու ազգը դիմագրաւում են լրջագոյն մարտահրաւէրներ։ Հ.Յ.Դ. ԲԻՒՐՕ 27 դեկտեմբեր, 2020 թ. ARF WESTERN USA Facebook Page

ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ

Բարի լոյս՝ արեւմուտքէն ծագող արեւին սեւեռած հայ ժողովուրդի գաղափարի ուխտաւորներուն, որոշապէս եւ մանաւա՛նդ աշխարհասփիւռ դաշնակցականներուն, որոնք ակամայ «հանդիսատես»ը դարձած են «Հ․Յ․Դ․ ԲԻՒՐՕ» անունն ու հանգամանքը իւրացուցածներուն համացանցով բեմադրած փանջունիական «քաջագործութիւններուն»․․․ Այո՛, վերջին շաբաթներուն Դաշնակցութեան բիւրոյական վերնախաւը սկսած է սուր ճօճել Հ․Յ․Դ․ Արեւմտեան Շրջանի ողջ կազմակերպութեան գլխուն՝ խայտառակ «խաչակրութիւն» մը հրահրելով իր «կամքին» ու «որոշումներուն» դէմ դաշնակցականօրէն ծառացող հաւատաւորներուն եւ ցենզաւորներուն դէմ – եւ ոչ միայն Արեւմտեան Շրջանին մէջ։ Բարի լոյս՝ թէեւ ապշահար ու սահմռկած, այդուհանդերձ իրենց ՈՂՋԱԽՈՀՈՒԹԻՒՆԸ անսասան պահող հայ ժողովուրդի նուիրեալ դրօշակիրներուն – դաշնակցական, համակիր թէ անկուսակցական -, որոնք անձկութեանբ կը հետեւին Դաշնակցութեան ԻՆՔՆԱՄԱՔՐՄԱՆ եւ ՎԵՐԱՇԽՈՒԺԱՑՄԱՆ պայքարին լծուած ու Հ․Յ․Դ․ԻՆՔՆԱՀԱՍՏԱՏՄԱՆ ՎԵՐՋԻՆ ԱՄՐՈՑԸ կազմակերպականօրէն ՎՃՌԱԿԱՄ պահող Արեւմտեան Շրջանի ԳԱՂԱՓԱՐԻ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐՈՒՆ՝ յանուն հայ քաղաքական մտքի ՈՒՂԻՆ ՀԱՐԹԵԼՈՒ անկաշկանդ ԵՐԹԻՆ։ Եւ որքա՜ն իրաւացի է համացանցի վրայ վաստակաւոր դաշնակցականի մը կողմէ այս առիթով հրապարակուած այն գրառումը, թէ՝ այո՛, ԱՐԵՒը կրնայ եւ ծագիլ ԱՐԵՒՄՈՒՏՔԷՆ։ Որքան ալ հեղձուցիչ ըլլայ Քորոնա Համավարակին պարտադրած ընկերային ինքնամեկուսացման մղձաւանջային անձկութիւնը, այդուհանդերձ՝ հայ մարդը աշխարհի չորս ծագերէն իր հայեացքը կ՚ուղղէ արեւմուտքէն ծագող արեւին, որուն ճշգրիտ եւ դիպուկ լուսաբանութիւնը կը կատարէ օրեր առաջ համացանցով տարածուած հետագայ անստորագիր բացատրականը․․․ Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանի խնդիրները աւելի բարդանալու ընթացքին մէջ են, որովհետեւ Բիւրօն որոշած է հիմնայատակ ջլատել զայն: Տրամաբամութիւնը այն է, որ եթէ կարելի չէ շրջանը կատարեալապէս իր ինքնուրոյնութենէն պարպել ու կամակատար դարձնել, ապա ուրեմն պէտք է զայն քանդել: Անշուշտ Շրջանի նուիրեալ եւ մաքուր դաշնակցականները չեն արտօներ, որ Արեւմտեան Ա․Մ․Ն․ի կազմակերպութիւնն ալ վերածուի դրածոյ ու դաշնակցական գաղափարախօսութենէ պարպուած կառոյցի, եւ չեն արտօներ, որ Շրջանի տէրը դառնան մարդիկ, որոնք ագահութենէ եւ հոգեբանական անբաւարարուածութենէ մղուած՝ պատրաստ են ամէն բան քանդելու: Վկայ՝ Հայաստանի եւ Արցախի մէջ մեր անկումը: Չգիտցողներուն համար հոս պատմենք, թէ ի՞նչ պատահեցաւ, ինչպէ՞ս, եւ որո՞նք էին պատասխանատուները այս ամէն ինչի: Խօսինք բաց եւ անուններով։ Այն օրէն որ Վիգէն Յովսէփեանը մերժեց համակերպիլ Հրանտ Մարգարեանի ընթացքին, որ Դաշնակցութիւնը կցորդը դարձուցած էր հայաստանեան օլիկարքներու եւ KGBին, Մարգարեանը որոշեց ճզմել ոչ թէ միայն զինք ու իր ընկերները, այլ նաեւ բոլոր այն Կեդրոնական Կոմիտէները, որոնք խնդիր ունեցած էին իր կործանիչ ուղիին հետ: Սկիզբ առաւ ընթացք մը Լիբանանի, Իրանի, Արեւելեան Ամերիկայի եւ այլ այլախոհ շրջաններու մէջ՝ ընկեր-ընկերոջ դէմ հանելու, տեղւոյն ղեկավարութեան դէմ դաւեր նիւթելու, Կ.Կ.ներ նշանակելու, մինչեւ որ բոլոր շրջաններու մէջ կամակատար (կամ՝ առնուազն համակերպող) մարմիններ տեղադրուեցան: Արեւմտեան Ամերիկան աւելի մեծ պատառ էր Հրանտ Մարգարեանին համար, որ մինչ այդ միլիոնաւոր տոլարներով օգտուած էր Արեւմտեանի «բարիքներ»էն ու այդ գումարները աւելցնելով Տոտի Կակոներէ, Միշիկ Մինասեաններէ ստացածներուն վրայ, քաֆէներ եւ պիզնէսներ տեղադրած էր իրեն եւ իր ընտանիքին համար։ Ան նաեւ կոպէկներ ռոճիկ բաժնելով իր չորս կողմը գտնուող խեղճուկներուն, անոնց հաւատարմութիւնը գնած: Բայց ագահութիւնը չափ չի ճանչնար, ու այդպէս ալ Հրանտ Մարգարեանը ինչպէս Պուրճ Համուտէն մինչեւ Ջուղայի հարստութիւնները եւ Արեւմտեանի գումարները դրաւ սուտ աշխատանքներու մէջ, որոնք այսօր ոչինչ տուած են Դաշնակցութեան: Մինչեւ օրս ալ հանելուկ է, թէ ինչո՞ւ եւ ի՞նչ ներքին համաձայնութեան շնորհիւ է, որ Փաշինեանի իշխանութիւնը Մարգարեանի իւրացումի ճիգերը մէջտեղ չի հաներ: Արեւմտեանի գործը սկսաւ անհատ ընկերներ նսեմացնելու եւ պատժելու փորձով, անոնց հասցէին երեխայական պիտակներ փակցնելով, սակայն շուտով պարզ դարձաւ, որ հարցը միայն անձերու խնդիր չէ, այլ Շրջանի ընկերներու 80 տոկոսի հարց, որ գաղափարի, սկզբունքի եւ դաշնակցականի արժանապատուութեան հարց ունին: Իսկ մնացած 20 տոկոսին պարագային, ուր դարձեալ Բիւրոյէն դժգոհութիւններ կան, կան ընկերներ՝ որոնք զուտ անձնական հարցերով (պաշտօնի նկրտումներ, անձնական նախանձ եւայլն), անոնք նախնտրեցին գործակցիլ Բիւրոյին հետ, որպէսզի իրենց տեղական խնդիրները լուծեն: Տարիներու ընթացքին, Արեւմտեան Ամերիկայի Կ.Կ.ներու անդամներ ընտրուած են ընկերներ, որոնք ինքնուրոյն ըլլալու համարձակութիւնը ունեցած են, եւ մերժած են պոռոտախօսութեան ետին պահուըտիլ: Անոնք հաւատացած են, թէ Դաշնակցութիւնը ներուժն ու կարողականութիւնը ունի հայաստանեան եւ հայկական միջավայրի մէջ աւելի յարգուած եւ հեղինակաւոր ներկայութիւն ըլլալու: Բան մը որ Քոչարեաններու, Սերժերու, Նիկոլներու, Ծառուկեաններու պոչը ըլլալով կարելի չէ յաջողցնել: Եւ քանի որ Արեւմտեանի տղաքը խիզախութիւնը ունեցած են Բիւրոներու մօտ կամ Ընդհանուր Ժողովներու մէջ բարձրացնել նման խնդիրներ, Հրանտ Մարգարեանի եւ իր մարդոց կողմէ որոշում առնուած է «կոտրել» Արեւմտեան Ամերիկայի խնդրայարոյց շրջանը եւ տիրանալ անոր կալուածներուն, ինչքերուն: Ասոնց տրամաբանութիւնը այն է, որ եթէ կարելի չէ հպատակ դարձնել Արեւմտեան Ամերիկան, ուրեմն պէտք է քանդել զայն ու նորը կառուցել: Այս մարդիկ ո՛չ մէկ յարգանք ունեցած են այն հազարաւոր ընկերներու ճիգին եւ թափած քրտինքին հանդէպ, որոնք տասնամեակներու վրայ հաստատած են այս հզօր եւ հպարտութիւն ներշնչող համայնքը: Արեւմտեանի ընկերները շատ ու միշտ քննարկած են այս խնդիրները: Անոնք քաջ գիտակցած են, թէ մեծ խաղը ո՛րն է, եւ թէ նպատակը վերջիվերջոյ Շրջանը լռեցնել է ու անոր նիւթական կարելութիւններուն վրայ ձեռք դնել է՝ օգտագործելով շրջանին մէջ գոյութիւն ունեցող ընկերներու նախանձները, միամտութիւնները, կոյր ձեւանալու ունակութիւնները: Սակայն միշտ ալ եզրակացուցած են, որ կուսակցութեան եւ գաղութի շահերը կը պահանջեն առճակատման չերթալ Բիւրոյի հետ, ու հարցերը չհրապարակայնացնել: Յոյսը միշտ այն եղած է, թէ օրերն ու իրականութիւնը կը փոխուին, եւ Դաշնակցութիւնը կը վերադառնայ իր ճիշտ ուղղութեան: Վերջին Ընդհանուր Ժողովին, երբ Հրանտ Մարգարեանը այն սուտը պիտի բեմադրէր, թէ Բիւրոյէն կը հեռանայ (բայց իրականութեան մէջ պիտի մնար Բիւրոյի տէ ֆակտօ ղեկավարը), պայման դրաւ Յակոբ Տէր- Խաչատունեանին ու Վիգէն Եաքուպեանին, որ Արեւմտեանի հարցը պէտք է վերջնականապէս լուծուի: Այսինքն՝ տարիներ շարունակ իր չհամարձակածը, կը պարտադրէր որ նոր ընտրուածները իրականացնեն: Տէր-Խաչատուրեանը, որ իր կեանքի երազը պիտի իրականացնէր Բիւրոյի ներկայացուցիչ դառնալու, եւ Եագուպեանը՝ որ քանի տեսակ քոմպրոմաթ ունէր իր եւ իր եղբօրը վրայ (տեսնել Glendale Hills) եւ որ ատելութիւն մը ունէր իր իսկ ընկերներուն հանդէպ՝ ընդունեցին պայմանը: Սակայն ասոնք գործի դրին «մեղմ» ծրագիր մը կամաց-կամաց քանդելու շրջանային ղեկավարութիւնը, թակարդներ լարելով եւ յուսալով, որ այս վերջինները կը սայթաքին ու առիթը կը ստեղծուի աւելի կոշտ, բայց արդարացուելիք միջամտութեան: Արեւմտեանի տղաքը հասկցած էին ծրագիրը, ու ամէն քայլափոխի յարգեցին կանոնագրի տառն ու ոգին՝ առիթ չտալով մութ ծրագիրներուն: Համբերութիւնը հատած – եւ երբ աշխարհը կլանուած էր Քովիտի համաճարակով, իսկ հայ ազգը Արցախով ու Հայաստանով – տօնական օրերու մթնոլորտին մէջ Բիւրօն վաբանկ գնաց ու փաստացի ԼՏՊ-ականներ (որոնք օրին հազիւ ճողոպրած էին արտաքսուելէ որպէս գործակալներ) Հրայր Կարապետեանին, Ստեփան Պօյաջեանին եւ Զարեհ Աճեմեանին ԿԿ նշանակելով՝ փորձեց զաւթումը իրականացնել: Ենթադրութիւնը եւ հաշուարկը այն էր, թէ հատ ու կտոր բողոքներէ ետք, Շրջանը դարձեալ կը մարսէ իրեն հասցուած ապտակը: Բայց այս անգամ համբերութեան բաժակը յորդեցաւ եւ ընկերները ոտքի կանգնեցան: Բարեբախտաբար, նորանշանակներէն Սթիվ Տէտէյեանը արդէն հասկցած է դաւադրութիւնը ու հրաժարած, եւ յուսալի է, որ ուրիշներ ալ մաքրեն իրենց անունները եւ դուրս գան մարմնէն: Այսպէս, նշանակումէն երկու օր ետք, Շրջանի ջախջախիչ մեծամասնութեան կամքը իրագործելով, ժողովրդավարականօրէն ընտրուած 100է աւելի պատգամաւորներ եւ հրաւիրեալներ Շրջանային Ժողով գումարեցին եւ ընտրեցին օրինական Կեդրոնական Կոմիտէ, որպէսզի ղեկավարէ շրջանը: Բիւրօն, փոխանակ հասկնայ գալիք աւերը եւ անմիջապէս օրինական Շրջանային Ժողով հրաւիրէ, որպէսզի ընկերները իրենց ընտրեալ Կ․Կ․ը յառաջացնեն, հիմա անցած է աջ ու ձախ վերջնագիր տալու, սպառնալու, պատժելու, այսպիսով աւելի խորացնելով խնդիրը: Այսօր ընկերներու ջախջախիչ մեծամասնութիւնը եւ համակիրներ կանգնսծ են ընտրուած Կ․Կ․ի կողքին, մինչ նշանակուածները անհեթեթ եւ ջղագրգիռ շարժումներ կ՚ընեն: Ընտրուած ԿԿի բոլոր ճիգերն ու հանգուցալուծման փորձերը ի թերեւ անցած են, ու վիճակը անվերադարձ ծանրացած: Վերջին 2-3 Ընդհանուր Ժողովներու ընթացքին Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանը «սատանայ»ի աթոռին նստեցնելու ճիգերը մնայուն եղած են: Հետեւաբար, անտրամաբանական էր ընդունիլ Բիւրոյի նշանակումը, սպասելով յաջորդ Ընդհանուր Ժողովին: Պարզ է որ Հրանտ Մարգարեանի բեմադրելիք ժողովը ի՞նչ կեցուածք պիտի ունենայ: Մանաւանդ որ մինչեւ տարի մը ետք, շատ ուշ պիտի ըլլայ շրջանի մէջ որեւէ բան վերականգնելու կամ նշանակուած զաւթման աւերները շտկելու: Ուստի՝ Շրջանի պահանջքը կը մնայ․ ⁃ Նշանակուած ղեկավարութիւն կարելի չէ ընդունիլ: ⁃ 30 օրուան մէջ կազմակերպել Շրջանային Ժողով, ու կանոնագրի համաձայն ընտրել Կեդրոնական Կոմիտէ: ⁃ Պատիժներ կամ երեխայական սպառնալիքները մէկ կողմ դնել:

Նազարէթ Պէրպէրեան Ֆէյպուքեան գրառում 27 Յունուար 2021

ԱԶԴ

Մեր Հայրենիքի այս դժուարին օրերուն, ներքին-կազմակերպական տագնապալի օրեր կ՚ապրի նաեւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան մեծ ընտանիքին անդամ՝ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան շրջանի կառոյցը։ Երկար տարիներ կուսակցական պատասխանատու պաշտօններ վարած խմբակ մը, հիմնականին մէջ՝ փառատենչութենէ տարուած, իրենց կարգ մը համախոհներով եւ որոշ այլ մոլորեալներով, Հ.Յ.Դ. Կազմակերպական կանոններու թիւր եւ կամայական մեկնաբանութիւններով խախտած են իրենց դաշնակցականի երդումը՝ «միշտ հաւատարիմ մնալ Հ.Յ.Դաշնակցութեան Ծրագրին, Կանոնագրին եւ որոշումներուն»։ Այս խմբակը ունեցած է խիստ հակակարգապահական ընթացք. ի շարս այլ հակականոնագրային քայլերու՝ «գումարած» է ապօրինի «ժողով» և «ընտրած»՝ ապօրինի «մարմին» որ ապօրինի կերպով հանդէս կու գայ «Հ.Յ.Դ. Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ» անունով, կուսակցութեան պաշտօնաթերթ «Ասպարէզ»-ը իր վերահսկողութեան տակ կը պահէ ու զաւթած է կուսակցապատկան անշարժ և շարժական գոյքեր և դրամատնային հաշիւները։ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Բիւրոն ձեռնարկած է քայլերու՝ շրջանին մէջ հաստատելու կազմակերպական կարգն ու անդորրը։ Հ.Յ.Դ. Կազմակերպական Կանոններուն համաձայն, կատարուած են կարգապահական տնօրինումներ, որոնց արտաքսումներու բաժինը կը հրատարակուի Հ.Յ.Դ. պաշտօնաթերթ «Դրօշակ»-ին մէջ: Կը գործէ օրինական Կեդրոնական Կոմիտէ, որ Արեւմտեան Ամերիկայի մէջ Հ.Յ. Դաշնակցութեան անունով հանդէս գալու շրջանային միակ օրինական եւ իրաւասու մարմինն է։ Կեդրոնական Կոմիտէի ներկայացուցիչն է ընկ. Ռոստոմ Այնթապլեանը (Հեռ. +1650 303 9280)։ Հ.Յ.Դ. 130-ամեայ պատմութեան ընթացքին նման երեւոյթներ աննախընթաց չեն։ Վստահ ենք, ինչպէս անցեալին՝ ներկայիս եւս կուսակցութիւնը կը յաղթահարէ այս տագնապն ալ եւ անոր Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանը շուտով կը վերագտնէ իր աշխոյժ դերը Դաշնակցութեան հայրենանուէր գործունէութեան եւ հայութեան ծառայութեան առաքելութեան ոլորտներէն ներս:

Հ.Յ.Դ. ԲԻՒՐՕ 8 Մարտ, 2021թ.

Արտաքսում Հ.Յ.Դ. շարքերից Հ.Յ.Դ. Բիւրօն Արեւմտեան Ամերիկայի տագնապի ստեղծման մէջ ծանր հակակարգապահական յանցանքների համար կուսակցութեան շարքերից արտաքսել է Հ.Յ.Դ. Արևմտեան Ամերիկայի կազմակերպական շրջանի անդամներ՝ Աւետիք Իզմիրլեանին, Քարմէն Օհանեանին, Լևոն Կիրակոսեանին և Կարօ Իսբէնճեանին։ Նրանք մաս չեն կազմում Հ.Յ.Դաշնակցութեան և չեն ներկայացնում Հ.Յ.Դաշնակցութեան որևէ մարմին։

Հ.Յ.Դ. ԲԻՒՐՕ 8 Մարտ, 2021 թ.

Հ․Յ․Դ․ Բիւրոյի Անունով Քանդել Կը փորձեն Նոյնինքն Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը

– Երբ յանցանքի վրայ բռնուած գողը տանտիրոջ․․․ գող կ՚անուանէ Բարի լոյս՝ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան մէջ Հայաստանի ու հայութեան գաղափարական «մարտունակ ողնասիւն»ը արժեւորող ու անեղծ պահպանող հայ քաղաքական մտքի բոլոր հաւատաւորներուն։ Արար մը եւս իր աւարտին հասաւ Հ․Յ․Դ․ Արեւմտեան Ամերիկայի կազմակերպութիւնը քանդելու նորօրեայ բիւրոյական մոլագարութեան մէջ։ Յակոբ Տէր-Խաչատուրեանի եւ անոր խամաճիկի թելերը ըստ կամս շարժող Հրանդ Մարգարեանի տասնամեայ երազը ի վերջոյ իրականացաւ, երբ Հ․Յ․Դ․ Բիւրոյի անունով Դաշնակցութենէն հեռացուած կամ արտաքսուած վաստակաւոր դաշնակցականներու ծաւալուն ցուցակը օրեր առաջ ամբողջացաւ՝ Հ․Յ․Դ․ Բիւրոյի երկարամեայ նախկին անդամ Վիգէն Արշաւիրի Յովսէփեանի ալ կամայականօրէն հեռացուելով։ Բարի լոյս՝ տասնամեակներու ծառայութիւն ունեցող դաշնակցական բոլոր ընկերներուն, որոնք նոյնիսկ կուսակցական սրբապղծութեանց վերջին 20-25 տարիներու բոլոր դրսեւորումներէն ետք, դեռ չեն ուզեր իրենց աչքերը բանալ եւ տեսնել, որ մեր Գաղափարական Օճախը օր-ցերեկով կը քանդուի Հ․Յ․Դ․ Բիւրոյի անունն ու դիրքը յափշտակած ու սեփականաշնորհած պատեհապաշտ ցեցերու դաւադրութեամբ՝ չարաշահելով կարգապահութեան եւ օրինապահութեան նկատմամբ դաշնակցականներու տածած արմատաւոր պաշտամունքը։ Եթէ ծայր աստիճան ողբերգական չըլլար Բիւրոյական Դաշնակցութեան հեղինակազրկման խայտառակ վիճակը, որ կը կրծէ ու կը վատնէ ամէնէն առողջ բջիջները Հ․Յ․Դ․ ԱՒԱՆԴԻՆ՝ հայ ժողովուրդի ազգային-ազատագրական պայքարի յեղափոխական մաքրամաքուր ԱՒԻՇԸ չորցնելու եւ ջլատելու մոլուցքով, վստահաբար հայոց հայրենիքի օրհասական այս պահուն ոչ ոք սիրտ ու ժամանակ պիտի ունենար մսխելու Դաշնակցութեան ԲԻՒՐՈՅԱԿԱՆ ՆՄԱՆԱԿԻՆ խեղկատակութեան վրայ։ Բարի լոյս՝ մանաւա՛նդ դաշնակցականի իրենց երդումին ամբողջապէս տէր կանգնող աշխարհասփիւռ բոլոր ընկերներուն, որոնք արդար ցասումով բողոքի ու դատապարտանքի ձայն կը բարձրացնեն իրենց ժողովներուն եւ համացանցային գրառումներուն մէջ՝ ամօթանք տալով «Հ․Յ․Դ․ ԲԻՒՐՕ» ստորագրութեամբ հրապարակուած 8 Մարտ 2021ի «ԱԶԴ»ին, ուր սեւով ճերմակի վրայ բիւրոյականները կը դրսեւորեն Հ․Յ․Դ․ Արեւմտեան Ամերիկայի կազմակերպութեան, այլեւ գաղութի ազգային ողջ կառոյցի ինչքերուն, կալուածներուն եւ դրամատնային հաշիւներուն տիրանալու ընչաքաղցութիւն՝ նման ոտնձգութեանց դէմ պատուար կանգնող շրջանի Հ․Յ․Դ․ ընտրովի մարմիններուն դէմ ուղղելով այն սուտ ամբաստանութիւնը, թէ՝ – «Հ.Յ.Դ. Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ» անունով գործող «խմբակը զաւթած է կուսակցապատկան անշարժ և շարժական գոյքերը եւ դրամատնային հաշիւները» – Տես Հ․Յ․Դ․ Բիւրոյի խնդրոյ առարկայ ստապատիր ազդը՝ droshak.am : Ինչպէս որ ժողովրդային ծանօթ ասոյթը կ՚ըսէ՝ – Տուն կողոպտելու ատեն յանցանքի վրայ բռնուած գողը տանտիրոջ գող կը հանէ՝ իր օձիքը․․․ ազատելու համար։ Ո՜ւր պիտի յանգի այսօրինակ բարոյական անկումը նման բիւրոյականներու, որոնք ճշմարտութիւնը գիտնալով հանդերձ սուտ կը խօսին՝ ուրանալով որ Հայաստանի տարածքին եւ յետ-խորհրդային տարածաշրջանի հայկական ոստաններուն մէջ, առաւելաբար Հ․Յ․Դ․ Արեւմտեան Շրջանի այս նոյն մարմիններուն եւ պատասխանատու ընկերներուն ջանքերով կառուցուեցան եւ հիմնուեցան Հ․Յ․Դ․ հայաստանեան կառոյցին անունին արձանագրուած կեդրոններն ու ակումբները եւ․․․ Բարի լոյս՝ բոլոր Արթուն Պահակներուն, որոնք հայրենի ոստաններէն սկսեալ մինչեւ Սփիւռքի հեռաւոր հայօճախները, անխնայ կը մերկացնեն գաղափարական թշուառութիւնն ու ընչաքաղց պատեհապաշտութիւնը նորօրեայ այս փանջունիներուն՝ թումբ կանգնելով Դաշնակցութիւնը սեփական ժողովուրդին դէմ թշնամացնելու անոնց արջի ծառայութեան․․․ Մանաւանդ որ Հ․Յ․Դ․ Արեւմտեան Ամերիկայի կազմակերպական շրջանին անկարգապահութեան «ՄԵՂՔ»ը տարիներէ ի վեր եղած է այն, որ մերժած է մաս կազմել Սերժ Սարգսեանի օրինակով իշխանաւորի մը ի պատիւ տրուած՝ փող ու թմբուկով մեծարանքի ընդունելութեան, ի հեճուկս Հայաստանի մէջ ատենի իշխանութեանց փոխանցուած բիւրոյական հաւաստիացումներուն․․․ կայսեր արժանին մատուցելու վերաբերեալ։ Բարի լոյս՝ Դաշնակցութեան Ուղին անդեդեւ շարունակողներուն։

Նազարէթ Պէրպէրեան Ֆէյսպուքեան գրառում 10 Մարտ 2021

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէն ափսոսանքով ծանօթացաւ ՀՅԴ Բիւրոյի կողմէ մեր կազմակերպական կեանքի մանրամասնութիւններու աննախընթաց հրապարակումին, եւ անոր վերաբերող մոլորեցնող անճշդութիւններու արձանագրութեան: Ի տես մեր ազգին դիմագրաւած գոյութենական մարտահրաւէրներուն, մենք կ՛ակնկալէինք, որ Բիւրոն աշխարհատարած մեր կառոյցները գործի լծէ մեր հայրենիքին նեցուկ կանգնելու նպատակին, սակայն անիկա ընտրած է ներքին ճեղքեր բանալու ուղին, հարուած մը հասցնելով մեր կուսակցութեան կայունութեան։ Մեր կազմակերպական ներքին տարակարծութիւնները վերահսկողութենէ դուրս բերելու յաջորդական քայլերը, որքան ալ անհասկնալի եւ անընդունելի, օղակներ ըլլան վերջին տարիներու այն արշաւին, որ նպատակ ունի ճնշել Արեւմտեան Ամերիկայի դաշնակցականներու ազատ արտայայտութիւնը, ու կը միտի պատժել Շրջանը իր այն կեցուածքներուն համար, որոնք ներքին կարգով եւ ժողովներու ընթացքին, միշտ ալ գերադասած են պահպանել Դաշնակցութիւնը՝ իբրեւ ինքնուրոյն, արտաքին ազդեցութիւններէ անկախ եւ ազգային-գաղափարական դիմագիծով ուժ: Մեր կազմակերպական շրջանին հասցուող վերջին եւ հերթական հարուածը եկաւ, երբ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէութիւնը կը պատրաստուէր գումարելու իր 55րդ Շրջանային ժողովը, որ ի շարս այլ քննարկումներու նաեւ պիտի ընտրէր զինք ղեկավարող Կեդրոնական կոմիտէ: Մեզի համար անհասկնալի, եւ կանոնագրային հասկացողութիւններու մէջ չտեղաւորուող քայլով մը, ՀՅԴ Բիւրոն կասեցուց ժողովը եւ նշանակեց Կեդրոնական կոմիտէ, այսպիսով խախտելով շարքայիններուն՝ ընտրելու իրաւունքը ու ոտնակոխելով ժողովրդավարութեան հիմնական արժէքը, որուն կրողը եղած է ու պէտք է ըլլայ Դաշնակցութիւնը: Այս իսկ պատճառով եւ ի հեճուկս Բիւրոյի՝ արգելակելու փորձերուն, եւ այլ ելք չգտնելով, Շրջանի կազմակերպական միաւորներու պատգամաւորները կազմակերպական կարգ ու կանոնը յարգելով, գումարեցին Շրջանային ժողով, եւ ընտրեցին կեդրոնական կոմիտէ: Այս քայլը կը վայելէ ոչ միայն ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի, այլ նաեւ նման քայլերու թիրախ դարձած այլ շրջաններու դաշնակցականներու լայն զանգուածին աջակցութիւնը։ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանը եղած է դաշնակցական ընտանիքի ամէնէն կենսունակ շրջաններէն մէկը, ազգային արժէքներու իր անզիջող կեցուածքով, համայնքային եւ համազգային իր ծառայութիւններով, որոնց վկան է համայն հայութիւնը, նաեւ մասնաւորապէս մեր համայնքի լայն խաւը: Նոյնինքն տասնամեակներով այդ ծառայութեան լծուած ղեկավարներուն կ՛ակնարկէ Բիւրոն իր յերիւրածոյ յայտարարութեանց մէջ, երբ զանոնք «խմբակ» կ՛որակէ, աժան նուաստացումներով վիրաւորելով նաեւ մեր շրջանի շարքայիններն ու համակիրները, որոնց վստահութիւնն ու յարգանքը վայելած են սեւացման ենթարկուող նշեալ ընկերները: ՀՅԴ Բիւրօն ընտրած է անընդունելի եւ մեր կողմէ մերժուած կարգապահական տնօրինումներու ճամբով իր կամքը պարտադրել շարքայիններուն վրայ։ Յստակ է, որ ներկայ ղեկավարութիւնը կը նախընտրէ սպառնալիքի եւ բռնադատելու ընտրանքը, անտեսելով երկխօսութիւնն ու բանավէճը։ Հակառակ այս բոլորին, օրինական կարգով ընտրուած Կեդրոնական կոմիտէն մինչեւ վերջին օրերս համագործակցութեան իր լայնախոհութիւնը ցուցաբերեց այս անյարմար վիճակէն դուրս գալու համար, սակայն ափսոսանքով անակնկալի եկաւ՝ տեսնելով սրումի տանող վերոնշեալ ցաւալի յայտարարութիւնը: Պարտաւոր կը զգանք հաստատելու, թէ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական նոմիտէն՝ իբրեւ օրինական շարունակութիւնը մեր կազմակերպական կարգին, բնական եւ միակ երաշխաւորն է իր ինչքերուն, ինչպէս նաեւ զօրակցողը բոլոր այն ոչ-շահաբեր կառոյցներուն, որոնք կը գործեն միմիայն տեղական օրէնքներուն համապատասխան եւ որոնք համայնքին ու հայրենիքին կը տրամադրեն անվերապահ ծառայութիւն։ Ուստի, անհեթեթ, քանդիչ եւ խիստ դատապարտելի կը գտնենք Բիւրոյի այն յերիւրանքները, ըստ որոնց իբր թէ կալուածներ ու հաշիւներ «զաւթուած» են, որովհետեւ բոլոր ոչ-շահութաբեր հասարակական կազմակերպութիւնները, որոնք կը գործեն այս համայնքէն ներս, ամէն բանէ առաջ կը վերահսկուին Միացեալ Նահանգներու դաշնակցային եւ Քալիֆորնիոյ օրէնքներուն ներքոյ: Անոնց հաշիւները կը տնօրինուին անկախ հաշուապահական հաստատութիւններու կողմէ, որոնք հերթական քննութիւններ կատարելով, անոնց արդիւնքները կը հաղորդեն Ներքին եկամուտի սպասարկութեան (IRS), երկրին օրէնքներուն համաձայն ։ Այս բոլորը գրեթէ անկարելի կը դարձնեն, որ որեւէ անհատ կամ խմբակ «զաւթէ» որեւէ գումար կամ հիմնարկ։ Վստահ ենք եւ կ՛ակնկալենք, որ կուսակցութեան բոլոր շրջաններուն մէջ թափանցիկութեան այս սկզբունքները կը յարգուին։ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի պատմութեան այս հանգրուանին, անհրաժեշտ կը գտնենք անգամ մը եւս արժեւորելու եւ հաստատելու Դաշնակցութեան կազմակերպական ու բարոյական նկարագիրը։ Աւելի քան 130 տարուան կեանքի իր պատմական հոլովոյթին մէջ, Դաշնակցութիւնը բնական հետեւողութեամբ իւրացուցած է ապակեդրոնացման գործելաձեւը ու համարկած է այդ գործելաձեւը կազմակերպական իր դիմագիծին հետ, այդ դիմագիծը բնորոշող գաղափարական հիմնական արժէքներուն հետ, ինչպէս՝ ժողովրդավարութիւն, ընկերվարութիւն, յեղափոխութիւն ու հայրենասիրութիւն, որոնք իւրայատուկ նկարագիր եւ արժէք տուած են Դաշնակցութեան։ Հետեւաբար, կազմակերպական մեր նկարագիրի անխուսափելի տուեալներէն է ապակեդրոնացման սկզբունքը, որ մեր գործունէութեան հիմնական գրաւականը եղած է։ ՀՅԴ Կանոնագիրի առաջին էջերէն իսկ կը հաստատուի անոր կազմակերպական ապակեդրոնացումի եւ գաղափարական-բարոյական կեդրոնացումի զուգընթաց կարեւորութիւնը: Անոնք եղած են ցարդ եւ կը մնան մեր կուսակցական կառոյցի եւ գործելակերպի հիմնական սկզբունքները: Կեդրոնական կոմիտէս կոչ կ՛ուղղէ իր բոլոր ընկերներուն, աշխարհացրիւ դաշնակցականներուն, եւ մեր ազգանուէր հայրենակիցներուն, միասնաբար բարձր պահելու Դաշնակցութեան բարոյական արժէքները, կազմակերպական նկարագիրը, ինչպէս նաեւ Դաշնակցութեան եզակի դերակատարութիւնը, զոր ունեցած է եւ պիտի շարունակէ ունենալ յանուն ազգի եւ հայրենիքի:

ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ 11 Մարտ 2021

Բիւրօն Փորձում է Կիրառել «Եթէ Իմը Չէ, Ուրեմն Թող Քանդուի» Մարտավարութիւնը

Հարցազրոյց Նազարէթ Պէրպէրեանի հետ Պարոն Պէրպէրեան, անակնկալ էր արդեօք կուսակցութիւնից ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի կազմակերպական շրջանի անդամների Աւետիք Իզմիրլեանի, Քարմէն Օհանեանի, Լևւոն Կիրակոսեանի եի Կարօ Իսբէնճեանի արտաքսումը: Իրականում ոչ թէ 4-ն են, այլ 12-ը։ Սա արդէն երեք շաբաթուայ պատմութիւն ունի: Այն օրուանից, երբ այսպէս կոչուած Բիւրօն շրջանի մէջ պահանջեց ընտրուած Կենտրոնական կոմիտէին հրաժարական ներկայացնել եւ իր իրաւասութեան տակ գտնուող բոլոր ինչքերը յանձնել իր կողմից նշանակուած մի նոր կենտրոնական կոմիտէի: Սակայն այդ շրջանի կուսակցական կառոյցը իր 2/3-ով մերժեց ընդունել այդ նոր նշանակուած կենտրոնական կոմիտէն, իսկ 1/3-ը, որը կոմիտէութեան մէջ 1-2 հետեւորդներ ունի, փորձում է ներկայանալ, օրինակ, թեմի առաջնորդ Թորգոմ սրբազանին, ասելով, որ սրանից յետոյ մեզ հետ պէտք է գործ ունենաս, մենք ենք Դաշնակցութիւնը, մենք խօսում ենք Բիւրոյի անունից: Մի անհեթեթ, խեղկատակ վիճակ է։ Եթէ ողբերգական չլինէր այս ամէնը, կարելի էր Պարոնեանի կամ Լեռ կամսարի շնչով հումորի ենթարկել: Շատ տխուր է, որ Դաշնակցութեան ամէնակարգապահ շրջանը, որ Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանն է, փորձում են քանդել: Դեռեւս 2009 թուականից սկսած կայ այս խնդիրը, երբ հայ-թուրքական արձանագրութիւնների խնդիրն էր օրակարգում: Այդ ժամանակ ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Հրանդ Մարգարեանի կողմից խոստացուել էր Սերժ Սարգսեանի, նաեւ Ռոբերտ Քոչարեանի հանդէպ ՀՅԴ դիրքորոշումը յստակեցնել: Երբ 2011 թուականին Սերժ Սարգսեանը պաշտօնական այցելութեամբ գնաց Արեւմտեան Ամերիկա, եւ ի պատիւ իրեն, հայկական շրջանակների մէջ շքեղ ընդունելութիւն սարքեց, այդ ժամանակ ՀՅԴ Արեւմտեան շրջանի կենտրոնական կոմիտէն ասաց, որ այդ տեսակ մարդու հետ ոչ միայն ընդունելութեան չի գնայ, այլեւ կը մերժի, որ որեւէ ընդունելութեան արժանանայ իր ժողովրդին խաբած, կեղեքած մարդը: Այդ օրուանից այս խնդիրները գոյութիւն ունեն, եւ հասել է այնտեղ, որ Բիւրօն փորձում է կիրառել «եթէ իմը չէ, ուրեմն թող քանդուի» մարտավարութիւնը: Քանի որ Բիւրօն չի կարողանում իրենը դարձնել Կենտրոնական կոմիտէն, փորձում է իր սեփական կոմիտէն ստեղծել: Հիմա երկու կենտրոնական կոմիտէ կայ, մէկը նշանակուած է Բիւրոյի կողմից, միւսը ընտրուած՝ տեղի կուսակցական ընկերների կողմից: Մի շրջան, որտեղ բիւրոյականները մեծամասնութիւն չունեն, այդտեղ փորձել են նորմալ ընտրութիւն կազմակերպել, սակայն տարբեր շրջաններից 40-50 հոգով յարձակուել են կենտրոնի վրայ, որտեղ ժողովն էր գումարուել: Իրարանցում է եղել, օրինական կոմիտէն դիմել է Կենտրոնական կոմիտէին, վերջինս էլ ոստիկանութիւն է դիմել: Ոստիկանները եկել են յարձակուողներին դուրս են քշել շէնքից, ոմանց էլ տարել են հարցաքննութեան: Դեռեւս 2011-ից այս շրջանում մեծ հեղինակութիւն է վայելում նախկինում բիւրոյի անդամ եղած Վիգէն Յովսէփեանը: Նրան երկու օր առաջ պաշտօնապէս հեռացրել են ՀՅԴ-ից, որովհետեւ ընտրուած Կենտրոնական կոմիտէի կողքին է կանգնել: Ի վերջոյ, ընտրուած կենտրոնական կոմիտէի բոլոր անդամներին հեռացրել են կուսակցութիւնից: Վերջին տարիներին կարծես Դաշնակցութիւնը նման գործելաոճ է որդեգրել: Դեռ 1990 թուականին, երբ ՀՅԴ-ի վերընձիւղում եղաւ հայրենիքում, երբ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը իր կողքը վերցրեց Վազգէն Մանուկեանին ու Վազգէն Սարգսեանին, այդ օրուանից մենք այս պրոբլեմն ունենք: Այսինքն Դաշնակցութիւնը Հայաստան վերադարձաւ «դէպի երկիր» կարգախօսը պարզելով, խորքում ստեղծելու համար ոտքի տեղ, դրսի սին պրոբլեմներով Հայաստանում Դաշնակցութիւն սարքելու համար: Բայց սովետական կարգերի տակ ապրած հայը այնքան կուսակցութիւն երեւոյթի վերաբերեալ խորը պատկերացում եւ կենսափորձ ունի, որ հեգնանքով մօտեցաւ, մտածելով՝ այս ինչ են փորձում բերել մեր ժողովրդին, կուսակցական մշակոյթից զզուած ժողովրդին ի՞նչ նոր կուսակցութիւն են փորձում վաճառել: Արդիւնքում ստեղծուեց «Դաշնակցութիւն» անունով տարօրինակ մի կենդանի, եւ այդ օրուանից մենք ունենք այս պրոբլեմը: Հայաստանում ՀՅԴ-ի առաջին հիմնադիրների մէջ գլխաւոր դէմքը Մեխակ Գաբրիէլեանն էր, ով արդեն 28 տարի է, որ ոչ միայն հեռացուել է ՀՅԴ-ից, այլեւ միացել է այլ շարժումների, դաշինքների: Այսօր ՀՅԴ-ի կենսագրութեան մէջ Մեխակ Գաբրիէլեանը չկայ, բայց այդ ժամանակուայ դաշնակցութեան սերունդը, որ փորձեց վերստեղծել ՀՅԴ-ն հայրենիքի մէջ, այդ սերունդը տեսաւ, որ խաղ չկայ խորհրդային ԿԳԲ-ի կողմից պատրաստուած նոր երիտասարդ ուժերի հետ: Արդիւնքում ձեւափոխուած Դաշնակցութիւն հիմնուեց: Հայաստանի ժողովուրդը Դաշնակցութեանը մերժել է ամէնասկզբից: Պատահական չէ, որ 1991-ին նախագահական ընտրութիւններում ՀՅԴ թեկնածու Սօս Սարգսեանը առաւելագոյնը 4 տոկոս քուէ ստացաւ: Այդ ժամանակ ամէնաժողովրդավարական ընտրութիւններից մէկը տեղի ունեցաւ, երբ շարժման ալիքն ուժեղ էր: Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը շարժման ալիքի վրայ կարիք չունէր քուէները կեղծել: Ժողովուրդն իր կողքին էր, պետական կադրերը Սովետից զզուած փնտռում էին, այսպէս կոչած, հայկական ԿԳԲ-ի ստեղծած պետական կառոյցը: Այդ կառոյցին սերտաճեց Լեւոնը, իր շրջապատը, որտեղ կարեւոր դերակատարներ էին այդ ժամանակ ՀՀՇ-ի հիմնադիր ժողովին մասնակցող Սերժ Սարգսեանն ու Ռոբերտ Քոչարեանը: 1989-ի դեկտեմբերի 1-ից սրանք Լեւոնի կողքին Ղարաբաղ կոմիտէի կողքին էին, ՀՀՇ անդամներ էին: Այդ ժամանակ արդէն Իգոր Մուրատեանին թոյլ չէին տալիս մօտենալ շարժմանը, ասում էին՝ ԿԳԲ-ի գործակալ է: Յետոյ պարզուեց, որ իրենք են ԿԳԲ-ի գործակալներ, որ 30 տարի խաղացին Հայաստանի ճակատագրի հետ: Ուզում եմ ասել, որ Դաշնակցութեան կենսագրութիւնը առանց Հայաստանի մէջ ժողովրդային շարժման ներքին վերափոխութեան, ձեւախեղման չի կարելի հասկանալ: ՀՅԴ-ն օդից ընկած մի կենդանի չէր: Մեխակ Գաբրիէլեանի կողքին այդ ժամանակ կանգնած էր խուլիգան Ռոլանդ Շառոյեանը, որի հետ ես ընկերութիւն էլ եմ արել տարիներով: Ի վերջոյ, այս լուտանքի, թշնամանքի մթնոլորտը սպանում է որեւէ արժէք։ Չորս-հինգ հոգով արտաքսուեցին․․․ արեւմտահայերի մօտ հեռացումը համեմատաբար մեղմ է, արտաքսումը ծանրագոյն պատիժն է, այսինքն՝ Դաշնակցութիւնն արտաքսում է դաւաճաններին, եւ երբեք չենք ունեցել արտաքսման դէպք։ Արեւմտեան Ամերիկայի մէջ մենք մաքսիմում պետականաստեղծ ազգային կառոյցներ ենք ստեղծել, այս բոլորով հանդերձ՝ Բիւրոյի անունը օգտագործելով, Դաշանակցութեան համայնքը մոնոպոլիզացնում են։ Եւ ով ընդդիմանում է, հեռացնում են։ Վահան Յովհաննիսեանն ասում էր՝ դուրս մնացածները Դաշնակցութիւնը պահելու հնարաւորութիւն եւ մարդուժ ունեն, քան ներսում մնացածները, եւ այսօրուայ պատկերը հենց Վահան Յովհաննիսեանի ներկայացրած պատկերն է։ Իրենց նպատակը կառոյցը քանդելն է։ Իրականում վերջին արտաքսուածները մարդիկ են, որոնց անձնական փողերով Հայաստանի մէջ թէ Գերագոյն մարմնի, թէ Բիւրոյի շէնքերը նորոգումն ու արդիականացումն է տեղի ունեցել։ Իրենց նպատակը փողերը վերցնել եւ Սերժին ու Ռոբերտին հասցնելն է, իրենք Հայաստանում կան, քանի որ Ռոբերտն եւ Սերժը կան Հայաստանում։ Հայաստանի ողբերգութիւնն անկախութիւնից ի վեր այն է, որ ստուերային տնտեսութիւնը քաղաքական ուժի յենարանն է, եւ այդ տնտեսութիւնը շարունակում է գոյատեւել ռուսական դրամագլխի կողմից։ Եւ պէտք է փորձել գտնել ելքը։

Lragir.am 11 Մարտ 2021

ՀՅԴ – Պառակտում կամ Մա՞հ

Յեղափոխական շրջանին, դաշնակցութեան ֆետայիներու կարգախօսն էր «Ազատութիւն կամ Մահ»։ Անոնց անմոռանալի զոհաբերութիւններէն 100 տարի անց, ՀՅԴ-ն, ափսոս, ինքզինք կը գտնէ շատ աւելի աննախանցելի այլնտրանքի մը առջեւ, «Պառակտում կամ Մահ»։ Ինչի՞ մասին է խօսքը։ Ի՞նչ «պառակտում». Ի՞նչ «մահ»։ Սկսինք պառակտումէն։ Ան կը հիմնուի երկու լրացուցիչ հոլովոյթներու վրայ։ Մէկ կողմէ, ան կը մարմնաւորուի Արեւմտեան Ամերիկայի մէջ ծայր առած տագնապով, որ զիրար կը հակադրէ շրջանի Կեդրոնական Կոմիտէն եւ ՀՅԴ Բիւրօն։ 1930-ական թուականներէն ի վեր առաջին անգամ ըլլալով, ՀՅԴ-ն իր ներքին խնդիրները հանրութեան սեփականութիւնը կը դարձնէ։ Բիւրօն կ՛ուզէ պարտադրել իր կամքը եւ իր նպատակին հասնելու համար ի գործ կը դնէ ամէնէն ստորին միջոցները, նոյնիսկ ոտնակոխելով Դաշնակցութեան կանոնագիրը եւ աւանդութիւնները։ Բիւրօն կը բեկանէ իր Քալիֆորնիոյ մասնաճիւղի իրաւական որոշումները, կ՛արտաքսէ ըմբոստ տարրերը, կ՛անցնի մաքրագործումներու, դիմելով անարգ հնարքներու մրոտելու համար այլախոհ ընկերներու անունը, կը նշանակէ նոր Կեդրոնական Կոմիտէ, ցոյց տալու համար թէ իր հակակշռին տակ կը պահէ շրջանը, մինչ պարզապէս սրելով տագնապը, նոյնիսկ իր հետեւորդներուն մղելով ծեծկրռտուքով խօսք հասկցնելու գայթակղութեան։ Ողորմելի եւ արտառոց երեւոյթ։ Արդիւնքն այն է, որ այսօր Քալիֆորնիոյ մէջ, ՀՅԴ-ն կը յենի պատմական խողովակին (canal historique) վրայ (ընտրեալ բայց այլախոհ կեդրոնական կոմիտէն), որուն կը խանգարէ պաշտօնական խողովակը (նշանակուած բայց ժողովրդականութենէ զուրկ կեդրոնական կոմիտէն)։ Տագնապը միայն դիւանակալական (bureaucratique) չէ, այլ նաեւ քաղաքական եւ Ֆինանսական։ Քաղաքական, որովհետեւ պատմական խողովակի անդամները կը քննադատեն կուսակցութեան ռազմավարութիւնը Հայաստանէն ներս, հարց տալով թէ ի՞նչ է իմաստը կառչած մնալու նման ռազմավարութենէ մը, որ կը հեղինակազրկէ ՀՅԴ-ն եւ զայն կը տանի պարտութենէ պարտութիւն։ Ֆինանսական, որովհետեւ Արեւմտեան Ամէրիկան միակ շրջանն է, որ տակաւին կարողութիւնը ունի ֆինանսաւորելու Դաշնակցութեան համաշխարհային գործունէութիւնը։ Ձեռք դնել Արեւմտեան Ամէրիկայի շրջանին վրայ, կը նշանակէ ձեռք դնել բազմաթիւ միլիոն տոլարներու վրայ։ Արդ, Հայաստանի մէջ, արտախորհրդանական ընդիմութեան դիրքերուն անցնելէ ի վեր, ՀՅԴ-ն զրկուած է ֆինանսական աղբիւրներէ եւ լծակներէ եւ չունի միջոցները իրականացնելու իր առջեւ դրած խնդիրները։ Հետեւաբար, նիւթական աղբիւրներու կարիքը, Երեւանեան կառոյցին կը մղէ, Բիւրօյի վրայ ճնշումներու միջոցաւ, ձեռք դնելու «Դաշնակցութեան Դրամատան» վրայ, պատրաստուելու համար գալիք արտահերթ խորհրդանական ընտրութիւններուն։ Հոս նաեւ ծայր կ՛առնէ պառակտման երկրորդ հոլովոյթը, որովհետեւ արտահերթ ընտրութիւններու հեռանկարով, համաձայնութիւն մը կը թուի առաջ գալ, որմով ՀՅԴ-ն կը միտի աջակցիլ Ռոպէրթ Քոչարեանին։ Ան ուրեմն կը պատրաստուի լքել Վազգէն Մանուկեանին, միանալու համար նախկին նախագահին։ Առաջին անգամը չէ որ ՀՅԴ-ն լքած կ՛ըլլայ նախկին վարչապետին։ Արդէն իսկ 1998-ին, երբ Ռոպէրթ Քոչարեանը նպաստեց Հրանդ Մարգարեանի եւ Վահան Յովաննէսեանի բանտէն արձակման, ՀՅԴ-ն, որ մինչ այդ ձեռք ձեռքի կը գործէր Վազգէն Մանուկեանի հետ (որը, առ ի յիշեցում, ՀՅԴ-ի թեկնածուն էր 1996-ի նախագահական ընտրութիւններուն), որոշեց մաս կազմել Քոչարեանի վարչակազմին, եւ Վահան Յովաննէսեանը դարձաւ նախագահի խորհրդական։ Այդ շրջանին, Վազգէն Մանուկեանը յորդորած էր Հրանդ Մարգարեանին եւ Վահան Յովաննէսեանին թոյլ չտալ որ ՀՅԴ-ն միանայ Քոչարեանի վարչակազմին, որովհետեւ հայկական պետութեան շահերուն համար կարեւոր կը նկատէր, որ ՀՅԴ-ն մնայ անկախ այլընտրանք, սակայն ի զուր։ «Փաստարան Հրանդը» եւ «Զիլովիքի Վահանը» միացան Քոչարեանին, առաջինը՝ որպէս ղեկավար Դաշնակցութեան, զորս կը դատապարտէր լռութեան ի դէմս ռեժիմի սայթաքումներուն, իսկ երկրորդը՝ որպէս նախագահական վարչակազմի անդամ եւ երկուսով ՀՅԴ Բիւրոյի գլխուն։ Այս երկու հոլովոյթներու շաղկապմամբ, պառակտումը հետզհետէ դարձաւ անխուսափելի։ Այսօր, Քոչարեան-ՀՅԴ համագործակցութեան պարագային՛ նախկին նախագահի գլխաւորած ցանկը կարող է անցնի 5%-ի շեմը եւ մտնէ խորհրդարան, անշուշտ եթէ արդարադատութիւնը չմիջամտէ արգիլելով անոր թեկնածութիւնը։ ՀՅԴ-ն կրնայ անշուշտ ըսել որ իր մորթը փրկեց եւ այս խաղէն իր օգուտը քաղեց, սակայն ան կը կորսնցնէ իր ինքնուրոյն քաղաքական դիրքորոշումը եւ կը ստիպուի դաշնակիցը ըլլալ Քոչարեանական պատգամաւորներուն։ Որոշ ընկերներու հարցադրման թէ նման դաշինք արդեօք չի՞ հակասեր վերջին Ընդհանուր Ժողովի այն որոշումին, ըստ որու, ՀՅԴ-ն յետայսու երբեք պիտի չմասնակցի կառավարական դաշինքի մը փոքրամասնութեան դիրքերէ, կուսակցական գործավարները կրնան բացատրել, որ ընդիմութեան դաշինքի մէջ ըլլալը եւ կառավարական դաշինքի մէջ ըլլալը տարբեր բաներ են։ Նման արդարացում կրնայ բաւարարել ոմանց եւ անցնիլ կովկասեան լեռներէն անկողմ, սակայն տարբեր երկիրներու Շրջանային Ժողովներու բովին մէջ, ան հաւանաբար կորսնցնէ իր ուժը եւ նոյնիսկ դառնայ աղբիւր դժգոհութիւններու, զայրոյթի եւ պառակտման, Արեւմտեան Ամէրիկայի ՀՅԴ-ն վերածելով ըմբոստութեան ամրոցի, որուն հետզհետէ կը միանան այլ շրջաններ, որոնք դէմ են Քոչարեանի հետ դաշինքին։ Այսպիսով, Դաշնակցութիւնը կը բաժնուի Քոչարեանական եւ հակա-Քոչարեանական թեւերու։ Անտանելի հեռանկար։ Գանք մահուան։ Եթէ Բիւրօն, 2021-ի արտահերթ ընտրութիւններու հեռանկարով, կարողանայ Հայաստանի Գերագոյն Մարմնին պարտադրել անկախ դիրքորոշում (արգիլուած չէ տակաւին երազել), «Ոչ Քոչարեան, ոչ Սերժ, այլ Դաշնակցութիւնը առանձին» կարգախօսով, այդ պարագային մեծ է հաւանականութիւնը որ նման անկախ դիրքորոշումով, ՀՅԴ-ն իր մահկանացուն կնքէ Հայաստանի քաղաքական բեմէն ներս։ Որդեգրել նման անկախ ուղի կրնայ ըլլալ իր մեղքերը քաւելու առիթ, սակայն արդէն շատ ուշ է։ Ռոպէրթի եւ Սերժի հետ գործակցութեան աւերները շատ մեծ են կարենալու համար այլընտրանք մարմնաւորել։ Որեւէ ետդարձ, նոյնիսկ երրորդ ուղի առաջադրելու փորձ («Ոչ Նիկոլը, ոչ ալ Ռոպէրթ-Սերժ զոյգը») պիտի հնչեցնէ ՀՅԴ-ի վախճանը Հայաստանի մէջ։ Թերեւս այդ է լռելեայն մաղթանքը Բիւրոյի կարգ մը անդամներուն, որոնք յոգնած Երեւանեան թեւի բեռը քարշ տալէ, գոնէ այս ձեւով կը կարողանան դարձնել Հրանդ Մարգարեանի էջը։ Վստահաբար այդ չէ մաղթանքը Հրանդ Մարգարեանի, որ կը շարունակէ քաշել Դաշնակցութեան Հայաստանեան քաղաքականութեան թելերը եւ տակաւին ունի մեծ ազդեցութուն Բիւրոյի վրայ։ Նման երրորդ ուղիի հեռանկարի մը պարագային, տագնապը այս անգամ կրնայ ծագիլ Հրանդի խմբակէն ներս իսկ, մէկ կողմէ ինքն իր անկումով մտահոգ Հայաստանեան կառոյցի եւ միւս կողմէ տկարացած եւ երկփեղկուած Բիւրոյի միջեւ։ Այսպիսով վերջ կը դրուի ՀՅԴ-ի 31 ամեայ գոյութեան Հայաստանի մէջ եւ ՀՅԴ-ն կը «սփիւռքայնանայ», զրկուած իր Հայաստանեան թեւէն։ Աներեւակայելի։ Պառակտման եւ մահուան միջեւ կա՞յ արդեօք յոյսի նշոյլ։ Ամէն ինչ կախեալ է Երեւանի մէջ դէպքերու հոլովոյթէն, եւ քաղաքական վերնախաւի կարողութենէն, յաղթահարելու այն մեծագոյն ճգնաժամը, որ կը սպառնայ Հայաստանին, եթէ ոչ վերջին 30 տարիներու ողջ ընթացքին, այլ գոնէ 2020-ի ռազմական պարտութենէն ի վեր։ Միւս կողմէ, դուրս գալու համար այն ներքին տագնապէն որ կը հիւծէ կուսակցութիւնը եւ հոգիները, արդեօ՞ք ժամանակը չէ վերադառնալու Քրիստափոր Միքայելեանի հիմնական գաղափարներուն եւ ստեղծելու Հայ Յեղափոխականների Դաշնակցութեան 21-րդ դարու յարմարուած տարբերակ մը, որը կրնայ ծառայել իբրեւ ազատ հարթակ բոլոր անոնց համար որ կը ձգտին հայութեան եւ հայկական պետականութեան լաւին, ըլլալ ասպարէզ մը երկխօսութեան եւ հայրենիքի զարգացման նուիրուած գործունէութեան, եւ դառնալ վայր մը ազատութեան, ձեռբազատուած կաշկանդումներու եւ պատիժներու յոռի բարքերէն։ Միմիայն բանականութիւն, ողջախողութիւն, եւ ծառայութիւն պետականութեան շահերուն։

Կայծ Մինասեան Մեր Ուղին 13 Մարտ 2021

Կոնֆլիկտ ՀՅԴ Բիւրոյի Եւ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէի Միջեւ

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէի ու ՀՅԴ Բիւրոյի միջեւ տեւական ժամանակ կոնֆլիկտ կայ։ Խնդիրը սկսուել է անցեալ տարեվերջից, երբ Բիւրօն որոշել է Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէն ձեւաւորել ոչ թէ ընտրութիւնների, այլ Բիւրոյի նշանակումների միջոցով։ Մարտի 8-ին ՀՅԴ Բիւրօն նոյնիսկ որոշեց Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէի մի շարք յայտնի ՀՅԴ-ականների արտաքսել կուսակցութիւնից։ Ըստ Բիւրոյի հաղորդագրութեան՝ «կուսակցական պատասխանատու պաշտօններ ստանձնած մի խմբակ, փառատենչութեամբ տարուած, որոշ այլ մոլորեալների հետ ՀՅԴ կազմակերպական կանոնները թիւր ու կամայական են ներկայացրել՝ խախտելով դաշնակցականի երդումը։ ՀՅԴ Բիւրօն արեւմտեան թեւի կենտրոնական կոմիտէի անդամներին մեղադրել է ապօրինի ժողով գումարելու ու ապօրինի ընտրուած մարմիններ ձեւաւորելու համար: Յայտարարութիւնից նաեւ պարզ է դառնում, որ Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէն ու ՀՅԴ-ից վտարուածներն արտաքսուելուն զուգահեռ, լինելով ՀՅԴ պաշտօնական ներկայացուցիչներ, շարունակում են տնօրինել կուսակցական բանկային հաշիւները, շարժական ու անշարժ գոյքերը, նաեւ վերահսկողութիւն ունեն «Ասպարէզ» օրաթերթի նկատմամբ։ Արտաքսուածների ցանկում են Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէի անդամներ Աւետիք Իզմիրլեանը, Քարմէն Օհանեանը, Լեւոն Կիրակոսեանն ու Կարօ Իսպէնճեանը։ Մարտի 11-ին Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէն ՀՅԴ Բիւրոյի իրականացրած քայլերին պատասխան յայտարարութեամբ հանդէս եկաւ՝ նշելով, որ ՀՅԴ Բիւրօն նպատակ ունի ճնշել Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէի ազատ ձեւաւորումը՝ պարտադրելով ոչ թէ ընտրելու միջոցով ձեւաւորուած կոմիտէ, այլ նշանակուած։ «Անհասկանալի եւ կանոնագրին հակասող քայլով ՀՅԴ Բիւրօն կասեցրեց Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանային ժողովը եւ նշանակեց Կենտրոնական կոմիտէ՝ խախտելով շարքայինների՝ ընտրելու իրաւունքը եւ ոտնակոխելով ժողովրդավարութեան հիմնական արժէքը, որի կրողը եղել է ու պէտք է լինի Դաշնակցութիւնը: Այս իսկ պատճառով եւ ի հեճուկս Բիւրոյի՝ արգելակելու փորձերի եւ այլ ելք չգտնելով՝ Շրջանի կազմակերպական միաւորների պատգամաւորները կազմակերպական կարգ ու կանոնը յարգելով՝ գումարեցին Շրջանային ժողով եւ ընտրեցին Կենտրոնական կոմիտէ: Այս քայլը վայելում է ոչ միայն ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի, այլ նաեւ նման քայլերի թիրախ դարձած այլ շրջանների դաշնակցականների լայն զանգուածի աջակցութիւնը»,- ասուած էր Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէի յայտարարութիւնում։ Բանկային հաշուի, շարժական ու անշարժ գոյքի՝ Բիւրոյի բարձրացրած հարցին ի պատասխան, կենտրոնական կոմիտէն այն որպես «զաւթում» ներկայացնելը որակել է որպէս անհեթեթ ու դատապարտելի յերիւրանք, իսկ կենտրոնական կոմիտէի կազմաւորումը ոչ թէ ընտրութիւնների, այլ նշանակման միջոցով՝ անթոյլատրելի։ Ներկայում Արեւմտեան Ամերիկայում գործում է երկու կենտրոնական կոմիտէ, որոնցից մէկն ընտրուած է, իսկ երկրորդը, որ հիմնուել է դեկտեմբերին, նշանակուած Բիւրոյի կողմից։ Ընտրուած կենտրոնական կոմիտեն շարունակում է տնօրինել մեծ ֆինանսներ եւ դրանք ուղղել ԱՄՆ-ում հայկական կրթամշակութային հաստատութիւններին ու ծրագրերին։ Սողոմոն Թեհլիրեանի կողմից Թալէաթ փաշայի սպանութեան 100-ամեակի առթիւ Ֆրէզնոյում Թեհլիրեանի յուշարձանի մօտ երկու կոմիտէներն էլ ծաղիկ էին խոնարհել ու միջոցառում ունեցել։ Ընտրուած կոմիտէի միջոցառումն աւելի մեծաքանակ էր։ 2019-ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի՝ ԱՄՆ կատարած այցի ընթացքում հանդիպում էր կայացել նաեւ Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչների հետ, այդ թւում՝ նրանց, ովքեր Բիւրոյի որոշմամբ արտաքսուել են։

Մկրտիչ Կարապետեան 1Lurer.am 20 Մարտ 2021

Մտածումներ ՀՅԴ Կանոնագիրին Մասին

Հետաքրքրական է, որ ՀՅԴ կանոնագիրը կարծէք թէ կանխատեսած էր COVID-19ի համաճարակին ստեղծած կազմակերպական դժուարութիւնները, ինչպէս օրինակ՝ մեծ թիւով անդամներ քով քովի բերելու եւ ժողով գումարելու դժուարութիւնը: Այսպիսի վիճակներ կանխատեսելով՝ ՀՅԴ Կանոնագիրը կ՛ըսէ, որ երբ անյաղթահարելի պայմաններու բերումով, ինչպէս օրինակ՝ պատերազմ, յեղաշրջում, քաղաքացիական պատերազմ, բնական աղէտներ, համաճարակ, եւայլն, կարելի չ՛ըլլայ շրջանային ժողով կազմակերպել եւ գումարել՝ նոր Կեդրոնական կոմիտէ մը ընտրելու համար կարելի է «…Շրջանային ժողով մը յետաձգել, նոյնիսկ անորոշ ժամանակով»: Նման պարագաներու, ընթացաւարտ Կեդրոնական կոմիտէն կը շարունակէ գործել եւ իր կազմին մէջ յառաջացած բացերը լեցնել՝ Բիւրոյի հաւանութեամբ (տես կանոնագիրի «Շրջանային Ժողով» գլուխը): Այս կը նշանակէ, թէ նման պայմաններու մէջ գտնուող կազմակերպական շրջանի մը համար Կեդրոնական կոմիտէի մը երկու տարուան ժամանակաշրջանի աւարտէն ետք, երբ կարելի չըլլայ գումարել շրջանային ժողով, գործող Կեդրոնական կոմիտէն կը շարունակէ գործել անորոշ ժամանակով, օրինակ յաւելեալ ինը ամիսով, մէկ տարիով կամ աւելի, մինչեւ որ պայմանները բնականոն դառնան եւ կարելի ըլլայ գումարել շրջանային ժողով եւ ընտրել նոր կեդրոնական կոմիտէ։ Կուսակցական դիրքի չարաշահումները, ինչպէս նաեւ անարդար եւ կամայական որոշումները կամ կազմակերական տնօրինումները կանխելու նպատակով՝ ՀՅԴ Կանոնագիրը յստակ նախապայման կը դնէ, որ որեւէ կազմակերպական տնօրինում պէտք հիմնաւորուած ըլլայ կանոնագրային համապատասխան յօդուածով մը: Ասիկա նման է ժողովրդավար պետութիւններու դատական համակարգիերուն մէջ գործող դրութեան, ուր մեղադրուող անձը պէտք է գիտնայ, թէ օրէնքի ճիշդ ո՛ր յօդուածի խախտումով ամբաստանուած է: Օրէնքի կիրարկման այս ձեւով է որ միայն պետութիւնները եւ քաղաքական կազմակերպութիւնները կ՛իւրացնեն օրէնքի գերակայութեան սկզբունքը, որեւէ չարաշահումի առաջքը առնելու համար: Որքան ալ կարգապահութիւնը կարեւոր եւ անհրաժեշտ համարուի կազմակերպական կեանքին մէջ, կազմակերպութեան մը անդամներուն անսակարկ նուիրումը եւ անոնցմէ պահանջուած հնազանդութիւն եւ հաւատարմութիւնը պէտք չէ չարաշահուի որեւէ ձեւով: Չի բացառուիր, որ կազմակերպական կեանքի մէջ մարմիններ անարդար որոշումներ տան կամ կարգապահական տնօրինումներ կատարեն ընկերներու կամ այլ ստորադաս մարիններու նկատմամբ: Նման պարագաներու, որոշումներուն ենթարկուիլը ապա բողոքելը ընդունուած ընթացակարգն է: Բոլորովին այլ է սակայն պարագան, երբ մարմիններ տարբեր նկատառումներէ ելլելով՝ նման անարդար տնօրինումներ կատարելու երեւոյթը յաճախակի կը դարձնեն: Երբ յաճախակի կը դառնան նման երեւոյթներ, բնականաբար կարելի է ակնկալել, որ կարգապահութիւնն ալ ինչ որ տեղ սկսի խախտիլ: Յաճախակի անարդարութիւնները, նոյնիսկ բանակային խստապահանջ պայմաններու մէջ, անկարգապահութեան կ՛առաջնորդեն:

Արա Խանճեան Ասպարէզ 3 Ապրիլ 2021

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Սիրելի հայրենակիցներ, Ծանր ու վտանգաւոր կացութեան մէջ է Հայաստանը։ Վտանգուած է պետութեան գոյութիւնը, որովհետեւ տիրող վարչախումբը, անցնող մօտաւորապէս 3 տարիներուն ընթացքին, կարծէք միտումնաւոր կերպով, օրէ օր տկարացուց Հայաստանի Հանրապետութեան պետական կառոյցները։ Իսկ պատերազմի օրերուն, նոյն այդ վարչախումբին ու անոր ղեկավար ՆիկոլՓաշինեանի ապաշնորհ ու դաւաճանական կառավարման իբրեւ արդիւնք, մենք ունեցանք շատ ծանր կորուստներ, թէ՛ մարդկային եւ թէ՛ հողային։ Ունեցանք տասնեակ հազարաւոր նահատակներ ու վիրաւորներ, կորսնցուցինք մեր հայրենիքին մօտաւորապէս 25 տոկոսը, գրեթէ Լիբանանի չափ հողատարածք։ Այս կացութեան մէջ, երկրին ու պետութեան ճակատագրով մտահոգ խումբ մը քաղաքական ուժեր, ներառեալ Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը, կը փորձեն փրկել այն ինչ որ կարելի է դեռ փրկել։ Այս ճիգերուն մէջ առանցքային է Դաշնակցութեան դերակատարութիւնը, իբրեւ պետութեան կործանման գործընթացին դիմադրող ուժ։ Ու ճիշդ այս օրերուն, երբ Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը ու յատկապէս անոր Հայաստանի կազմակերպութիւնը ամբողջ ուժով լծուած է հայրենիքի փրկութեան առաջնահերթ գործին, հարուած կը ստանայ Արեւմտեան Ամերիկայի մէջ մենատիրական ու անջատողական ձգտումներով խմբաւորումէ մը։ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյին կողմէ 8 Մարտ 2021ին հրապարակուած «Ազդ»ը լայնօրէն կը բացատրէր այս երեւոյթը։ Իսկ մեր կազմակերպական կառոյցն ու Կազմակերպական Կանոնները մեզ օժտած են մեր մէջ ծագած անհասկացողութիւնները լուծելու շատ յստակ ու իրենց արդիւնաւէտութիւնը փաստած մեքանիզմներով։ 130 տարուան մեր կենսունակութիւնը ասոր լաւագոյն փաստն է։ Չենք ուզեր մտնել յաւելեալ մանրամասնութիւններու մէջ։ Սակայն կ՚ուզենք որ մէկ բան յստակ ըլլայ թէ՛ մեր ժողովուրդին, եւ թէ՛ Հայաստանի ու հայութեան ճակատագրով շահագրգռուած թշնամի թէ բարեկամ ուժերուն ու առ այս կը յայտարարենք, 1.- Մենք քաջ կը գիտակցինք, որ անցեալը կը կրկնուի։ Այն իմաստով, որ ամէն անգամ երբ վտանգուած է Հայաստանի ազգային ապահովութիւնը, կամ անկիւնադարձային հանգամանքներ ստեղծուած են հայ ազգին համար, Դաշնակցութիւնը կը հարուածուի ճիշդ ա՛յդ պահուն, որպէսզիան չկարենայ լիարժէքօրէն կատարել դիմադրողի ու պաշտպանի իր դերը, որովհետեւ ան միշտ հետամուտ եղած է մեր ազգին ու հայրենիքին բովանդակ շահերուն։ Այդպէս եղաւ Արցախեան ազատագրական պայքարի օրերուն, երբ հալածանք շղթայազերծուեցաւ Դաշնակցութեան դէմ, Լ.Տ. Պետրոսեանի վարչախումբին կողմէ, այդպէս եղաւ ՊՊԾի գունդի գրաւման օրերուն՝ Հ.Յ. Դաշնակցութեան դէմ քարոզչական արշաւով, այդպէս եղաւ 3 տարի առաջ, Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորած իշխանափոխութեան օրերուն, դարձեալ նպատակ ունենալով տկարացնելու Դաշնակցութիւնը, որպէսզի ի վիճակի չ՚ըլլար հետագային դիմադրելու այդ նոյն վարչախումբի պարտուողական քայլերուն։ 2.- Այսօր հարուածը կ՚ուղղուի Հ.Յ.Դ. Արեւմտեան Ամերիկայի կազմակերպութեան, որովհետեւ Սփիւռքի մէջ ան ամենամեծ կարողականութեամբ օժտուած միաւորն է, որ ի վիճակի է լուրջ դեր խաղալու հայրենիքի փրկութեան ճիգերուն մէջ։ 3.- Իր ծրագրային-գաղափարական սկզբունքներով եւ քաղաքական առաջադրանքներով, Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը կը մնայ Հայաստանի ու հայութեան բովանդակ շահերու պաշտպան դիրքերու վրայ ու ո՛չ մէկ պարագայի ընկրկած է։ Այսօր եւս, Արեւմտեան Ամերիկայի մէջ թէ ամէնուր, մենք ամուր կը կենանք մեր այս կեցուածքին վրայ։ Ո՛չ մէկ օտար ուժ, ո՛չ մէկ օտար ազդեցութիւն կրնան մեզ շեղեցնել մեր ազգային դերակատարութենէն, Հայաստանի թէ Սփիւռքի մէջ։ 4.- Ամենակարեւորը՝ սթափելու կոչ կ՚ուղղենք բոլոր անոնց, որոնք կամայ թէ ակամայ մաս կազմած են մեզ տկարացնելու միտող վերոնշեալ փորձերուն, որ անդրադառնան իրենց սխալ ընթացքին, անդրադառնան, որ Դաշնակցութեան տկարացումէն միակ շահաւորը մեր ազգի ու հայրենիքի թշնամիներն են (Պաքուն եւ Անգարան), ու անյապաղ հրաժարին իրենց սխալ ընթացքէն։ Կը վստահեցնենք բոլորին, որ մենք իբրեւ Հ.Յ. Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդր.Կոմիտէ, կը մնանք հաստատակամ ու անզիջող՝ հայրենիքի ու պետականութեան պաշտպանի մեր դիրքերուն վրայ։

Հ.Յ. ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ԲԻՒՐՈՅԱԿԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԷ Ապրիլ 5, 2021

Մինչ Անոնք Կը Խաղան

Մեր օրերու աշխարհը «շուռ» եկած է: Բոլոր արժէքահամակարգերը գլխիվայր դարձած ըլլալ կը թուին: Դիմատետրը, Ինսթակրամը, Թուիթըրը թեւեր տուած են անոնց, որոնք սովորական աշխարհի մը մէջ, գլուխնին կախ, տունէն աշխատատեղի, աշխատատեղիէն տուն պիտի քալէին, առանց նոյնիսկ հետաքրքրուած ըլլալու հայաշխարհով: Խորհրդային Միութեան օրերու մարտավարական խաղերը (tactics) հասած են մինչեւ Սփիւռք: Ժամանակին դաշնակցականները որակուած էին «իմպերիալիզմ»ի ծառայող, «պուրժուա պահպանողական» ուժեր: Այսօր, այդ նոյն ուժերը սկսած են պիտակաւորել անոնք, որոնք իրենցմէ տարբեր կարծիք ունին: Ամէնէն ցայտուն օրինակը՝ «դաւաճան» պիտակն է. կամ՝ «թուրք»: Գրեթէ ընդունելի նկատուած է Հայաստանի Հանրապետութիւնը ներկայացնող դեսպանը նեղելը (harassment), ետեւէն քալելով եւ «դաւաճան», «դաւաճան» կոչելով զինք: Ընդունելի է նաեւ գինի թափելը վրան: Եւ վա՛յ որ մէկը համարձակի դիտողութիւն ընել այդ մասին…. ա՛ն ալ «մեղսակից», «դաւաճան» կը դառնայ: Հապա ի՞նչ… այնքա՛ն դիւրին դարձած է այս օրերուս անարգ վերաբերում ունենալը որեւէ պաշտօնական ներկայացուցիչի հանդէպ, ա՛լ ուր մնաց՝ յարգուած անձնաւորութեանց կամ՝ բարեկամի: «Դաւաճա՛ն» կ՛ըսէք եւ եթէ մէկը համարձակի բան մը ըսել՝ կը պատճառաբանէք, որ… «հողատու»ն կը պաշտպանէ, որ Արցախը մերը չէ այլեւս, որ… ի՛նչ լաւ էր նախկիններուն օրով: Եթէ պատահի, որ փորձէք դիմադարձել եւ փաստեր բերել, իրենց դրոյթները (thesis) խնդրոյ առարկայ դարձնելով, այն ատեն այս մարդիկը կը դառնան պատմաբան, քաղաքագէտ, փորձագէտ. երբեմն, իրենց ամբողջ կեանքին մէջ հայութեան համար ոչինչ ըրած անձեր կը սկսին ամբարտաւան վարուելակերպ ցուցաբերել ուրիշներու հանդէպ, երբ անոնց գիտցածին քառորդին քառորդը չեն գիտեր, կամ՝ անոնց ըրածին քառորդին քառորդը չեն ըրած: Ահա ձեզի վերջին օրինակը խեղկատակութեան։ Սերժ Թանգեան. արժէքաւոր արուեստագէտ մը, որ միլիոնաւոր երիտասարդներու ծանօթացուցած է Հայոց Ցեղասպանութիւնը, ամէ՛ն առիթի նեցուկ կեցած է Հայ Դատի յանձնախումբի աշխատանքներուն. Արցախեան վերջին պատերազմին սկզբնական օրերուն երկու հարիւր յիսուն հազար տոլար նուիրած է պատերազմին կարիքները հոգալու համար, իսկ անոր ընթացքին՝ մէկ միլիոն տոլարէ աւելի: Իր ունեցած ազդեցութեան շնորհիւ, տակաւին որքա՜ն այլ ձեւերով սատարած է հայրենիքին եւ հայրենի պետականութեան. նեցուկ կեցած է նաե՛ւ Համազգայինի մշակութային ընկերակցութեան: Բայց այս բոլորը, ինչպէս կ՛երեւի, դիմատետրեան մշակոյթի այս օրերուն՝ ոչ մէկ արժէք կը ներկայացնեն. Արցախի ՀՅԴ Երիտասարդական միութիւնը «դաւաճանական խունդայի անդամ» կ՛որակէ Սերժ Թանգեանը, իսկ այլ երիտասարդներ «գործի կ՛անցնին» եւ խնդալով, գրգռելով՝ «հայրենասիրութիւն» կը խաղան, «դաւաճան»ի կողքին «լուզըր» մակդիրն ալ շնորհելով երաժիշտին… Ուրիշներ իրենք իրենց իրաւասութիւն կու տան հայ ոստիկանը «թո՛ւրք» անուանելու եւ ամբողջ ոստիկանութիւնը, իշխանութիւնը ֆաշական նկատելու: Դժբախտաբար կամ բարեբախտաբար՝ Սփիւռքի զանազան երկիրներու մէջ ապրող հայերը տեսած են ֆրանսացի կամ ամերիկացի ոստիկաններու ի գործ դրած բրտութիւնը ցոյցերու ընթացքին եւ կը հաստատեն, որ բաղդատած այլ երկիրներու՝ Հայաստանի ոստիկանութիւնը շա՜տ աւելի մեղմ ու համբերող կեցուածք ցուցաբերեց երբ ժողովուրդը վրան կու գար… Վստահաբար գտնուեցան կոշտ ոստիկաններ ալ, բայց ֆաշիզմով դատապարտել զանոնք, նուազագոյնը՝ ժպիտ կը բերէ դէմքին: Եւ ո՞ւր էին բրտութիւն դատապարտող այս մարդիկը, երբ Լ. Տէր Պետրոսեանի, Ռ. Քոչարեանի կամ Ս. Սարգիսեանի ոստիկանները արիւնլուայ կ՛ընէին տասնեակ ու տասնեակ ցուցարարներ: Իսկ ֆաշիզմը ի՛նչ է իսկապէս: Նայեցէ՛ք ձեր շուրջը եւ բացէ՛ք թերթերը. համայնավարութեան ամբողջատիրական օրերուն պէս միա՛յն մէկ կարծիք կը տեսնէք. վարդապետութիւնը (indoctrination) ողողած է բոլորը. խմբագիր, յօդուածագիր, ուսուցիչ, հոգաբարձու… ով որ կ՛ուզէք «պատրա՛ստ»ի կեցած է պէտք եղած ատենը «թո՛ւրք» հնչեցնելու: «Մտաւորական» դասն ալ հրաւիրուած է հրապարակ. «օ՛ն, «գործիչ»ներ՝ ամէն օր գրեցէ՛ք. ամէ՛ն օր «հողատո՛ւ», «դաւաճա՛ն» հոլովեցէ՛ք, մինչեւ որ դուք ալ յոգնիք ու յոգնեցնէք»: Վահէ Օշականը ողջ ըլլար՝ «աս ի՞նչ տեսակ մտաւորական էք» պիտի ըսէր ու թերեւս քիչ մը կարմրէին թութակներուն այտերը: Թերեւս անդրադառնային, որ մտաւորական չե՛ն, որովհետեւ ԱԶԱՏ չեն ու կը հետեւին վերէն պարտադրուած ամբոխային տրամաբանութեան: Եթէ պատահի, որ մտաւորական մը նախընտրէ լուռ մնալ՝ ահա՛՝ դատապարտելի՛ արարք: Ամօ՛թ իրեն. ինչո՞ւ կը լռէ… Կը տեսնէ՞ք ինչպէս կ՛աշխատի ամբողջատիրական համակարգը. ինչպէս կ՛աշխատի ֆաշիզմը: Մէ՛ջն էք. անոր համար չէ՛ք տեսներ: Եւ այնքա՛ն մէջն էք ու այնքա՛ն բեւեռային, որ հազի՛ւ կարդաք այս տողերը՝ պիտի ըսէք. «հապա դո՞ւք. դուք ալ Արեւմուտքի վարդապետութեան, NGO-ներու գերին էք»: Մէջտեղը վայր մը չկայ դժբախտաբար, ուր ուղեղալուացքէն ազատած միտքեր կարենան հանդարտ խօսիլ ու տրամաբանել, առանց վիրաւորելու դիմացինը: Եւ ըսել, որ կա՛ն ճշմարիտ հայրենասէրներ այս զանգուածին մէջ. կա՛ն հաւատաւո՛ր, մաքո՛ւր, սրտցաւ հայեր, բայց ի՞նչ օգուտ, երբ յաճախ զգացական պոռթկումներով կը շարժին: Խե՜ղճ, պառակտուա՜ծ հայ ժողովուրդ. ամբողջ հարիւր տարի կերտածդ կրցան երեսուն տարուան մէջ տապալել, որովհետեւ չ՛անդրադարձար, որ կամա՜ց- կամա՜ց կը սողոսկին էութենէդ ներս. կը խօսին հայրենասիրութեան լեզուով, բայց ա՛յլ նպատակներու համար: Մեծ պետութիւնները կը գործածեն քեզ իրե՛նց շահերուն համար… իսկ դո՞ւն… դուն կը դառնաս քո՛ւ պետութեանդ դէմ…: Դո՛ւն՝ հայ ժողովուրդին միասնականութեան կոչեր ընող հայութիւն, ո՛չ կրնաս միանալ, ո՛չ կրնաս հայրենիք ու պետութիւն կերտել, երբ բռնուած ես մտածումը արգիլող ճիրաններուն մէջ ու ծառան ես ուրիշներու քմահաճոյքին: Տխուր չէ՞ քեզ տեսնել ցուցարարի դիրքին մէջ քո՛ւ պետութեանդ դեսպանատուներուն դիմաց, երբ կրնայիր Արցախի դրօշը թուրքերուն, ազերիներուն կամ ռուսերուն դիմաց պարզել… «Զարթի՛ր, Լաօ»ն շա՜տ աղուոր երգ է, բայց երբ «Զարթիր»ը դարձած է «Զարթնիր» եւ ոչ ոք հարց կու տայ, թէ այդ «ն»ն ի՞նչ գործ ունի հոն՝ ամէն բան ա՛լ աւելի յստակ կը դառնայ: Թութակները կը կրկնեն նոյն սխալը, նոյն ձեւով, առանց հարցադրելու… Զարթի՛ր, Լաօ. աչքերդ բա՛ց եւ մինչ «անոնք» կը խաղան՝ դուն կարդա՛ գիրք ու պատմութիւն. սորվէ՛ յարգել պետութեան ներկայացուցիչներդ, նոյնիսկ եթէ համաձայն չես իրենց որդեգրած գիծին. սորվէ՛ յարգել արժէքներդ եւ միացի՛ր – եթէ կրնաս, եթէ կ’ուզես- ժողովուրդիդ, որպէսզի միասի՛ն կերտէք հայրենիք, միասի՛ն պայքարիք բուն թշնամիին դէմ: Ու գիտցի՛ր Լաօ, որ երբ քուկինդ «թուրք» կամ «դաւաճան» կ՛անուանես՝ միա՛յն թուրքին ու ազերիին կը ծառայես: Զարթի՛ր, Լաօ:

Անի Աստուրեան Ասպարէզ 21 Յունիս 2021

Քրիստափոր Եւ Չարենց

Հայ քաղաքական միտքին մէջ տեղ ունի, անկասկած, Քրիստափոր Միքայէլեանի յարատեւ պայքարի պատգամը: Ասիկա յեղափոխական պատգամ է, որ բնական արտայայտութիւն գտած է ազատագրական պայքարի մեր պատմութեան մէջ: Տեղ ունի նաեւ Եղիշէ Չարենցի միասնականութեան պատգամը (Ո՛վ հայ ժողովուրդ, քո միակ փրկութիւնը քու հաւաքական ուժի մէջ է): Երկու պատգամներն ալ իրենց այժմէականութիւնը ունին այսօր, քաղաքական մեր ներկայ իրականութեան հետ կապուած, անկասկած: Դժբախտաբար սակայն, հանգիստ խիղճով չեմ ըներ այս հաստատումները: Անոնք, որքան ալ այժմէական հնչեն, հին պատգամներ են մեր պատմութեան եւ ճակատագիրին հետ կապուած: Այսօր, տակաւին ստիպուած կ՛ըլլանք գործածել այդ պատգամները, քաղաքական մեր ներկայ իրականութեան անդրադառնալու համար: Սակայն, այդ պատգամները կը յիշենք ու կը գործածենք իրարմէ անջատ, առանց կարենալ զանոնք իրարու շաղկապող ուժգին եզր մը գտնելու: Այսինքն, առանց կարենալ միասնական ուժը եւ յարատեւ պայքարը իրարու շղթայող ազգային մարտավարական զարգացման ուղղութեամբ յառաջանալու: Ասիկա հաւանաբար ներկայ մեր քաղաքական միտքի թերաճ զարգացումին հետեւանքն է: Ըսել կ՛ուզեմ, տակաւին այս հին պատգամներու պատահական գործածութեան կը հետեւինք միայն, առանց կարենալ քաղաքական մեր գիտակցութեան մէջ պայքարի ուժգին եւ տոկուն գետին մը գտնելու: Ընդունինք, որ յարատեւ պայքարը ամէն բանէ առաջ բռնակալութեան դէմ ազատագրական պայքարի կոչ եղած է եւ երբեք չէ սահմանափակուած բողոք արտայայտող հաւաքներով: Անիկա պայքար է բռնակալութեան դէմ եւ, բնական է, որ բոլոր յեղափոխական եւ հաւաքական ուժին հաւատացողները մասնակից եղած են այդ պայքարին: Իսկ Չարենցի միասնականութեան պատգամին մէջ գոյութիւն ունի ազգային եւ կազմակերպական արժէքներու ժողովրդավար, ինչպէս նաեւ ընկերվար միտքը: Այդ պատգամին մէջ տարօրինակ չէ, որ գոյութիւն ունենայ տարակարծութիւն կամ անհասկացողութիւն, բայց երբեք՝ ատելութեան հասնող մերժողականութիւն: Երկու պատգամներն ալ գաղափարական խորք ունին մեզի համար. մէկը՝ յեղափոխականութիւնն է (ազատագրական պայքարը), իսկ միւսը՝ ընկերվարութիւնը (հաւաքական ուժը): Երկուքն ալ ազգային մեր պատկանելիութեան հետ կապուած եւ այդ պատկանելիութեան նկարագիր տուող հիմնական տուեալներ եղած են: Ընդունինք նաեւ, որ իշխանութիւն տապալելու ներկայ զանգուածային բողոքները տակաւին չունին ժողովուրդի անհրաժեշտ միասնականութիւնը եւ, հետեւաբար, այդ բողոքի արտայայտութիւնները իրենց ներկայ կացութեան մէջ, որքան ալ վճռական հնչեն, տակաւին գոհացուցիչ պատկերը չեն տար Չարենցի «հաւաքական ուժ»ի եւ Քրիտափորի «յարատեւ պայքար»ի խորքին: Պատմական եւ քաղաքական քննարկումները անհրաժեշտ են հասկնալու համար մեր ներկայ վիճակը: Առնուազն, մէկ բան յստակ է այսօր: Յստակ ու ակնյայտ է մեր մէջ քաղաքական թէ ընկերային պառակտումը թէ՛ ազգային, թէ՛ կազմակերպական ու նաեւ անհատական մակարդակներու վրայ: Բնական պառակտում մը չէ ասիկա, այլ կառուցուած է մեզմով, մեր քաղաքական դիրքորոշումներով, վերջին տասնամեակներու մեր տնտեսական շահարկումներով թէ շահագործումներով, մեր ազգային դիւանագիտական, կուսակցական եւ անհատական կեանքին մէջ կուտակուած գիտակից կամ անգիտակից շեղումներով: Հետեւաբար, եթէ պետականութեան կառուցման եւ քաղաքական զարգացման գիտակցութիւնն է մեր առաջնորդը, ապա դժուար պէտք չէ ըլլայ ապակառուցել այս պառակտումը եւ նոր ուղղութիւն մը տալ հայ ժողովուրդի ազգային քաղաքական կեանքին՝ պետականութեան կառուցման եւ քաղաքական զարգացման պատգամներով:

Ռազմիկ Շիրինեան Ասպարէզ 21 Յունիս 2021

Յայտարարութիւն

Վերջերս հրապարակուած յայտարարութիւն մը եւ անոր հետեւող գրառումներ՝ տեղադրուած ընկերային ցանցերու վրայ, կը տարածեն ապատեղեկատուութիւն մը՝ յայտնելով, թէ Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը ընթացիկ շաբաթավերջին գումարած է Շրջանային ժողով մը՝ քննելու համար այս շրջանը յուզող հարցերը եւ ընտրելու ղեկավար մարմին մը: Այս մէկը, անշուշտ, կեղծ ու անօրինական շրջանային ժողով մըն է, որ կը գումարուի որոշ անհատներու կողմէ, որոնք իբրեւ թէ ՀՅ Դաշնակցութեան Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու շրջանը կը ներկայացնեն: Այս շաբաթավերջին, իրենց անձնական եւ անօրէն «շրջանային ժողով»ը գումարած այս խմբակը ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի օրինաւոր եւ ժողովրդավարական ընթացակարգը խափանել ուզող ճիգերու անուղղակի արդիւնքով յառաջացաւ, երբ ՀՅԴ Բիւրօն անցեալ Դեկտեմբերին, կամայականօրէն որոշեց կասեցնել որոշուած Շրջանային ժողովի գումարումը, ապա նշանակեց նոր մարմին մը՝ զայն կոչելով «Կեդրոնական կոմիտէ»: Ներքին շրջաբերականներու միջոցով եւ ընկերային ցանցերու վրայ, անցեալ Դեկտեմբերէն ի վեր, անօրինական այս մարմինը եւ անոր հետեւորդները ծրագրուած ձեւով՝ այստեղ եւ արտասահմանի մէջ, քարոզչական արշաւի ձեռնարկեցին, անցեալի եւ ներկայի կուսակցական ղեկավարներ զրպարտելու եւ վարկաբեկելու միջոցներով, մեր համայնքը տարհամոզելու համար: Անոնք կուսակցական ընկերներու, ինչպէս նաեւ համայնքային կազմակերպութիւններու ղեկավարներու վրայ բանեցուցին բռնութեան եւ վախի միջոցներ: Օրինակ՝ եղան բռնութեան դիմելու փորձեր՝ ստիպելով, որ կոմիտէութիւններ չկարենան շարունակել իրենց կազմակերպական աշխատանքը: Դիմեցին նաեւ այլ անընդունելի միջոցներու, որոնց մասին այս հանգրուանին չենք ուզեր խօսիլ: Այս բոլորին վրայ պէտք է աւելցնել այս խմբակին փորձը՝ «մաքրագործելու» ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանի շարքերը՝ հեռացնելով, արտաքսելով կամ կախակայելով առաւել քան հարիւր գործօն եւ վաստակ ունեցող ընկերներ: Այս քայլը նպատակ ունէր արգիլել անոնց մասնակցութիւնը կոմիտէութիւններու ընտրութիւններուն, որպէսզի կարելի ըլլայ ձեռք ձգել շրջաններու ղեկավարութիւնը: Ինչ խօսք, որ այս պատժական տնօրինումները կը մնան ձեւական եւ անիմաստ, որովհետեւ անօրինական այս մարմինը ոչ մէկ իրաւասութիւն ունի այստեղ: Այսօր, նոյն այս անհատները իրենց, այսպէս կոչուած, շրջանային ժողովը կը փորձեն ներկայացնել՝ իբրեւ «ժողովրդավարութեան եւ թափանցիկութեան» ամրոց, անգամ մը եւս ապակողմնորոշելով մեր համայնքը, միաժամանակ պարտկելու համար իրենց անուղղայ միջոցները, որոնք ոչ միայն խորթ են մեր կուսակցութեան պատմութեան եւ աւանդութիւններուն, այլ յստակօրէն կը խախտեն մեր ժողովրդավարական սկզբունքները եւ ԱՄՆի օրէնքները: Այսպէս կոչուած շրջանային ժողովի աւարտով պարզուեցաւ նաեւ որ մասնակիցները ինչպիսի արհամարհական վերաբերմունք ունեցած են կուսակցութեան կանոնագրին հանդէպ, մերժելով ընկերուհիներու պատշաճ թիւով մասնակցութիւնը ղեկավար մարմիններու մէջ։ Ցաւ կը զգանք, որ պարտադրաբար շեղած ենք մեր կազմակերպական աւանդութիւններէն՝ Դաշնակցութեան ներքին հարցերը բերելով հանրային բեմահարթակ: Սակայն, մեր համայնքի անդամներու մտաւոր եւ բանական ունակութիւնները ապատեղեկատուութեան հետեւողական միջոցներով արհամարհելու ճիգերուն ի տես՝ մենք, անգամ մը եւս, ստիպուած կը զգանք շեշտելու, որ անցեալ Դեկտեմբերին տեղի ունեցած 55րդ Շրջանային ժողովին, օրինաւոր կերպով ընտրուած Կեդրոնական կոմիտէն բնականոն ձեւով կը շարունակէ իր աշխատանքները՝ մեր ազգային ծրագիրներու եւ օրակարգերու իրականացման նպատակով: Այս իրականութիւնը ժխտող որեւէ խօսք կամ յայտարարութիւն պարզապէս արտայայտութիւնն է խմբակի մը, որ ոչ մէկ իրաւասութիւն ունի խօսելու Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու շրջանին անունով: ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէն իր նախաձեռնութիւններուն եւ տարած աշխատանքներուն միջոցով, միշտ ալ ապացուցած է, որ կը շարունակէ իր առաջնորդող առաքելութիւնը մեր գաղութի, Հայաստանի եւ Արցախի հզօրացման ի խնդիր, համախմբելով մեր համայնքը այս նշանաբանին տակ, որպէսզի կարելի ըլլայ միասնական ուժերով յաղթահարել մեր ազգին առջեւ ցցուած մարտահրաւէրները:

ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ 19 Յուլիս 2021

Արմէնփրէսի Անդրադարձը Բիւրոյական Կ.Կ.ի Կազմակերպած «55րդ Շրջանային Ժողով»ին

Սոյն թուականի Յուլիսի 15-18-ը տեղի է ունեցել Հ.Յ. Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի 55-րդ շրջանային ժողովը, «Արմէնփրէս»-ին այս մասին տեղեկացրեցին ՀՅԴ գրասենեակից: Ժողովին իր մասնակցութիւնն է բերել շրջանի 18 կոմիտէութիւնների 16-ը, մասնակցել են նաեւ «Հայ Երիտասարդաց Դաշնակցութեան» արեւմտեան շրջանի եւ ՀՅԴ «Շանթ» ուսանողական միութեան 130 պատգամաւոր, ՀՅԴ Բիւրոյի ներկայացուցիչներ եւ այլ շրջաններից հրաւիրեալներ: Ժողովը հանգամանօրէն քննել է շրջանի եւ շրջանաւարտ Կենտրոնական Կոմիտէի գործունէութիւնը եւ տուել համապատասխան գնահատական: Միաժամանակ, մանրամասն անդրադարձ է կատարուել առաջիկայ տարուայ գործունէութեանը, յատկապէս՝ կազմակերպական, քաղաքական եւ գաղութային բնագաւառներում, կատարուել են մատնանշումներ եւ ճշտուել է յաջորդ երկու տարիների գործունէութեան ընթացքը: Շրջանային ժողովը վերահաստատել է Հայաստանի եւ Արցախի ժողովրդին զօրակցելու իր հաստատակամ կամքը եւ շրջանի հաւատարմութիւնը ՀՅԴ ընտանիքին: Ժողովը ընտրել է նաեւ նոր Կենտրոնական Կոմիտէ հետեւալ կազմով. Զարեհ Աճեմեան, Զանգու Արմէնեան, Հարմիկ Բաղդասարեան, Խաչիկ Թազեան, Լեւոն Պարոնեան, Լաուրա Յակոբեան, Տարօն Տէր-Խաչատուրեան, Ստեփան Պօյաճեան, Վիգէն Պապիկեան, Յովիկ Սալիբա, Զօհրապ Քահուէճեան, Մայք Քէլէշեան, Քրիս Քէօսեան:

Արմէնփրէս 20 Յուլիս 2021

Վերականգնե՛լ Դաշնակցութեան Գաղափարական Հնոցը

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէն 9-10 Հոկտեմբեր 2021ին, Մոնթեպելլոյի Հայ կեդրոնին մէջ կազմակերպեց կուսակցական խորհրդաժողով մը, որուն մասնակցեցան առաւել քան 150 անդամներ: Ժողովականները կը ներկայացնէին կուսակցական բոլոր միաւորները, անխտիր: Մասնակցեցան նաեւ վերջին տասնամեակներուն շրջանիս մէջ գործող հասարակական եւ համայնքային կազմակերպութիւններու մէջ պատասխանատու պաշտօններ վարած կուսակցականներ: Ժողովը, մանրամասնօրէն քննելէ ետք հայրենիքի մէջ տիրող ճգնաժամային յետ-պատերազմեան եւ ներկուսակցական հարցերը՝ հրապարակեց հետեւեալ յայտարարութիւնը. «Համազգային տագնապի օրեր կ՛ապրի այսօր հայութիւնը, դիմագրաւելով վերջին տասնամեակներուն յարաբերակցութեամբ աննախընթաց մարտահրաւէրներ, որոնք կը սպառնան հայրենի հողին, վերելքի կարողականութեան եւ ժողովուրդի միասնութեան: «Քաղաքական իր հեղինակութիւնն ու հմայքը կորսնցուցած՝ տագնապալի օրեր կ՛ապրի նաեւ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը: Անցած տասնամեակներուն, Հայաստանի քրէաօլիկարգիկ իշխանութիւններուն հետ համակերպելու կուսակցութեան քաղաքական վարքագիծը Դաշնակցութիւնը հասցուց գաղափարական եւ քաղաքական հարազատ ինքնութեան կորուստի վտանգին: Ժողովուրդէն ծնած եւ ժողովուրդին ծառայելու կոչուած Դաշնակցութիւնը կ՛օտարանայ՝ յաչս հայրենի մեր ժողովուրդին, որուն մօտ կուսակցութեան վայելած վստահութեան վարկանիշը ինկած է՝ հասնելով նուազագոյն աստիճանի: Այս մէկը անարդար է ՀՅԴի 130ամեայ ծառայութեան եւ աւանդին, ու անոր դրօշին տակ զոհաբերութիւն ցուցաբերած նուիրեալներու յիշատակին նկատմամբ: «Դաշնակցութեան մէջ տիրող ապագաղափարականացումի հեղձուցիչ մթնոլորտը բնականաբար իր բացասական անդրադարձները կ՛ունենայ նաեւ կուսակցութեան կազմակերպական կեանքին վրայ: Կուսակցական ժողովները կը վերածուին ծիսակատարութիւններու՝ հետզհետէ զրկուելով պատասխանատուութեան կանչելու եւ հաշուառու ըլլալու իրենց դերերէն: Ղեկավարութեան վրայ գտնուողներ կը գործեն ըստ իրենց անձնական ու քաղաքական նպատակայարմարութիւններուն, եւ ոտնակոխելով կուսակցութեան կանոնագրային սկզբունքները՝ կամայական տնօրինումներով կը հարուածեն կազմակերպական մեր միասնութիւնը: Այս նոյն վարքագիծով, քաղաքական քննարկումի կամ տարակարծութիւններու հանդէպ անհանդուրժողութիւն կը ցուցաբերուի, եւ ի զուր կը փորձուի անդամալուծել դաշնակցական միտքը, ճնշել ու գաղափարական կուռ նկարագիրէ զրկել դաշնակցական մամուլը: «Կուսակցութեան համար ստեղծուած պատմական ծանրակշիռ այս պահուն, ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի այս խորհրդաժողովը կը մերժէ կուսակցութիւնը իր հունէն հանելու եւ պառակտելու արտաքին թէ ներքին ամէն փորձ, եւ կը հաստատէ, որ իբրեւ ազգային, ընկերվարական, գերազանցապէս ժողովրդավար կուսակցութիւն՝ պիտի շարունակէ գործել իր ինքնուրոյն գաղափարախօսութեան եւ արժեհամակարգին ամբողջական նուիրումով ու տեղական օրէնքներուն համաձայն, որպէսզի իր առաքելութիւնը չկաղայ որեւէ այլ կառոյցի կողմէ: «Այսօր, հայ ազգին համար ամէն ժամանակէ աւելի կենսական է առողջ, վերանորոգ եւ նպատակասլաց ՀՅ Դաշնակցութիւն: «Հայ ազգի ամբողջական ազատագրութիւնը, արտաքին թշնամիներու դէմ կռուելով, թէ ներքին շահագործումներու դէմ դնելով՝ այլընտրանք չունի: Մեր ժողովուրդը ներքին ցեցերէն ազատագրելու եւ ընկերային արդարութեան հետամուտ ըլլալու կոչումով առաջնորդուող Դաշնակցութեան համար ընդունելի չէ ի՛ր իսկ գաղափարախօսութեան եւ ազգային հայեցակարգին հակադրուող ուժերու հետ որեւէ զինակցութիւն: Յա՛տկապէս անընդունելի է գործակցութիւնը քաղաքական ուժերու հետ, որոնք կասկածի տակ կը դնեն մեր պետականութեան անկախութիւնը բացարձակ արժէք համարելու հանգամանքը: «Վերջին երեսուն տարիներուն, մեր հայրենիքի անցած դժուար ճանապարհին, եւ մանաւանդ անցեալ տարուան աղիտալի պատերազմի դառն փորձառութեան լոյսին տակ, այլեւս անառարկելի հրամայական է ժողովրդավարութեան հաստատումը մեր հայրենիքի մէջ՝ իբրեւ միակ երաշխիքը անկախ եւ ինքնիշխան պետականութեան գոյատեւման: «Հայրենիքի թէ Սփիւռքի մէջ, հայ ժողովուրդը խոր մտահոգութեամբ կը դիտէ 44օրեայ պատերազմին ընթացքին, ու մանաւանդ սահմանային վերջին իրադարձութիւններուն գծով պարզուող անորոշ քաղաքականութիւնը: Այս բոլորի պատճառները, ըլլա՛ն իշխանական անփորձութիւն, քաղաքական ապիկարութիւն, թէ՝ մտածուած ուղեգիծի ձախողութիւն՝ անընդունելի են ու դատապարտելի: Եթէ Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնները չկարենան շատ արագ սթափիլ եւ ցոյց տալ յաւելեալ կազմակերպուածութիւն եւ վճռակամութիւն թշնամիին եւ մեծապետական խաղերուն դէմ, մենք ազգովին շատ սուղ գին պիտի վճարենք, աւելին քան մինչեւ այս պահս գրաւուած հողերը եւ հազարաւոր զինուորներու կեանքերը: «Հայ ազգի ամբողջական ուժերով պէտք է աշխատիլ՝ ամրապնդելու պետական հիմնարկութիւնները եւ բանակը, առողջացնել արդարադատութեան համակարգը եւ հաստատել օրէնքի բացարձակ գերակայութիւնը: Հայաստանի մերօրեայ իշխանութիւնները եւս պէտք է հասկնան, թէ ազգի տարբեր հատուածներուն հետ գործակցելու եւ, յա՛տկապէս Սփիւռքի հսկայ ներուժը Հայաստանի պետականութեան հզօրացման ծառայեցնելու ծանր պատասխանատուութիւնը ունին: Այսօր, ամէն ժամանակէ աւելի, անհրաժեշտ է մէկդի դնել հատուածական շահերը եւ ազգի ուժերը համախմբել մեր պետականութեան շուրջ: Հաստատապէս, պիտի չյաջողինք մեր ազգային իրաւունքներուն վերատիրանալ, եթէ չենք ամրապնդած մեր պետականութեան հիմնասիւները եւ նուիրականացուցած անոր արժէքները: Անցնող տասնամեակներուն, այս ծիրին մէջ համազգային թերացումը մեր պարտութեան հիմնական պատճառներէն մէկն է: «Կը հաստատենք եւ լիարժէք վստահութեամբ կը յայտարարենք որ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը պիտի վերադառնայ իր գաղափարախօսութեան ակունքներուն եւ իր երբեմնի բարձունքին: Իր Ծրագիրի գաղափարական թռիչքի վեհութեամբ, վերանորոգուած կանոնագրութեամբ եւ անսակարկ յանձնառութեամբ՝ Դաշնակցութիւնը անգամ մը եւս իր ներուժն ու ծառայութիւնը ի սպաս պիտի դնէ Հայաստանի հզօրացման եւ Արցախի դատին՝ ի հարկին այլընտրանքային այլ ուղիներ բանալով եւ հայապատկան հողերը իր իրաւական տիրոջ՝ հայ ազգին վերադարձնելու յանձնառութեամբ: «Ահա՛ այսպիսի տեսլականով եւ առաջադրանքով հայ ժողովուրդին, եւ ի՛ մասնաւորի աշխարհացրիւ դաշնակցական ընկերներուն կը ներկայանան այսօր Արեւմտեան Ամերիկայի մէջ գործող դաշնակցական ողջամիտ մարմինները եւ անդամները: Կը յորդորենք կուսակցական մեր ընկերներուն, որ հեռու մնան անհեթեթ ու անտեղի շահարկումներու ճամբով մեր միասնութիւնը հարուածող քայլերէ: «Կոչ կ՛ընենք աշխարհի բոլոր դաշնակցական մարմիններուն եւ ընկերներուն՝ սատար կանգնելու Արեւմտեան Ամերիկայի ՀՅ Դաշնակցութեան այս ընտանիքին՝ վերականգնելու համար Դաշնակցութեան գաղափարական հնոցը»:

Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ Ասպարէզ 15 Հոկտեմբեր 2021

Դաշնակցութիւնը կազմակերպութեան է վերածուել․ Բիւրօն երեխայական մօտեցումներով կը սպառի կուսակցութեան վարկը

Առաջին Լրատուականի Հարցազրոյցը Նազարէթ Պէրպէրեանի Հետ - Օրերս ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի կենտրոնական կոմիտէն խորհրդաժողով է գումարել, ընդունել յայտարարութիւն, որտեղ ասւում է, որ ՀՅԴ-ն կորցրել է իր քաղաքական հեղինակութիւնն ու տագնապալի օրեր է ապրում, որ ՀՅԴ վարկանիշը Հայաստանում ընկել է՝ հասնելով նուազագոյն աստիճանի: Նրանք կոչ են արել աշխարհի բոլոր դաշնակցական մարմիններին՝ սատար կանգնելու Արեւմտեան Ամերիկայի ՀՅԴ այս ընտանիքին՝ վերականգնելու համար Դաշնակցութեան գաղափարական հնոցը եւ որ թույլ չեն տայ որեւէ մէկին պառակտել իրենց կառոյցը: Ինչպէ՞ս էք գնահատում այս յայտարարութիւնը, ինչո՞ւ են անհանգիստ ԱՄՆ-ի դաշնակցականները: -Այս մասին ես շատ եմ խօսել, սա շարունակուող պրոցես է: Մենք խօսել ենք սրա մասին այն ժամանակից, երբ Բիւրօն միջամտեց եւ ամէն ինչ արեց, որ շրջանում իրեն ցանկալի կենտրոնական կոմիտէ ընտրուի: Բիւրօն նշանակեց Կենտրոնական կոմիտէ, որը չընդունուեց: Այսօր Ամերիկայի Արեւմտեան շրջանում կայ երկու կենտրոնական կոմիտէութիւն: Կազմակերպական երկու շրջան կայ նոյն Արեւմտեան գօտու մէջ: Այդ պրոցեսն է, որ գնում է. Նոյնիսկ «Ասպարէզը», որ այսքան տարուայ պաշտօնաթերթն է Արեւմտեան շրջանի ՀՅԴ-ի, Բիւրօն յայտարարում է, որ դա կուսակցութեան հետ կապ չունեցող թերթ է: Այսպիսի ծիծաղելի, երեխայական վիճակ է: Բիւրօն այսպիսի երեխայական մօտեցումներով կը սպառի կուսակցութեան վարկը: Անշուշտ բիւրօներով չէ պայմանաւորուած ՀՅԴ-ի վարկը մեր ժողովրդի մօտ, դաշնակցականները պահում են իրենց կուսակցութեան արժէքը, գաղափարական բնոյթն ու նշանակութիւնը, բայց արդէն կապ չունեն կազմակերպութեան հետ, հանդիսատեսի պէս հետեւում են: Այնտեղ, որտեղ ունեն պաշտօնապէս գրանցում, եւ իրենց հովանու տակ ունեն տասնամեակներով ստեղծուած թերթեր, ակումբներ, դպրոցներ, որոնք իրենց ուղեկից կառոյցներին են պատկանում, այդտեղ իր ուզած մարդկանց են բերում տնօրէն, ուսուցիչ, խմբագիր: Նրանք փորձում են հայաստանեան ֆորմուլան կիրառել նաեւ Սփիւռքում եւ հաւանաբար նաեւ յաջողեն, որովհետև մարդիկ արդէն զզուել են այդ իրավիճակից:

	- Ամէն դէպքում վերափոխուելու, վերակազմաւորուելու շանս  ունի՞ Դաշնակցութիւնը, այսինքն՝ այլ մօտեցում ցուցաբերելով փրկել կառոյցը:

-Ոչ, չեմ կարծում, թէ կարող են: Հիմա ըստ ՀՅԴ կառոյցի, ըստ կանոնադրութեան, մինչեւ Յունուար-փետրուար պէտք է նոր Ընդհանուր ժողով գումարուի եւ նոր Բիւրօ ընտրուի: Դա նախատեսուածն է, բայց կառոյցի մէջ կազմակերպական իրավիճակ չեն թողել մարդիկ, որ Ընդհանուր ժողով գումարուի այն իմաստով, որ տարբեր տեսակէտներ, տարբեր մօտեցումներ կողք կողքի գալով մեր ազգի, մեր երկրի առջեւ ծառացած խնդիրներին դիմագրաւելու վերաբերեալ գաղափարների բախում առաջացնեն, տեսակէտների համադրում տեղի ունենայ: Նման բաների համար ժամանակն անցել է, գնացքը գնացել է: Մնացածը գաղափարական իմաստով աղբակոյտ է: Այսինքն՝ չկան այդ մտաւորականները, որ մեր ժողովրդի, հայրենիքի, պետականութեան առջեւ ծառացած մեծ հարցերի լուծման ուղին գտնեն։ 65 թուականից այս կողմ մեր պահանջատիրական շարժման ամբողջ թափը, անցած ուղին վերարժեւորելու, վերաքննելու, հաշուեյարդարի ենթարկելու սոյն հրամայականին կը դիմագրաւի մեր ժողովուրդն ամբողջութեամբ։ Սա ազգի խնդիրն է, ամբողջ հայ քաղաքական միտքը ամլացած է, չգիտեն՝ որ ուղութեամբ պէտք է «նաւը» տանել։ Համակարգն է ՀՅԴ-ն կորցրել, չունի համակարգ, ունի անձեր, բայց նրանցով օրակարգ չի կարող կազմուել։ 1920-ական թուականներին, երբ Բիւրոյի ներկայացուցիչ Արշակ Ջամալեանը եւս հեռացուեց ՀՅԴ-ից, մինչև 31-ի Ընդհանուր Ժողովը ամբողջ կուսակցութիւնը իր ղեկավարներով, իր մտաւորականների հետ Ջամալեանի դէմ վայրիվերումների մէջ մտաւ այն աստիճան, որ 28 թուականի Ընդհանուր ժողովի ժամանակ կարողացաւ յայտարարել, որ կուսակցութիւնը բոլշեւիզմի՝ դէպի սփիւռք ներթափանցման խնդիրներով էր զբաղւում, Ջամալեանին դարձրել էին մամուլի քննարկման, բամբասանքի նիւթ, օրակարգ։ Բանուգործ թողած Ջամալեան էին քննարկում։ Հիմա էլ զբաղուած են Նիկոլ եւ Քոչարյան եւ այլ անձանց քննարկելով, մինչդեռ Ռուսաստանը Արցախը արդէն վերցրեց իր կազմած ծրագրերով։ Եւ հիմա նորից օրակարգ չկայ, Արեւմտեան շրջանում Դաշնակցութիւնը երկու կազմակերպութեան է վերածուել, իսկ Հայաստանում Իշխան Սաղաթէլեանով եւ Հրանդ Մարգարեանով Դաշնակցութիւնը իր պատմական երթը պէտք է առաջ տանի՞․․․ այս խեղկատակութեանը արժանի չէ մեր ազգը, հետեւաբար, նոր օրակարգ փնտռէք, սրանք փուչիկ բաներ են, սկսել են մարդկանց փուչիկով զբաղեցնել։ Եւ հիմա անընդհատ անջատողական ռազմավարութիւնը կործանման է տանում։ 20 Հոկտեմբեր 2021

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան 34-րդ ընդհանուր ժողովը այսուհետեւ կը հաստատէ, թէ Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան Շրջանէն ներս գործող միակ դաշնակցական մարմինը կը հանդիսանայ Հ․Յ․Դ․ Կեդրոնական Կոմիտէն , որ երկու տարուայ ժամկէտով ընտրուած է Յուլիս 18, 2021-ին, Հ․Յ․Դ․ արեւմտեան Ա․Մ․Ն․-ի 55-րդ Շրջանային ժողովին կողմէ եւ միայն ան է, որ իրաւասութիւն ունի հանդէս գալու Հ․Յ․Դաշնակցութեան անունով եւ գործածելու անոր դրօշը, զինանշանն ու քայլերգը։ Հ․Յ․Դ․ Արեւմտեան Ա․Մ․Ն․-ի Կեդրոնական Կոմիտէի անդամներն են.- Զարեհ Աճէմեան, Զանգու Արմէնեան, Հարմիկ Բաղտասարեան, Խաչիկ Թազեան, Լեւոն Պարոնեան, Լաուրա Յակոբեան, Տարօն Տէր Խաչատուրեան, Ստեփան Պոյաճեան, Վիգէն Պապիկեան, Յովիկ Սալիպա Զօհրապ Քահուէճեան, Մայք Քէլէշեան, Քրիս Քէօսեան։

Հ․Յ․Դ․ 34-րդ Ընդհանուր Ժողով 8 Մարտ, 2022

Թեհլիրեանի Նորոգուած Յուշարձանին Բացումը Եւ ՀՅԴ Օրուան Տօնակատարութիւն Ֆրեզնոյի Մէջ

ՖՐԵԶՆՕ․- Հարաւային Քալիֆորնիայէն եւ Ծովածոցէն խումբ մը հայորդիներ 19-20 Մարտի շաբաթավերջը Ֆրեզնօ այցելեցին՝ իրենց յարգանքի տուրքը մատուցելու համար 101 տարի առաջ ցեղասպան Թալէաթը ահաբեկած Սողոմոն Թեհլիրեանի նորոգուած յուշարձանին բացումին եւ ՀՅԴ Օրուան տօնակատարութեան մասնակցելու համար։ Այցելուները ՀՅԴ Ֆրեզնոյի «Թեհլիրեան» կոմիտէի հերթապահ Ռաֆֆի Շխրտմեանի բնակարանին մէջ հիւրընկալուեցան Շաբաթ երեկոյեան, իսկ ՀՅԴի հիմնադրութեան 131ամեակին նուիրուած տօնակատարութիւնը տեղի ունեցաւ Կիրակի օր։ Նախ, «Կարօ եւ Ալիս Կիւրեղեան» Հայ կեդրոնին մէջ տեղի ունեցաւ նորագիրներու երդման արարողութիւնը, կնքնահայրութեամբ Ռոզի Պետրոսեանի։ Այնուհետեւ, «Արարատ» գերեզմանատան մէջ գտնուող Թեհլիրեանի յուշարձանին շուքին տակ տեղի ունեցած տօնակատարութեան բացումը կատարեցին ՀՄԸՄի Ֆրեզնոյի «Սասուն» մասնաճիւղի սկաուտները՝ դրօշակի հանդիսաւոր արարողութեամբ, որմէ ետք տեղի ունեցաւ նորոգուած յուշարձանին պաշտօնական բացումը։ Հանդիսավար Սեւակ Ճիէրեան ողջունեց ներկաները եւ հրաւիրեց Սուրբ Երրորդութիւն Մայր եկեղեցւոյ հովիւ Աշոտ վրդ. Խաչատուրեանը, որպէսզի կատարէ ձեռնարկի բացման աղօթքը։ Ֆրեզնոյի ՀԵԴի «Գէորգ Չաւուշ» ուխտէն Լենա Օհանեան ներկայացուց երիտասարդութեան խօսքը, իսկ ՀՅԴ Ֆրեզնոյի «Թեհլիրեան» կոմիտէի հերթապահ Ռաֆֆի Շխրտմեան խօսեցաւ Թեհլիրեանի եւ անոր յուշարձանին կարեւորութեան, ինչպէս նաեւ բացատրութիւններ տուաւ յուշարձանին նորոգութեան աշխատանքներուն մասին։ Ֆրեզնոյի մօտ Հայաստանի պատուոյ հիւպատոս Պերճ Աբգարեան եւս ելոյթ ունեցաւ, իսկ օրուան գլխաւոր բանախօսն էր ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէի անդամ Յարութ Մկրտիչեան, որուն պատգամը կու տանք ստորեւ․ «Այսօր հաւաքուած ենք այստեղ՝ հայ ժողովուրդի վրիժառու մարտիկին՝ Սողոմոն Թեհլիրեանի, գերեզմանին շուրջ, որպէսզի նշենք Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան օրը: Այս վայրի ընտրութիւնը, անշուշտ, բնաւ պատահական չէր: Դաշնակցութեան օրուան առիթով բեմերէն կամ մամուլով բազմիցս յայտարարուած միտք է, որ մեզի, կուսակցականներուս համար, Դաշնակցութեան օրը մեր ժողովուրդին` մեր համակիրներուն, հաշուետուութեամբ ներկայանալու, անոնց հաշիւ տալու օրն է: Սակաւ խօսուած է սակայն այն մասին, որ Դաշնակցութեան Օրը նաեւ, եւ մանաւանդ, մեր աւելի քան հարիւրամեայ քաղաքական եւ գաղափարական ժառանգութիւնը կենսունակ եւ վառ պահելու յանձնառութեան վերանորոգման տօնախմբութիւնն է: Յաջորդական սերունդներու արիւնով, քրտինքով, տքնաջան աշխատանքով եւ անձնուրաց հերոսներու սխրանքներու օրինակով ստեղծուած քաղաքական եւ գաղափարական հարստութիւն մըն է այս ժառանգութիւնը, որուն տէր կանգնելու յանձնառութիւնը, այսօրուան նման, կը վերանորոգենք ամէն տարի: Եւ ահա մեզի հասած քաղաքական եւ գաղափարական այս ժառանգութեան մէջ իր արժանաւոր տեղը ունի նաեւ Սողոմոն Թեհլիրեան՝ մարդը եւ գործը: «Բայց ինչպէ՞ս գոյացաւ այս ժառանգութիւնը, ինչպէ՞ս մէջտեղ եկաւ: «Թրքական լուծին տակ աւելի քան վեց հարիւր տարուան ստրկութիւնը հայ ժողովուրդէն խլեր էր ամէն բան. հայրենիք, պետութիւն, ազգային գիտակցութիւն, մշակոյթ, բարւոք եւ արժանապատիւ կեանք եւ զարգացում: Տարանջատուած երեք կայսրութիւններու մէջ, մեր ազգային հաւաքական գիտակցութիւնը մթագնած եւ աղաւաղուած էր՝ դարերու ընթացքին տեղի տալով պարսկահայի, ռուսահայի կամ թրքահայի տեղայնական, երբեմն նոյնիսկ՝ իրարամերժ մտայնութեանց եւ հոգեբանութեանց առջեւ: «Ազգովին տարանջատ ապրելու բարդութիւններուն վրայ կ՛աւելնար թրքահայոց տառապալի գոյավիճակը Օսմանեան կայսրութեան մէջ: Հայը իր հազարամեայ օրրանին մէջ ջարդելու, հալածելու, կողոպտելու, իր ինչքերէն զրկելու եւ անպատուելու երեւոյթները դարձած էին ամէնօրեայ իրականութիւն: «Այս տխուր եւ ցաւալի իրականութեան մէջ հրաշք մը միայն կրնար փրկել մեր ժողովուրդը: Իսկ այդ հրաշքը եկաւ ազգասիրութեամբ տոգորուած խումբ մը ազատատենչ հայորդիներու կերպարանքով: Ստրկացած հայու կեանքը յեղափոխելու գաղափարը յղացած գաղափարի այս մարտիկներն էին, որոնք կարճ ժամանակի մէջ իրենց շուրջ համախմբեցին մեր ազգին նուիրեալները, շարժումին տուին գաղափարական նկարագիր եւ զայն կոչեցին Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն: «Ազգային ազատագրական պայքարի այս շարժումով սկսաւ Դաշնակցութեան ազգակերտման եւ հայրենակերտման երթը, հայու հոգիին եւ մտքին մէջ տեղաւորելով ազատ, անկախ Հայաստանի գաղափարը, վերստեղծելով հայութեան ազգային քաղաքական դիմագիծը եւ, վերջապէս, վերականգնելով հայոց պետականութիւնը: «Հայաստանի անկախութեան տապալումէն ետք, իր ժողովուրդին հետ տարագիր դարձած Դաշնակցութիւնը, հայապահպանման մտասեւեռումով, Սփիւռքի մէջ նախաձեռնեց մեր գաղթօճախները կազմակերպելու եւ կառուցելու գործին, սակայն երբե՛ք չհրաժարելով հայ ժողովուրդի արդար դատի հետապնդման գործունէութենէն: «Դաշնակցութեան պատմական երթի տարաբնոյթ հանգրուաններու ամբողջութենէն մեզի մնացած քաղաքական գործի եւ մտքի, ազգային գիտակցութեան, գաղափարական արժեհամակարգերու, յեղափոխական տիպարներով փոխանցուած շունչի ժառանգութիւնն է, որուն տէր կը կանգնինք այսօր: Կուսակցութիւնը հիմնադրելու ազգային եւ գաղափարական մտքի խմորումներու օրերէն սկսած, մինչեւ ֆէտայական խումբերու կազմութիւնը, զինեալ պայքարի եւ ապստամբութիւններու կազմակերպումը, մինչեւ կամաւորական խումբերու կազմութիւնը, մինչեւ Սարդարապատով անկախ պետականութեան ստեղծումը, եւ ապա, սփիւռքեան դժուարին պայմաններուն մէջ մեր ազգային քաղաքական վերականգումի գոյապայքարը եւ մինչեւ իսկ Հայ Դատի հետապնդման բողոքի եւ ցուցական քայլերու խիզախ արարքները, 131ամեայ մեր երթի համայնապատկերը կը կազմեն: Այս երթի իւրաքանչիւր վայրէջքին կամ վերելքին մէջ, իւրաքանչիւր անկիւնադարձին կամ շրջադարձին մէջ քաղաքական իմաստութիւն մը, խորհուրդ մը կայ, քաղաքական եւ յեղափոխական գործի փորձառութիւն մը կայ, գաղափարական հիմնարժէք մը, բարոյական դաս մը, ազգային գիտակցութեան նուաճում մը կայ եւ յարատեւ պայքարի ընդունակ ժամանակի ընթացքին կոփուած կամք մը կայ: «Ահա այս հարստութիւնն է, որուն ոչ միայն տէր կանգնելու պարտաւորութիւնը ունինք բոլորս այսօր, այլ զայն մեր անկախ հայրենիքի բարգաւաճման եւ մեր պետականութեան հզօրացման ծառայեցնելու մեծ պատասխանատուութիւնը: «Ժամանակին, Հայ Դատի սահմանումով կը հասկցուէր նաեւ անկախ Հայաստանի վերականգնումը. այսօր ունինք այդ անկախ Հայաստանը, սակայն անցնող երեսուն տարիներուն չունեցանք մեր անկախ պետականութիւնը հզօրացնելու քաղաքական միտքը եւ կամքը ունեցող քաղաքական ղեկավարութիւնը: Այսօր այլեւս դժգոհ չենք, որ անկախ Հայաստան չունինք, ինչպէս որ էինք ժամանակին, այլ դժգոհ ենք, որ զայն ղեկավարող հայրենասէր այրեր չունեցանք, չունինք: Դժգոհ ենք, որ չունեցանք, չունինք, Ժողովուրդը յարգող, համեստօրէն եւ անկեղծօրէն ժողովուրդին սպասարկող, անոր ցաւը զգացող եւ զայն մեղմելու մտատանջութիւնը ապրող գաղափարական ղեկավարութիւնը: «Մտահոգ ենք, որ մենք մեր անճարակութեամբ հարցերը բարդեցինք այնքան, որ ոմանք համարձակութիւնն անգամ ունենան Հայաստանի պետականութեան անկախութեան պահպանումին մասին կասկածներ յայտնելու: «Դժգոհ ենք եւ մտահոգ, որ 30 տարուան ընթացքին իրերայաջորդ կառավարութիւնները չկրցան ստեղծել համայն հայութիւնը Հայաստանի մէջ համախմբելու առողջ կռուաններ, որովհետեւ հիները բռնակալներ եւ հարստահարողներ էին իսկ նորերը՝ ապիկարներ: «Այսօր նոյնիսկ չունինք ազդու եւ կառուցողական ընդդիմութիւն, այլ ունինք աթոռամոլներու խմբակներ, որոնք հայրենիքին շահերը մէկ կողմ նետած՝ կեղծ հայրենասիրութեամբ իրենց կորսնցուցած աթոռներուն վերատիրանալու մոլուցքով կ՛ապրին: «Դժգոհ ենք, որովհետեւ մեր նահատակներուն արիւնով ազատագրուած հողերը անգամ մը եւս խլուած են մեզմէ: Դժգոհ ենք, որ 30 տարուան ընթացքին բանակի փողերը կողոպտած մարդիկ այսօր նորէն քաղաքական բեմի վրայ են: Դժգոհ ենք, որ չունինք այսօր այն կառավարութիւնը, որ վստահութիւն պիտի ներշնչէր մեզի: Մտահոգ ենք Հայաստանի ղեկավարութեան անփորձութենէն, յատկապէս հայ-թրքական բանակցութիւններուն կապակցաբար: «Այս բոլորի խորապատկերին վրայ, այսօր բոլորս մեր քաղաքական գնահատականները վերանայելու հրամայականին առջեւ կը գտնուինք: Չենք կրնար շարունակել այն ձեւով, որ գործեցինք եւ խօսեցանք անցնող տասնամեակներուն: «Գաղտնիք չէ, եւ ճիշդ է, որ այսօր Դաշնակցութիւնը կը դիմագրաւէ կազմակերպական հարցեր: Այդ հարցերը սակայն, որեւէ ձեւով պատճառ պիտի չդառնան, որ մենք մեր երթը չշարունակենք: Որովհետեւ, վստահ ենք, որ բոլոր հարցերը պիտի լուծուին ճշմարտութեան յաղթանակով: Որովհետեւ վստահ ենք ու կը հաւատանք, որ սուտերու շղարշով ծածկուած բոլոր հռետորական եւ ամբարտաւան խօսքերը այլեւս չեն կրնար իրականութիւնները սխալ ձեւով ներկայացնել հանրութեան: «Մենք՝ իբրեւ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի կառոյց, հարազատ մնալով «ժողովուրդին հետ ժողովուրդին համար» մեր նշանաբանին, պիտի շարունակենք իսկական Դաշնակցական գործը, միշտ հաւատարիմ մեր քաղաքական եւ գաղափարական ժառանգութեան: Պիտի վերադարձնենք Դաշնակցութիւնը իր ակունքներուն՝ հո՛ն ուր ան կը պատկանի: Պիտի գործենք մեր հիմնադիրներուն դաւանած աւանդով եւ պայքարինք բոլոր անոնց դէմ, ըլլան անոնք ներքին թէ արտաքին գործակալներ, որոնք կը փորձեն Դաշնակցութիւնը ջլատել: Պիտի պայքարինք բոլոր յոռի երեւոյթներուն դէմ, որոնք կը վտանգեն մեր գաղութին միասնականութիւնը: Պիտի պայքարինք հայրենիքի մէջ բոլոր շահագործող ցեցերուն դէմ, որոնք կը կեղեքեն մեր ժողովուրդը: Պիտի պայքարինք բոլոր անոնց դէմ, որոնք կը դաւաճանեն մեր հին թէ նոր նահատակներուն արիւնով կերտուած հայրենիքին: Պիտի օժանդակենք բոլոր այն ուժերուն, հայրենիքէն ներս թէ դուրս, որոնք կը պայքարին այս բոլորին դէմ: Եւ ուրեմն, վստահ ենք որ միասնաբար պիտի յաղթահարենք մեր դէմ ցցուած բոլոր մարտահրաւէրները:

«Կեցցէ՛ Հայ ժողովուրդը «Կեցցէ՛ Հայաստան աշխարհը «Կեցցէ՛ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը»

Ասպարէզ 23 Մարտ 2022

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Արդէն մէկուկէս տարի է որ կազմակերպական տագնապի մէջ է Արեւմտեան Ամերիկայի Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան ընտանիքը: Տագնապը իր ներկայ փուլը մտաւ մեր կառոյցին դէմ տարիներու վրայ երկարող անհասկնալի եւ անարդար վերաբերմունքի նոր մագլցումով մը, երբ օրուան ՀՅԴ Բիւրոն խախտեց մեր կազմակերպութեան Կանոնագիրը, աւանդութիւնները, ու մեր ժողովրդավարական եւ ապակեդրոնացման սկզբունքները, փորձ կատարեց տապալել մեր շրջանի անդամներուն սեփական քուէի եւ իր ղեկավարութիւնը ընտրելու իրաւունքները՝ պարտադրելով նշանակեալ Կեդրոնական կոմիտէ մը: Պառակտիչ ճիգ մը՝ որովհետեւ անիկա գործի կը դրուէր մեր ազգին եւ հայրենիքին համար այնպիսի զգայուն ու օրհասական պահու մը, երբ բոլոր ժամանակներէ աւելի մեր թշնամիներուն թիրախ դարձած Հայրենիքը կարիքը ունէր մեր միասնութեան, եւ ուժերու բոլոր լարումով հայրենանուէր գործունէութեան: Մեր դէմ կիրառուող քայլերուն հետ միասին, դժբախտաբար, մեր ներքին անհամաձայնութիւնները հրապարակ բերուեցան, եւ ընկերային ցանցերու թէ այլ հարթակներու վրայ տարիներու ծառայութիւն ունեցող մեր նուիրեալներու եւ ազգայիններու հասցէին լկտի ու ամօթալի ցեխարձակումներ հովանաւորուեցան, եւ աւելին, զուգորդուեցան մեր դէմ յարուցուած դատական գործերով: Սակայն Քալիֆորնիոյ Բարձրագոյն դատարանը Յունուար 2022ին իր արժանի պատասխանը տուաւ կազմակերպութեան ղեկավարութիւնը զաւթելու փորձերուն՝ ամբողջականօրէն եւ կտրականապէս հաստատելով, թէ օրինաւոր կերպով ընտրուած Կեդրոնական կոմիտէ՛ս է վաւերական ղեկավարութիւնը Արեւմտեան Ամերիկայի տարածքին գործող Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան, եւ որ միայն անոր կը պատկանի այս ափերուն վրայ Դաշնակցութեան անունով գործելու իրաւունքը եւ անոր պատկանող կալուածները: Հիմնուելով վերոյիշեալին վրայ, մեր մտադրութիւնը եւ ամբողջական յանձնառութիւնն է՝ պաշտպանել մեր կուսակցութեան հեղինակութիւնը, օրինականութիւնը եւ անոր ունեցուածքները ըստ տեղական օրէնքներուն եւ այդ օրէնքներու համաձայն՝ մեր օրինական պարտաւորութիւնները, ամէն տեսակի ոտնձգութիւններու դէմ: Տասնամեակներ շարունակ, մեր կազմակերպութիւնը, իրեն զօրակից ունենալով այս ափերու համայն հայութիւնը՝ անվերապահօրէն գործած է յանուն Ազգի եւ Հայրենիքի, յանուն տարբեր երկիրներու մէջ հաստատուած հայկական համայնքներու բարօրութեան, եւ բնականաբար նաեւ յօգուտ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան ափի հայ համայնքի շահերուն եւ կարիքներուն: Նոյնիսկ եթէ տարիներու ընթացքին մենք ունեցած ենք մեր ներքին կազմակերպական տարակարծութիւնները՝ մենք միշտ ալ մեր ծառայութիւնը անշեղ կերպով շարունակած ենք՝ իբրեւ Դաշնակցական մեծ ընտանիքի հպարտ մէկ անդամը: Վերջին շրջանին, մենք համբերութեամբ եւ զսպուածութեամբ յուսացինք, որ մեր կազմակերպական վերոյիշեալ տագնապին արդար լուծում կը գտնուի, սակայն մենք այլեւս շռայլք կը համարենք շարունակել ներգրաւուիլ կողմնակի վէճերու եւ անհեթեթութիւններու մէջ, ինչը վստահաբար կը դանդաղեցնէ մեր նպատակասլաց երթը: Արդարեւ, մանաւանդ երբ վտանգուած են Մայր Հայաստանը եւ հայկական Արցախը, երբ ամէն ժամանակներէ աւելի երկունքի մէջ են Հայ Դատին վերաբերող հարցեր ու մեր իսկ համայնքին առջեւ ծառացող մարտահրաւէրներ, մենք անիմաստ եւ նոյնիսկ վնասաբեր կը գտնենք մեզի պարտադրուող «ես»երու եւ աթոռակռիւներու դանդաղեցումները: Առ այդ, կոչ կ՛ուղղենք մեր ազգի զաւակներուն, ինչպէս նաեւ աշխարհացրիւ մեր ողջախոհ եւ նուիրեալ ընկերներուն՝ բոլորուելու մեր յաջորդ հանգրուաններու ընթացքին ծաւալելիք գործունէութեան շուրջ, որ միշտ ու անշեղ կերպով հաւատարիմ պիտի մնայ Դաշնակցութեան իսկական ազգային արժէքներուն եւ գաղափարական առաջադրանքներուն, ու զերծ՝ մեր տեսակին անյարիր պոռոտախօսական ու աժան ելոյթներէ: Ահա այս ոգիով եւ վճռականութեամբ կը շարունակենք մեր առաքելութիւնը, կը վերահաստատենք մեր նուիրումը Ազգին ու Հայրենիքին, եւ մեր ժողովուրդի զաւակները կը հրաւիրենք մեր հետ ամբողջական եւ անկեղծ գործակցութեան՝ յանուն Անսակարկելիօրէն Անկախ, Գերազանցապէս Ազատ, եւ Ամբողջականօրէն Միացեալ Հայաստանի, ուր կու գայ միաւորելու համակ ՀԱՅ ԱԶԳԸ՝ հայրենի ժողովրդավար եւ արդար կարգերու ներքոյ:

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ 7 Ապրիլ, 2022

Դաշնակցութեան Հիմնադրութեան 131-ամեակի Նշում Կլենտէյլի Մէջ

3 ապրիլին Կլենտէյլի «Ալեքս» թատրոնին մէջ տեղի ունեցաւ ՀՅԴ օրուան 131-ամեակի ոգեկոչման արարողութիւն, Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէին նախաձեռնութեամբ: Յայտագիրը սկսաւ ՀՄԸՄ-ի սկաուտներուն կողմէ կատարուած դրօշակի արարողութեամբ եւ քայլերգներով: Ցուցադրուեցան ՀՅԴ-ի պատմութենէն դրուագներ` կուսակցութեան հիմնադրութեան օրերէն մինչ ներկայ օրերը, յատկապէս լուսարձակի տակ առնելով հայրենի պետականութեան ստեղծման եւ ամրակայման առումով Դաշնակցութեան ունեցած դերակատարութիւնը: Օրուան հանդիսավարը` Տիգրան Սասունեան, ողջունեց ներկաները եւ ընդհանուր կերպով լուսարձակի տակ առաւ Դաշնակցութեան անցեալի եւ ներկայի մարտահրաւէրները` հաստատելով, որ ոչ մէկ ուժ կրնայ կասեցնել Հ3Դ-ի ընթացքը: Հայ երիտասարդաց դաշնակցութեան Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան շրջանի ներկայացուցիչ Փրենի Ալավերդեան անգլերէնով արտասանեց երիտասարդութեան խօսքը: ՀՅԴ Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու Կեդրոնական կոմիտէի խօսքը արտասանեց կոմիտէի անդամ Խաչիկ Թազեան: Բացատրելով Հայաստանի ու հայաշխարհի վերջին երկու տարիներու անցուդարձները եւ մեր առջեւ ծառացած մարտահրաւէրները` ան ըսաւ. «Այսօր կու գանք հաստատելու, որ Արեւմտեան Ամերիկայի Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան շարքերը չեն կրնար զլանալ մաս կազմելու այն պայքարին, որ անգամ մը եւս պարտադրուած է հայ ժողովուրդին: Մենք այսօր կու գանք մարտահրաւէրը ընդունելու եւ հռչակելու վերանորոգ պայքարի վճռակամութիւն, ընդլայնուած դաշտ, արագացուած թափ եւ յաւելեալ կազմակերպուածութիւն: Ժամն է հասած միասնականութեան ու մերժելու բոլոր այն փորձերը եւ դաւադրութիւնները, որոնք կը միտին տկարացնել մեր կամքը, մեր վճռակամութիւնը եւ կարողականութիւնը»: Տեսաուղերձներով ներկաներուն իրենց պատգամները յղեցին` ՀՅԴ Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակի ներկայացուցիչ Արշակ Մեսրոպեան, ՀՅԴ Արցախի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչը, ՀՅԴ Գերագոյն մարմինի ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթելեան: ՀՅԴ-ի նուիրուած տօնակատարութեան հիմնական պատգամաբերն էր Հայաստանի Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութեան դաշնակցական պատգամաւոր Արթուր Խաչատրեան, որ նախ լուսարձակի տակ առաւ ամերիկահայ գաղութի դերակատարութեան եւ կշիռին` Հայ դատի աշխատանքներուն, Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման ու դատապարտման, Հայաստանի եւ Արցախի ամրապնդման մէջ, շեշտելով, որ գաղութի կազմաւորման ու գոյատեւման մէջ մեծ եղած է ՀՅԴ-ին դերը: Ապա Արթուր Խաչատրեան ընդհանուր գիծերու մէջ խօսեցաւ Դաշնակցութեան ծնունդին, անոր հետապնդած նպատակներուն, գաղափարախօսութեան, հայութեան կեանքին մէջ ունեցած վճռորոշ դերակատարութեան, Հայաստանի ու Արցախի մէջ ծաւալած աշխատանքներուն` դիտել տալով, որ, նոյնիսկ 44-օրեայ պատերազմէն ետք, երբ յուսահատութիւնը համատարած էր, Դաշնակցութիւնը կոչ ուղղեց ժողովուրդին` չհամակերպելու պարտութեան, այլ` լծուելու պայքարի: Խաչատրեան մանրամասն կերպով անդրադարձաւ Հայաստանի եւ Արցախի մէջ 44-օրեայ պատերազմին, անկէ ետք եւ ներկայիս ստեղծուած կացութեան, ՀՅԴ-ի կեցուածքներուն, մտահոգութիւններուն եւ յառաջիկայի աշխատանքներու ընդհանուր պատկերին: «Հայաստանի եւ Արցախի հանրապետութիւնները կանգնած են գոյութենական խնդրի առաջ: Իրենց անհեռատես, ձախող եւ անփառունակ քաղաքականութեան արդիւնքում վտանգուած են հայոց երկու պետականութիւնների գոյութիւնը: Հայաստանի քաղաքական օրակարգում չկայ իշխանութեան հարց, կայ հայոց պետականութեան գոյութեան հարց, Հայաստանի ու Արցախի հանրապետութիւնների փրկութեան հարց», շեշտեց Արթուր Խաչատրեան` դիտել տալով, որ Հայաստանի իշխանութիւնները ընդունեցին թրքական պահանջները, իսկ թուրքն ու ազերին մէկ հոգի են երկու մարմիններու մէջ, այդ պատճառով ալ Թուրքիան իր պահանջներուն մէջ կը ներառէ ազրպէյճանականները: «Առանց նախապայմանների Թուրքիայի հետ սահմանի բացմանը դէմ չենք: Սակայն սահմանների բացումն ու դիւանագիտական յարաբերութիւնների հաստատումը մի բան է, Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների «ամբողջական կարգաւորումը», ինչպէս իրենք են ասում, այլ: Այդ չակերտեալ կարգաւորումը չի կարող լինել մեր պատմական անօտարելի եւ անժամանցելի իրաւունքների հաշուին: Նոյնիսկ եթէ այսօր հայ ժողովուրդը չի կարող վերականգնել իր իրաւունքները, ոչ ոք այս իշխանութիւններին իրաւունք չի տուել դրանցից հրաժարուել, գալիք սերունդներին զրկել մեր իրաւունքների իրացման հնարաւորութիւնից: ® Այսօրուայ իշխանութիւնը փաստօրէն ձեռքերը լուացել է Արցախից, չի իրականացնում Արցախի անվտանգութեան երաշխաւորի իր յանձնառութիւնը: Աւելի՛ն. փորձում է իր պարտականութիւնը դնել այլոց ուսերին: «Եւ ուրեմն ի՞նչ անել: Ինչպէս վերն արդէն նշել եմ, պարտութիւնը յաւերժացնելու ամենակարճ ճանապարհը պարտութեան հետ համակերպուելն է: Մենք իրաւունք չունենք համակերպուել Արցախի տարածքի զգալի կորստի հետ: Ընդհակառակը, պարտաւոր ենք ամէն ջանք թափել Արցախի խոցուած, վիրաւոր, բայց կանգուն հանրապետութեան հետ յարաբերութիւններն ամրապնդելու համար` հաստատելով, վերահաստատելով եւ հզօրացնելով Արցախի հետ քաղաքական, տնտեսական, մշակութային կապերը: Այսօր, աւելի քան երբեւէ, Արցախն ունի մեր բոլորի կարիքը: Պետք է բանակը հզօրացնել, պէտք է աշխուժացնել դիւանագիտական աշխատանքներն Արցախի միջազգային ճանաչման ուղղութեամբ: Այստեղ ես կը ցանկանայի իմ կոչն ուղղել Միացեալ Նահանգների` որպէս ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախագահ երկրի իշխանութիւններին: «Ես հասկանում եմ, որ այսօր շատ դժուար է վերսկսել Մինսքի Խմբի աշխատանքները: Ազրպէյճանն ամէն կերպ խոչընդոտում է ձեզ, ՌԴ եւ Արեւմուտքի միջեւ սրուած յարաբերութիւնները չեն նպաստում ընդհատուած առաքելութեան վերսկսմանը, սակայն յիշեցնեմ, որ Մինսքի խումբը գոյութիւն ունի եւ պէտք է իրականացնի իր առաքելութիւնը: Պէտք է յստակ գիտակցել, որպէսզի Արցախի հարցի լուծումը լինի յարատեւ եւ կայուն, այն պէտք է լինի արդար: Արդարութիւնն է խնդրի լուծման բանալին: Իսկ արդարութիւնը պահանջում է, որ յարգուի Արցախի ժողովրդի ազատ ինքնորոշուելու եւ սեփական ճակատագիրը տնօրինելու իրաւունքը: «Սակայն, որպէսզի փոխուի պարտուողական քաղաքականութիւնը, պէտք է փոխուեն պարտուողական քաղաքականութիւն իրականացնողները: Եւս մէկ անգամ եմ շեշտում. սա իշխանութեան համար պայքար չէ, սա ազգի գոյութեան պայքար է: Չլինի Արցախը, չի լինի Հայաստանը, քանի որ որքանով Հայաստանն է Արցախի անվտանգութեան երաշխաւորը, նոյնքան էլ Արցախն է Հայաստանի անվտանգութեան երաշխաւորը: Եթէ չլինեն Հայաստանի ու Արցախի հանրապետութիւնները, քանի՞ սերունդ է անհրաժեշտ, որպէսզի սփիւռքի հայութիւնը կորցնի իր հայկականութիւնը: Ես հասկանում եմ, որ բոլորիս համար ծանր պահ է: Շուշիի ազատագրումը յոյս էր ներշնչել, որ մի օր կ՛ազատագրուեն Վանն ու Կարսը, Մուշն ու Պիթլիսի: Բայց մենք հիասթափուելու իրաւունք չունենք: Մենք պէտք է պաշտպանենք Արցախը, հզօրացնենք հայրենիքը ու կերտենք ԱԶԱՏ, ԱՆԿԱԽ եւ ՄԻԱՑԵԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆ», հաստատեց օրուան պատգամաբերը: Ձեռնարկին վերջին պաշտօնական խօսքը արտասանեց ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Խաժակ Մկրտիչեան, որ շեշտեց, թէ այսօր ազգովին կը գտնուինք ճակատագրական մեծ վտանգի մը առջեւ, ուր մեր դարաւոր թշնամին կը փորձէ, կը սպառնայ բոլորիս հայրենիքին գոյութեան` օգտուելով աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային իրերու դասաւորումէն եւ Հայաստանի իշխանութեան պարտուողական քաղաքականութենէն: «Օրհասական այս պահուն մենք իրաւունք չունինք կքած մնալու 44-օրեայ պատերազմի ներքին ու արտաքին ուժերուն կողմէ մեր ուսերուն բեռցուած պարտութեան տակ եւ պարտաւոր ենք համազգային դիմադրութեամբ կասեցնելու այս գահավէժ ընթացքը, մերժելու մեր ազգի ու հայրենիքի անժամանցելի իրաւունքներու հաշուոյն իբր թէ խաղաղութեան դարաշրջան բանալու զազրախօսութիւնը: Մեզ առաջնորդողը պիտի ըլլայ այս կամ այն աւազակապետի ձեռքով գծուած քարտէսները պատռելու քրիստափորեան կամքը», հաստատեց ան: Ապա Բիւրոյի անդամը լուսարձակի տակ առաւ 131-ամեայ կուսակցութեան դերակատարութիւնը` շեշտելով, թէ անիկա եղաւ առաջինը, որ հնչեցուց ազգին ու հայրենիքին սպառնացող վտանգին մասին, որ` իր լոյս անդամներու արեան գնով առաջինը շտապեց հայրենիքի սահմաններու աննահանջ պաշտպանութեան, որ` այսօր եւս պայքարի առաջին գիծերուն վրայ կանգնած` համազգային դիմադրութեան կոչ կ՛ուղղէ ազգի զաւակներուն, որպէսզի հաւաքական կամքով ջարդուին Հայաստանի ու հայութեան գլխուն հիւսուած դաւադիր ծրագիրները: «Կոչ կ՛ուղղեմ ՀՅԴ-ի գաղափարին, գործին, պատմութեան ու առաքելութեան բոլոր հաւատացողներուն` Դաշնակցութեան շարքերէն ներս թէ դուրս, դաշնակցականի երդումը տուած կամ չտուած, երիտասարդ թէ երէց, կին թէ տղամարդ, յառա՛ջ, յառաջ դէպի խրամատ, դէպի կամաւորագրութեան խրամատ, դէպի քաղաքական պայքարի խրամատ, դէպի քարոզչական կռիւի խրամատ, դէպի գիտական կարողականութիւնը ներդնելու խրամատ, դէպի նիւթական հնարաւորութիւն ստեղծելու խրամատ: «Բոլորս համոզուած պիտի ըլլանք, որ անձն ու անձնականը շատ ճղճիմ են հայրենի հողի նոյնիսկ ամենափոքր կորուստին դիմաց: Ազգովին` Հայաստան, Արցախ եւ սփիւռք, այսօր կանգնած ենք մեր ուժերը լարելու հրամայականին առջեւ, կատարելու համար Արցախին ու Հայաստանին տէր կանգնելու մեր առաքելութիւնը», ըսաւ Մկրտիչեան: Իր խօսքը եզրափակելով` ան դիտել տուաւ, որ ՀՅԴ-ի 34-րդ Ընդհանուր ժողովը բոլորիս վրայ պարտք դրած է «ողջ ներուժով, համահայկական կառոյցի կարողականութեամբ եւ նուիրումով» պաշտպանել Հայաստանի եւ Արցախի տարածքային ամբողջականութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը, իսկ այս բոլորին համար անհրաժեշտ է անսակարկ պայքար բոլոր ճակատներու վրայ եւ բոլորին մասնակցութեամբ: Տօնակատարութեան ընթացքին պաշտօնապէս յայտարարուեցաւ հրատարակութեան մասին Կեդրոնական կոմիտէն պաշտօնաթերթ «Օրակարգ»-ին, որուն առաջին թիւի տպագիր օրինակը բաժնուեցաւ ներկաներուն, իսկ թերթը ընդհանրապէս պիտի ըլլայ առցանց եւ երկլեզու: Յայտագիրին ընթացքին ցուցադրուեցան երիտասարդական եւ պատանեկան միութիւններու աշխատանքները ներկայացնող տեսերիզ: Ուշագրաւ եւ տպաւորիչ էր Համբիկ Սասունեանի պատգամը` պատանեկան միութեան բանակումի մասնակիցներուն: Ցուցադրուեցան նաեւ պատկերներն ու անունները վերջին 2 տարիներուն առյաւէտ բաժնուած շրջանի ընկերներուն ու ընկերուհիներուն: Ձեռնարկի փակումը կատարեց յեղափոխական երգերու մեկնաբան Գառնիկ Սարգսեանը` դաշնամուրի ընկերակցութեամբ Արմէն Բաբայեանի, մեկնաբանելով «Ա՜խ, հայրենիք» եւ «Կուկունեանի յիշատակին» երգերը, հուսկ` «Արիւնոտ դրօշ»:

Ազդակ 7 Ապրիլ 2022

ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէն Կը Դատապարտէ Ոեւէ Հայու Մուտքի Արգելքը Հայաստան

Մեծապէս յուսախաբ ենք, որ Հայաստանի իշխանութիւնները արգիլեցին Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Բիւրոյի անդամ եւ Ֆրանսայի մէջ Հայկական կազմակերպութիւններու Համակարգող խորհուրդի (CCAF) համանախագահ Մուրատ Փափազեանի մուտքը հայրենիք: Երեքշաբթի օր, Երեւանի «Զուարթնոց» օդակայանը հասած պահուն իսկ, Փափազեան անմիջապէս ուղեկցուեցաւ դէպի մեկնումի սրահը, ուր իրեն ըսուեցաւ, որ ինք Հայաստանի համար «անբաղձալի անձնաւորութիւն» մըն է: Այն իրողութիւնը, որ Փափազեանին առիթ չէ ընձեռուած խօսելու եւ ինքնապաշտպանութեան իր իրաւունքը օգտագործելու՝ կասկածի տակ կը դնէ ժողովրդավարութեան եւ օրէնքի իշխանութեան սկզբունքներուն նկատմամբ՝ Հայաստանի իշխանութիւններու յանձնառութիւնը, ինչ որ մեծապէս վտանգի տակ կը դնէ միջազգային ընտանիքին մօտ Հայաստանի վարկը, յատկապէս երբ անիկա Եւրոպական Միութեան (որուն անդամ է Ֆրանսա) աւելի մերձենալու նպատակներ կը հետապնդէ: Հայաստանի իշխանութիւններու այս քայլը կը յիշեցնէ յետ-սովետական Հայաստանի անկախութեան շրջանի այն մռայլ օրերը, երբ ատենի իշխանութիւնները հրապարակած էին իրենց իսկ հայրենիքը մտնելու արտօնութիւն չունեցող հայերու սեւ ցանկ մը: Բարեբախտաբար այդօրինակ միջոցառումները վերջ գտան այդ վարչակարգին տապալումով: Տասնամեակներ շարունակ, հայ ժողովուրդը պայքարեցաւ (եւ երազեց նաեւ) անկախ Հայաստանի Հանրապետութեան մը համար, զոր իր սեփականութիւնը պիտի համարէր: Ոեւէ հայու իր հայրենիքը մտնել արգիլելը բոլորովին կը հակասէ անկախ եւ ինքնիշխան պետութեան մը ամէնէն հիմնական սկզբունքներուն եւ արժէքներուն: Կը դատապարտենք ոեւէ հայու Հայաստան մտնելու իրաւունքը մերժելու՝ Հայաստանի իշխանութիւններու որոշումը:

ՀՅԴ ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԷ Ասպարէզ 14 Յուլիս 2022

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

Հայաստանի իշխանութիւնը բռնագրաւած իշխանութիւնը նոր «սխրանք» մը աւելցուց իր հայավնաս իրագործումներուն շարքին, երբ 14 Յուլիսի առաւօտեան կանուխ ժամերուն, առանց բացատրութեան, երկիր մուտքի իրաւունքէն զրկեց Ֆրանսայի հայ գաղութի կազմակերպութիւններու համակարգիչ մարմինի ղեկավարներէն՝ Հ. Յ. Դաշնակցութեան Բիւրոյի անդամ ընկեր Մուրատ Փափազեանը եւ ստիպեց, որ ան վերադառնայ Փարիզ: Մեր ընկերը Երեւան հասած էր, մասնակցելու համար Բիւրոյի նիստին եւ մասնակցութիւն բերելու հայրենիքի փրկութեան ի խնդիր շարունակուող պայքարին: Ընկ. Մուրատ Փափազեանի դէմ այս աղաղակող ոտնձգութիւնը մտահոգութեան եւ վրդովմունքի ալիք մը ստեղծեց ո՛չ միայն Դաշնակցութեան ողջ ընտանիքին մէջ, Հայաստանի եւ Սփիւռքի տարածքին, այլ նաեւ՝ ողջ հայութեան, որովհետեւ այս արարքով, Երեւանի վարիչները նորագոյն վկայութիւն մը տուին, թէ ի՛նչ կը հասկնան մարդու իրաւունք, ժողովրդավարութիւն, ընդդիմադիրներու հանդէպ տարրական յարգանք եւ նման անվիճելի արժէքներէ: Այլ խօսքով, վկայեցին, թէ այդ բոլորը իրենց համար կը մնան խօսքի սահմաններուն մէջ, պարզապէս քարոզչութեան, նախ եւ առաջ՝ մեր ժողովուրդը, ապա նաեւ՝ Հայաստանը դուրսէն դիտողները խաբելու միջոց: Անակնկա՞լ, անսպասելի՞ կամ զարմանալի՞ է նման վերաբերմունք: Բնականաբար ո՛չ: Այս իշխանութիւնը, մասնաւորաբար 44-օրեայ կործանարար պատերազմի փուլէն ասդին, գրեթէ ամէն օր ապացուցած է, թէ ոչ միայն ի՛նք լծուած է Արցախին, Հայաստանին ու հայութեան վնաս ու կորուստներ հասցնող ծրագիրի մը իրականացման, այլ նաեւ պատրաստ է արգելակելու գործը այնպիսի հայորդիներու, որոնք դէմ կը կանգնին պետականութեան կորուստի իրենց ընթացքին, համակարծիք չէ իրեն, աւելի՛ն, լիարժէքօրէն վերականգնած է խորհրդայիններու եւ վերանկախացման առաջին տարիներու պարտուողական, այլեւ բռնատիրական վարքագիծը: Ընկեր Մուրատ Փափազեանի անձին ու հանգամանքին հանդէպ այս կեցուածքէն անդին, մեզ կը մտահոգէ, ինչպէս միշտ, թշնամիին առջեւ զիջումէ-զիջում, Արցախն ու Հայաստանը մաս առ մաս կորուստի տանող՝ իշխանաւորներու սնանկ «քաղաքականութիւնը»: Մտահոգ ենք ու մեր ձայնը կը միացնենք դաշնակցական ընտանիքին ու ազնիւ հայերու ձայնին, որովհետեւ այս քայլը կ’առնուի բախտորոշ իրադարձութիւններու խորապատկերին առջեւ: Սա դաժան պատասխան մըն է ո՛չ միայն ընդդիմադիրներու շղթայազերծած պայքարին, որուն նպատակն է արթնութեան մղել հայութիւնն ու կանխարգիլել նորանոր կորուստներ, աշխատիլ կորսուածները վերադարձնելու համար, այլ նոր հարուած է նոյնինքն ժողովրդավարութեան, մարդկային ու քաղաքացիական տարրական իրաւունքներու եւ մանաւանդ՝ մեր Դատին: Փաստօրէն, ընկ. Մուրատ Փափազեան սոսկական անհատ մը, հայրենասէր ու հայրենանուէր հայորդի մը չէ, այլ ան տասնամեակներու վաստակ ունի մեր արդար Դատին հետապնդման խրամատներուն մէջ, մասնակից եղած է հակաթուրք իրագործումներու եւ շահած՝ Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի հակակրանքը: Շեշտենք. ան առանձին չէ իր պայքարին մէջ, այլ պարզապէս մէկ զինուորը՝ մեր ժողովուրդին, անոր իրաւունքներուն, որուն յառաջապահ դրօշակիրն է եղած, կը մնայ Դաշնակցութիւնը: Դաշնակցութեան եւ հայրենապաշտպան հայութեան դէմ այս հարուածը կը հասնի այն օրերուն, երբ Հայաստանի իշխանութիւնները, մոռցած՝ ահաւոր պատերազմին անհատոյց պարտամուրհակները՝ զոհերը, գերիները, հողատարածքներու բռնագրաւումը, հայկական ժառանգութեանց ջնջումն ու այլ արհաւիրքներ, սին ու անյոյս պատրանքներով բարեկամութիւն կ’երազէ Թուրքիոյ ու Ազրպէյճանի հետ, անտեսելով անոնց կողմէ ամէն օր կրկնուող թշնամական ու ոճրային արարքները, Երեւանն ալ նուաճելու սպառնալիքները: Աւելի՛ն, այն պահուն, երբ հայութիւնը պէտք ունի կորուսեալ միասնութեան վերականգնումին, այս իշխանութեան օրով խորացած երկփեղկումին դարմանումին, այս ու նման քայլեր փաստացի ապացոյցներ են իշխանաւորներու իսկական դիտաւորութեանց: Վերջապէս, ո՛չ ոքի ուշադրութենէն կը վրիպի, թէ Դաշնակցութեան ճամբով հայութեան ու Հայ Դատին ծառայողի մը դէմ այս կեցուածքը կը դրսեւորուի այն պահուն, երբ Հայ Դատի յանձնախումբը ոգի ի բռին աշխատանքի լծուած է, որպէսզի Միացեալ Նահանգներ (նաեւ այլ երկիրներ) պատժական եւ զսպիչ քայլեր առնեն Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի դէմ, աշխատանք՝ որուն մէջ աղաղակող անփութութիւն կը ցուցաբերէ Հայաստանի իշխանութիւնը, աշխատանք՝ որ մօտիկ անցեալին եւ այս օրերուն կ’արձանագրէ գոհունակութիւն պատճառող յառաջխաղացքներ: Այս մօտեցումով ալ, ո՛չ ոքի ուշադրութենէն կը վրիպի, պէտք չէ՛ վրիպի, թէ Հայաստանի իշխանութիւնները, իրենց այսպիսի արարքներով, ըստ էութեան լծակից են Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի, իրողապէս դարձած են անոնց կամակատարը: Դաշնակցական անհատը, պարզ կուսակցական թէ ղեկավար մարմիններու անդամ, կը գնահատուի իր վաստակով, իր ծառայութեամբ եւ հայութեան ու հայրենիքին մատուցած ծառայութիւններով: Այս մօտեցումով է որ կը դատապարտենք մեր ընկերոջ նկատմամբ ցուցաբերուած անհանդուրժողութիւնը, պահանջելով, որ Երեւանի իշխանաւորը վերջ տայ խորհրդային տարիներէն ի վեր անթեղուած եւ մերթ ընդ մերթ նման դրսեւորումներով արտայայտուող ազգակործան վարքագիծին, որ հաւասարապէս անվաղորդայն կը պահէ իր իշխանութիւնը եւ մեր հայրենիքի անկախ պետականութիւնը: Այս պահանջը լոկ դաշնակցականի պահանջ չէ, այլ համահայկական հրաման:

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արևմտեան ԱՄՆի Բիւրոյական Կեդրոնական Կոմիտէ Յուլիս 15, 2022 Լոս Անճելըս

ԱՐՑԱԽԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ Է ԵՒ ՊԻՏԻ ՄՆԱՅ ԱՅԴՊԻՍԻՆ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ ՀՅԴ ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԷԻ

Վերջին երկու տարիներուն ընթացքին, Արցախի եւ Հայաստանի հանրապետութիւններուն հանդէպ ատրպէյճանա-թրքական թշնամական քայլերը եւ վայրագութիւնները հասցուցին Հայաստան-Ատրպէյճան բանակցային գործընթացներու, որոնք այս օրերուն կ՛ընթանան միջազգային զանազան ձեւաչափներով։ Հետեւելով բանակցութիւններու այս հանգրուանի մանրամասնութիւններուն եւ անոնցմէ բխող համաձայնութիւններու հաւանական տարբերակներուն՝ Արեւմտեան Ամերիկայի Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը անգամ մը եւս կը հաստատէ, թէ՝ 1.Հայաստանի Հանրապետութեան հողային ամբողջականութիւնը եւ անկախութիւնը հայ ազգին համար գերագոյն արժէքներ ըլլալէ բացի, միջազգային օրէնքներով ամրագրուած անվիճելի իրականութիւններ են։ Անոնք սակարկելի չեն եւ չեն կրնար ըլլալ որեւէ տեսակի տրամաբանութեամբ։ 2.Ատրպէյճանի հողային ամբողջականութիւնը ճանչնալ՝ չի կրնար նշանակել ընդունիլ Արցախի Հանրապետութիւնը իբրեւ Ատրպէյճանի մաս՝ ինչ ալ թելադրեն ժամանակաւոր, անցողիկ, կամ մարտավարական տարազները։ Իրականութիւնը այն է, որ Արցախը հայկական է եւ պիտի մնայ այդպիսին։ 3.Հայ ազգը իր ամբողջ կարողականութեամբ կը զօրակցի արցախահայութեան ինքնորոշման եւ մարդկային այլ իրաւունքներուն, ինչպէս նաեւ անոր ազգային ու հոգեմտաւոր կեանքի անխափան զարգացումին։ 4.Իբրեւ հայ ազգի գործօն մէկ մասնիկը՝ մեր կազմակերպութիւնը իր անվերապահ զօրակցութիւնը կը յայտնէ՝ իր ամբողջ քաղաքական ուժը եւ տնտեսական միջոցները ի սպաս դնելով արցախահայութեան իրաւունքներու պաշտպանութեան գործին եւ անոր ընկերային-տնտեսական բարօրութեան։ Մեր յանձնառութիւնը ամբողջական է, եւ այսուհետեւ՝ առաւել համապարփակ։ Առ այս, Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւններէն կը պահանջենք յատուկ կեդրոնացումով եւ տրամադրելի բոլոր միջոցներով հասնիլ արցախահայութեան ապահովութեան եւ բարօրութեան՝ զարկ տալով անոր շուրջ աւելի մեծ միջազգային հետաքրքրութիւն եւ զօրակցութիւն ներգրաւելու աշխատանքին, ինչը նաեւ կ՛ենթադրէ վերցնել պատասխանատուութիւն՝ յանուն արցախահայութեան ինքնորոշման իրաւունքի ամբողջական իրականացման։ Այս իմաստով, յոյս ունինք, որ ռազմավարական առաջադրանքները կ՛առաջնորդուին ապագայի համար կազմաւորուող վճռակամութեամբ, ինչ ալ ըլլան այսօրուան միջազգային հանրութեան ճաշակները կամ ներկայ պահու մարտավարական պատշաճեցումները։Վերջապէս, կոչ կ՛ընենք հայ իրականութեան մէջ գործող բոլոր ուժերուն եւ անձնաւորութիւններուն՝ ի Հայաստան մէջ թէ ի սփիւռս աշխարհի, ոչ միայն զօրակցական խօսքերով, այլ կենդանի գործով եւ ծրագիրներով նպաստելու Արցախի անկախութեան հզօրացման՝ Արցախը պահելու համար անառիկ եւ բացարձակապէս հայկական։ ՀՅԴ ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ԿՈՄԻՏԷ

Ասպարէզ 08 Հոկտեմբեր, 2022

Մամլոյ Հաղորդագրութիւն

Սոյն թուականի Հոկտեմբեր 10ին, Լոս Անճելըսի «Ասպարէզ» օրաթերթին մէջ հրապարակուեցաւ «ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէ» ստորագրութեամբ յայտարարութիւն մը, որուն հեղինակները վաղուց հեռացուած կամ արտաքսուած են մեր շարքերէն ու ոչ մէկ կապ ունին Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան հետ։ Աւելի քան տարի մը առաջ արդէն հրապարակաւ յայտարարած էինք նաեւ, որ «Ասպարէզ»ը, բռնազաւթուած ըլլալով ապօրինի խմբակի մը կողմէ, ոչ մէկ կապ ունի Հ.Յ.Դաշնակցութեան մամլոյ մեծ ընտանիքին հետ։ Այս կէտը կը յայտնենք բոլոր լրատուամիջոցներու եւ հանրութեան ուշադրութեան, մանաւանդ անոր համար, որ կարգ մը հարթակներ, գիտնալով հանդերձ այս իրողութիւնը, մոլորեցնող լրատուութիւն կը տարածեն։ Հայաստանի ու Արցախի շուրջ վերջին զարգացումներուն նկատմամբ Հ.Յ.Դաշնակցութեան կեցուածքները յստակ են ու դրսեւորուած՝ Բիւրոյի 8 Հոկտեմբեր 2022ին հրապարակած յայտարարութեամբ։

Հ.Յ.Դ. Արեւմտեան ԱՄՆ Բիւրոյական Կեդր. Կոմիտէ Լոս Անճելըս 13 Հոկտեմբեր 2022

Հայ Մշակութային Հիմնարկութեան Ընդհանուր Ժողովը Վերընտրեց Կազմակերպութեան Վարչութիւնը

Հայ Մշակութային հիմնարկութեան տարեկան Ընդհանուր ժողովը տեղի ունեցաւ Կիրակի, 20 Նոյեմբերին, Կլենտէյլի Երիտասարդական կեդրոնին մէջ։ Ներկայ էին 18 մասնաճիւղերէ 84 պատգամաւորներ։ Հայ Մշակութային հիմնարկութեան նախագահ Աւետիք Իզմիրլեան ներկայացուց հիմնարկութեան նախորդ տարեշրջանի գործունէութեան զեկուցումը՝ լուսարձակի տակ առնելով «Մէկ ազգ, մէկ դատ, մէկ ապագայ» ընդհանուր նշանաբանին տակ իրականացուած հետեւեալ իրագործումները. – Հայ Մշակութային հիմնարկութեան մասնաճիւղերուն Հայ կեդրոններու ճամբով շարունակուող համայնքային աշխատանքերը, որոնք տեղի ունեցան նոյնիսկ համաճարակի պայմաններուն մէջ, աջակցութեան ձեռք երկարելով համայնքի կարիքաւորներուն. – 44օրեայ պատերազմին ընթացքին զոհուած հայ զինուորներու ընտանիքներուն աջակցութիւն. – Արցախի մէջ դպրոցի մը վերակառուցումը իրականացնելու նպատակով՝ նիւթական աջակցութիւն Հայ Կրթական հիմնարկութեան. – Գիւմրիի «Շիրվանեան» Երիտասարդական կեդրոնի գործունէութեան շարունակութիւն, «Մենք ենք Գիւմրին» յանձնախումբի ջանքերով. – Պէյրութի նաւահանգիստի ահաւոր պայթումէն ետք, օժանդակութիւններու տրամադրում Լիբանանի հայութեան. – Նիւթական աջակցութիւններ 2020ի պատերազմէն տուժած Արցախի եւ Հայաստանի քաղաքացիներուն. – Հայ-ամերիկեան թանգարանի ծրագիրին աջակցութիւն՝ իբրեւ անոր հոգաբարձութեան անդամ եւ համագանձապահ. – Հայ Մշակութային հիմնարկութեան հիմնադրութեան 45ամեակի նշում՝ 28 Օգոստոսին տեղի ունեցած ձեռնարկով, որուն ընթացքին գոյացաւ 1.1 միլիոն տոլար։ Ներկայացուեցաւ նաեւ նիւթական զեկուցումը, իսկ ժողովի աւարտին, քուէներու երկու երրորդով որոշուեցաւ վերընտրել 11 հոգինոց հետեւեալ վարչութիւնը՝ դոկտոր Քարմէն Օհանեան (ատենապետ), Սագօ Պէրպէրեան, Վահան Պզտիկեան, Շահէն Տէրտէրեան, Կարօ Իսփէնճեան, Թորոս Քէչէճեան, Արթօ Քէօլէյեան, իրաւաբան Լեւոն Կիրակոսեան, դոկտ. Յարութ Մկրտիչեան, իրաւաբան Ալիք Ուրֆալեան եւ Գօգօ Թօփալեան։ Այնուհետեւ վարչութիւնը հետեւեալ վերանշանակումները կատարեց՝ Աւետիք Իզմիրլեան (նախագահ), Արթօ Քէօլէյեան (քարտուղար) եւ Գօգօ Թօփալեան (գանձապահ)։ Հայ Մշակութային հիմնարկութեան անունով այլ ընտրութեան մը եւ մարմինի մը մասին այլ լուրեր իրականութեան չեն համապատասխաներ։ Այս առիթով, Հայ Մշակութային հիմնարկութեան վարչութիւնը շնորհակալութիւն կը յայտնէ իրեն նեցուկ կանգնող նուիրատուներուն, անդամներուն եւ պատուիրակներուն՝ խոստանալով յաջող տարեշրջան մը բոլորել, դիմագրաւելով համայնքին եւ հայութեան դիմաց ծառացած բազմաթիւ մարտահրաւէրները։

ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱՐԿՈՒԹԻՒՆ Ասպարէզ 20 Նոյեմբեր 2022

ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՏԵՂ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ՇՐՋԱՓԱԿՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐԵԱԼ

Արցախի 120 հազար բնակչութիւնը Լաչինի միջանցքի փակմամբ մէկ շաբաթից ի վեր գտնւում է Ադրբէջանի կողմից հաստատուած շրջափակման մէջ։ Զրկուած պարէնի պաշարներից, դեղորայքից, ազատ տեղաշարժուելու իրաւունքից՝ արցախահայութիւնը գնտնւում է մարդասիրական լուրջ աղէտի առջեւ։ Ցաւով արձանագրում ենք, որ Ռուսաստանի խաղաղապահների ճիգերը մինչ այժմ ցանկալի արդիւնքներ չեն տուել՝ սանձելու ադրբէջանական կողմի սադրանքներն ու հակահայ գործողութիւնները։ Միջազգային հանրութիւնը պէտք չէ մնայ անտարբեր կամ բաւարարուի դատապարտման պարզ կոչերով, որոնք անտեսւում են Բաքուի իշխանութիւնների կողմից։ Ռուսաստանը, եւրոպական կառոյցներն ու Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները պարտաւոր են օգնութեան հասնել Լեռնային Ղարաբաղում ապրող եւ գործող խաղաղ բնակչութեանը։ Մարդկային իրաւունքների պաշտպանութիւնն առաջնահերթութիւն նկատող երկրները պէտք է դիմեն գործնական քայլերի՝ տարաբնոյթ մարդասիրական օգնութիւն հասցնելու համար ձմեռային եղանակային պայմաններում տառապող ժողովրդին։ Լոս Անջելըսի հայ համայնքը խստագոյնս դատապարտում է Ադրբէջանի վարած հայաթափմանը միտող ցեղասպանական քաղաքականութիւնը։ Մենք պահանջում ենք Սպիտակ տնից, որպէսզի գործնական միջոցներ ձեռք առնի, ներառեալ օդային մարդասիրական կամուրջ հաստատել եւ Ստեփանակերտի օդանաւակայան հասցնել մեծ քանակութեամբ պարէն, դեղորայք, հիւանդանոցային գոյք եւ այլ անհրաժեշտ ապրանքներ՝ ապահովելու արցախահայութեան ֆիզիկական գոյութիւնն իր պատմական հայրենիքում։ Կոչով դիմում ենք Ներկայացուցչական տան եւ սենատի անդամներին, որպէսզի միանան դատապարտման ալիքին, պատժամիջոցներ ձեռնարկեն Ադրբէջանի դէմ եւ գործադրութեան դնեն թիւ 907 բանաձեւը՝ արգելելով բոլոր տեսակի զինուորական օժանդակութիւններն այդ երկրին։ Վերջին այս իրադարձութիւնները, որոնց շարքին նաեւ գազի մատակարարման դադարեցումը, մէկ անգամ եւս փաստում են, որ Լեռնային Ղարաբաղը չի կարող դառնալ Ադրբէջանի մաս։ Միջազգային հանրութիւնը պէտք է հաստատի այս իրողութիւնը՝ ճանաչելով արցախահայութեան ազատ ինքնորոշման իրաւունքը։

ՍԴՀԿ Արեւմտեան Ամերիկայի Վարիչ Մարմին ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի ԲիւրոյականԿենտրոնական Կոմիտէ ՌԱԿ Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանային Վարչութիւն Ամերիկայի Հայկական Համագումար «Կայծ» Երիտասարդական Միութիւն Հայ-Ամերիկեան Խորհուրդ Հայ Երիտասարդաց Դաշնակցութիւն (ՀԵԴ), Արեւմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Վարչութիւն Հայ Իրաւաբանական Միութիւն Հայ Իրաւանց խորհուրդ Հայ Մարմնամարզական Միութիւն Հայ Օգնութեան Միութիւն, Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանային Վարչութիւն Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն, Արեւմտյան Շրջան Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետարանական Միութիւն Պոլսահայ Միութիւն (Վերոյիշեալ յայտարարութեանը կառոյցների միացումը շարունակւում է) Politic.am Հրապարակ 22 – 12 - 2022

Ձայն մը հնչեց Քալիֆորնիայից…

Հրանդն ու Վիգէնը հեծանիւով են: Նրանք ոտնակներն են պտտում։ Արագ, շատ արագ են ոտնակները պտտում: Յանկարծ ընկնում են: Յետոյ վեր են կենում, նստում են իրենց հեծանիւները եւ ոտնակներն են պտտում… Նրանք արագացնում են ընթացքը: Նորից են ընկնում: Նորից են վեր կենում եւ նորից նստում հեծանիւները։ Նրանք պտտում են ոտնակները՝ աւելի ու աւելի արագ ու դարձեալ ընկնում են: Եւ այդպէս շարունակ… Մինչեւ այն օրը, երբ Վիգէնը, գետնին ընկած, վեր չի կենում, մինչ Հրանդն արդէն հեծանիւի վրայ է՝ պատրաստ նորից ճանապարհ ընկնել։ Եւ Վիգէնը նրան հարցնում է. «Ի՞նչ իմաստ ունի այս ամէնը, Հրա՛նդ։ Մենք անընդհատ ընկնում ենք: Ո՞ւր ենք գնում այսպէս։ Կարո՞ղ ենք մի պահ կանգ առնել՝ խորհելու: Մենք չենք կարող մեր անկումը բացատրել միշտ արտաքին պատճառներով՝ թաց մայթ, ուժեղ քամի, կիսաքանդ ճանապարհ եւայլն։ Իսկ եթէ մեր հեծանիւները պարզապէս անսարք են: Իսկ եթէ մենք ինքներս ենք թոյլ՝ նուաղած: Կամ ի՞նչ, եթէ մեր ընտրած երթուղին այլեւս ճիշդ երթուղի չէ։ Կարո՞ղ ենք հանգիստ մտածել մեր ընկնելու հետեւանքների մասին եւ վերջապէս հասկանալ, թէ ինչ իմաստ պէտք է տանք մեր ուղուն, մեր ռեսուրսներին եւ մեր անձնակազմին»: Հրանդը ոչինչ չի ուզում լսել, եւ Վիգէնին լսելու եւ շարունակ ընկնելու պատճառների շուրջ խորհրդածելու փոխարէն, նա խլում է Վիգէնից հեծանիւը եւ կոտրում այն։ Այնուհետեւ նրանից խլում է գոյութեան բոլոր միջոցները, մեղադրում է գործի դիտաւորեալ վիժեցման՝ խափանարարութեան մէջ, նորից նստում իր երկանիւ փոխադրամիջոցը եւ յետոյ շատ մեծ արագութեամբ ճանապարհ է ընկնում, նորից ընկնում է, նորից նստում իր ժանգոտ հեծանիւը եւ այսպէս շարունակ… Մնացածը Ձեզ արդէն ծանօթ է։ Այսպէս կարելի է ամփոփ ներկայացնել այն ճգնաժամը, որը տարիներ շարունակ ծուատում է ՀՅԴ-ն՝ յայտնուելով Դաշնակցութեան Բիւրոյի եւ Քալիֆորնիայի դաշնակցականների միջեւ՝ որպես բանականութեան եւ զգացմունքների միջեւ ընթացող վերափոխուած կռիւ։ Այնուամենայնիւ, երկար ժամանակ է, ինչ ՀՅԴ-ի ներսում զգացմունքները ճնշում են բանականութեանը: Ընդ որում, վատագոյնը դեռ առջեւում է, քանի որ քանի դեռ առաւելապաշտները մնում են իշխանութեան ղեկին, ՀՅԴ անուանումը զուգորդուելու է Բանականութեան բացակայութեան հետ… Դաշնակցութեան էկոհամակարգում՝ բնականօրէն կառուցուած միջավայրում, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները միշտ առանձին թղթապանակի նիւթ են՝ Ամերիկայի դէպքում Բիւրօն միայն մէկ սկզբունք ունի. տնտեսապէս օգուտ ստանալ այն ամէնից, ինչ ստացւում է ամերիկեան դաշնակցական կենտրոնից՝ երբեւէ նրան կարեւոր քաղաքական յենակէտ չդարձնելով ՀՅԴ ներսում: Այս դիտուածքում Կուսակցութեան ղեկավարութիւնը, առանց ակնյայտ պատճառի, որոշեց ամերիկեան դաշնակցական ճիւղը բաժանել երկու մասի կամ երկու «տարածաշրջանի»՝ Արեւմտեան շրջանը կամ Քալիֆորնիան՝ «Կարս» կենտրոնական կոմիտէով (այսուհետ օգտագործելու ենք «Կարս» անուանումը՝ նկատի ունենալով Արեւմտեան Ամերիկայի Դաշնակցութիւնը) եւ Արեւելեան շրջանը կամ Պոստոնը՝ «Շիրակեան» կենտրոնական կոմիտէի գլխաւորութեամբ (այսուհետ օգտագործելու ենք «Շիրակեան» անուանումը՝ նկատի ունենալով Արեւելեան Ամերիկայի ՀՅԴ), ասես գոյութիւն ունէր երկու ամերիկեան դաշնային կառավարութիւն եւ, որ աւելի դժուար էր կառավարել մի քանի հազար մարդու, քան աւելի քան 330 միլիոն բնակիչ ունեցող մի ամբողջ նահանգ: Իրականում այս անկանոնութեան պատճառը ոչ այլ ինչ է, քան «բաժանի՛ր եւ տիրի՛ր» հին գործելաոճը։ Մի խօսքով, կարեւոր էր, որ ԱՄՆ-ում «Կարսն» ու «Շիրակեանը» չմիաւորուէին, որպէսզի յանկարծ այս երկու ճիւղերը վերամիաւորուելուց յետոյ, եթէ ոչ՝ չափազանց հզօր, գոնէ չափազանց ազդեցիկ չլինէին ՀՅԴ գործերում։ Այսպէս էր ընթանում ամէն ինչ Կուսակցութիւնում դեռ Ռուբէնի ժամանակաշրջանից, որը միշտ էլ թերահաւատօրէն էր վերաբերում Միացեալ Նահանգներին՝ աւելի շատ բրիտանամէտ լինելով: Բայց դա երբեք չի խանգարել Միացեալ Նահանգների կուսակցականներին վրդովուել կամ առարկել Բիւրոյի այս կամ այն ձեռնարկմանը կամ դիրքորոշմանը: Արդարեւ, մի կողմից ՀՅԴ «Կարս» եւ «Շիրակեան» թեւերի եւ միւս կողմից՝ Բիւրոյի յարաբերութիւնները պարբերաբար ցնցումների, լարուածութեան ու պառակտումների էին ենթարկւում։ Բաւական է յիշել 1930-ական թուականներին գեներալ Սմբատ Բորոյեանի եւ փաստաբան Մաթէոս Ֆերահեանի ապստամբութիւնը Ռուբէնի դէմ, կամ 1950-ականների վերջում ԱՄՆ-ում Բաբգէն Փափազեանի առաքելութիւնը բարելաւելու յարաբերութիւնները Բիւրոյի հետ՝ միաժամանակ խորացնելով «բաժանի՛ր եւ տիրի՛ր» սկզբունքով ստեղծուած ծուղակը, կամ նոյնիսկ 1970-ականներին թշնամաբար տրամադրուած ամերիկեան դաշնակցականների զայրացած արձագանքը Հայդատական մշակութային յեղափոխութեանն ու ՀՅԴ լիբանանացմանը եւ դրանց հետեւանքով առաջացած զտումներին, կամ 1990-ականների սկզբին «ՀՅԴ վերահիմնադիրների» եւ ՀՅԴ օրգան «Եռագոյն դրօշակ» պարբերականի այլախոհութիւնը, որը ղեկավարում էին 1972-ին Վիեննայի XX-րդ Ընդհանուր Ժողովի երկու նախկին պատուիրակ Անդրանիկ Ուրֆալեանը եւ Հրաչ Թուրիկեանը։ Վերջապէս, վերջին իրադարձութիւնը, որն ընթացքի մէջ է․ 2010-ականների վերջին դանդաղ ճգնաժամ է սկսուել Բիւրոյի առաւելապաշտների համար, սակայն այժմ այն շատ տարբեր է նախորդ դաշնակցական ցնցումներից: Ինչի՞ մասին է խօսքը։ Ամէն ինչ սկսուեց Բիւրոյի՝ «Կարսի» ղեկավարութեանն ուղղուած դիտողութիւններով, պարզաբանումներով ու յիշեցումներով «Ասպարէզում» կոռուպցիայի դէմ պայքարի բացակայութիւնը դատապարտող հրապարակումից յետոյ, որը կասկածի տակ էր դնում կոալիցիոն կառավարութեան որոշ դիրքորոշումների արդիականութիւնը։ Աւաղ, «Ասպարէզի» գլխաւոր խմբագրին յաջողուեց միայն թափանցել Երեւանում իշխանութեան մէջ ՀՅԴ-ի ստեղծած տարածքը, որը նեղ միջանցք է յիշեցնում, որտեղից կարելի է հաւասարակշռութիւն պահպանել, դաշնակցելով մեծամասնութիւնը ներկայացնող կուսակցութիւնների հետ՝ առանց նախագահներ Քոչարեանի եւ Սարգսեանի վարած քաղաքականութեանը հարելու կամ ընդհակառակը՝ հետեւել այս նախագահների քաղաքական ուղղութեանը՝ չհարելով իշխանութեան միւս կուսակցութիւնների դիրքորոշմանը։ Սա այսպէս ասած՝ լարախաղացի դիրքորոշում էր, որը «Կարսը» մեկնաբանում է նախ եւ առաջ որպէս ցանկացած համագործակցութիւնից վեր՝ իշխանութեան նկատմամբ պահանջի սկզբունք, մինչդեռ Բիւրօն գերադասում է դա դիտարկել՝ որպէս նախ իշխանութեան հետ համերաշխութեան պահանջ, ապա ձախերի ներքին կարգաւորումներ։ Մի խօսքով, «Կարսի» տեսանկիւնից՝ պահանջը նախորդում է համերաշխութեանը, մինչդեռ ըստ Բիւրոյի՝ համերաշխութիւնը նախորդում է այդ պահանջին։ «Կարսի» համար ՀՅԴ-ն առաջ է ընկնում իշխանութիւնից, իսկ Բիւրօն նոյնացնում է իշխանութիւնն ու ՀՅԴ-ն… «Կարսը», ճիշդ է, հիանալի յաղթաթղթեր ունի ձեռքին. Քալիֆորնիան ամէնաբնակեցուած ամերիկեան նահանգն է, որտեղ քաղաքական գործիչները երկրի ամէնայայտնի դէմքերից են։ Խօսքը յատկապէս Ներկայացուցիչների պալատի երկարամեայ նախագահ Նենսի Փելոսիի մասին է։ ԱՄՆ-ի տնտեսական «շնչառութիւնն» ապահովող Քալիֆորնիան ամերիկահայ երեւելի գործարարներ ունի եւ ամէնամեծ հայկական սփիւռքն է Արեւմուտքում (խօսքը Քալիֆորնիայում ապրող 600-700 000 ամերիկահայերի մասին է), քանի որ այն դարձել է դէպի Արեւմուտք գաղթող բոլոր հայերի իջեւանատեղը (Իրան, Լիբանան, Սիրիա, Հայաստան)։ Հետեւաբար, այն ՀՅԴ ամէնամեծ շրջաններից է, արեւելահայ մշակոյթների մի տեսակ կարկատան: Ընդ որում, գաղթականների թիւը շարունակում է աճել։ Եթէ 1970-ականներին Քալիֆորնիայի շրջանն ունէր մի քանի հարիւր կուսակցական, ապա այսօր ՀՅԴ-ն անցել է 1400 անդամների նշաձողը` չհաշուած կից կազմակերպութիւնների անդամների թիւը, ինչն աւելի քան 5000-ից 10000 է: Սա միակ շրջանն է, որտեղ դաշնակցական օրաթերթը, տուեալ դէպքում «Ասպարէզը», յաւելեալ տպաքանակով է լոյս տեսնում եւ ունի պատկառելի ու ակնյայտօրէն աճող տպաքանակ։ Հայկական դպրոցական խոշոր ցանց եւ ամէնակարեւորը՝ հայագիտութեան համալսարանական ամբիոններ ունեցող, շատ խիտ բնակեցուած Քալիֆորնիան, յիրաւի, հայկական սփիւռքի նոր յենակէտն է (մինչեւ 1945 թուականը Փարիզից եւ 1945-1991 թուականներին Պէյրութից յետոյ): Այդ մասին են վկայում ամերիկահայ քաղաքացիների մեծ երթերն ապրիլի 24-ին, մասնաւորապէս ցեղասպանութեան հարիւրամեակի տարելիցին 2015 թուականին, երբ 160.000 մարդ էր մասնակցում Լոս Անջելեսի հսկայ ցոյցին, ինչպէս նաեւ սերտ կապերը, որ գոյութիւն ունեն Քալիֆորնիայի, Հայաստանի եւ Արցախի միջեւ։ Հարկ է յիշել, որ «Կարսը» ՀՅԴ ամէնահզօր ֆինանսական ճիւղն է. միայնակ այն կարող է ֆինանսաւորել ամբողջ դաշնակցական ընտանիքն աշխարհում։ Նրա «դիւանագիտական» թեւը (ՀԱԿ) դաշնակցական ուղեծրում ամէնաակտիւներից է, իսկ «Կարսի» ղեկավարութիւնը յայտնի է իր բաց քաղաքականութեամբ, հանդուրժողականութեամբ եւ այն սակաւաթիւ կարգապահական միջոցներով, որոնք ձեռնարկուել են տասնամեակներ ի վեր, ի տարբերութիւն Բիւրոյի աւազակախմբի ձեռնարկած միջոցների: Եւ ահա, այս բոլոր հարստութիւններով հանդերձ, «Կարսը» չարամիտ ցանկութեան եւ նախանձի առարկայ է դարձել, եւ դա խաթարում է դաշնակցական կարգը։ Ուստի այն պէտք է թուլացնել կամ գոնէ գտնել նրա բոլոր լծակները, քանի որ այն ուղղակիօրէն չի ղեկավարւում Հրանդ Մարգարեանի կողմից, ով չի կարողանում իր կամակատարներին դնել Քալիֆորնիայի ղեկին։ Այնպէս որ, ինչպէս միշտ, հարկաւոր է կոտրել այն ամէնը, ինչը նա չի վերահսկում քաղաքական, ֆինանսական եւ կազմակերպչական առումով։ Բայց «Կարսը» փակելու այս ցանկութիւնը համահունչ է նաեւ մէկ այլ՝ այս անգամ արդէն ռազմավարական օրակարգի՝ Միացեալ Նահանգների կողմից Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումից առաջ եւ յետոյ՝ 2019 թուականին (Քոնկրէսի կողմից) եւ 2021 թուականին (Սպիտակ տան կողմից), ռուսներն ու իրանցիները թերահաւատօրէն էին նայում Ուաշինկթոնի ձեռնարկած այս հայանպաստ քայլերին եւ դրանցում տեսան ամերիկեան փափուկ ուժի (soft power) հետքը Հայաստանի վրայ։ Փափուկ ուժ, որը Մոսկուան եւ Թեհրանը պէտք է բացարձակապէս զսպեն կամ կասեցնեն, նոյնիսկ ոչնչացնեն։ Այնուամենայնիւ, «Կարս» միաւորումը, որը չափազանց ուժեղ է ՀՅԴ-ում, հետեւաբար Հայաստանում, խափանում է ռուսների եւ իրանցիների շահերը, ովքեր ցանկանում են իրենց ազդեցութեան տակ պահել Հայաստանը եւ իրենց կամքը պարտադրել ՀՅԴ-ին: Իսկ դրա համար ռուսներն ու իրանցիները յենւում են առաջին հերթին առաւելապաշտների վրայ, ինչպիսիք են Հրանդ Մարգարեանը, Վահան Յովհաննիսեանը, Արմէն Ռուստամեանը, Իշխան Սաղաթէլեանը եւ ուրիշներ: Այստեղից էլ՝ Բիւրոյի անդադար յարձակումներն ու ճնշումները, նպատակ ունենալով կոտրել «Կարսի» դիմադրութիւնը, այնուհետեւ հնարաւորութեան դէպքում վերականգնել փլուզուած միաւորումը եւ, ի վերջոյ, նորոգել Քալիֆորնիայի այդ դաշնակցական կառոյցը, բայց արդէն Ռուսաստանի եւ Իրանի քիմքին համապատասխան։ Միայն թէ «Կարսը» դիմադրում է, եւ ամերիկեան իշխանութիւններն էլ այդքան միամիտ չեն, ինչի մասին է վկայում 2002 թուականից ԱՄՆ-ի կողմից Հրանդ Մարգարեանի նկատմամբ մուտքի արգելքը, երբ ԿՀՎ-ի գործակալները նրան նկատեցին իրանական գաղտնի ծառայութիւնների ներկայացուցիչների շրջապատում՝ ԱՄՆ 51-րդ նահանգ համարուող Արաբական Միացեալ Էմիրութիւնների մայրաքաղաք Դուբայի հիւրանոցներից մէկում, մինչդեռ Բիւրօն կարողացաւ 2000 թուականի վերջին կամ 2001 թուականի սկզբին Հրանդի ներկայութեամբ լիագումար նիստ գումարել Քալիֆորնիա քաղաքում։ Ինչպէ՞ս կարելի է անլուրջ վերաբերել Միացեալ Նահանգների անվտանգութեան ծառայութիւնների տեսադաշտում յայտնուելու փաստին, երբ երեւում ես Ուաշինկթոնի թշնամի Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան գաղտնի ծառայութիւնների գործակալների կողքին: «Կարսը» թիրախաւորելն այսպիսով Հրանդ Մարգարեանի անձնական համոզմունքն է, որի գերիշխող ազդեցութիւնը ՀՅԴ այս թեւի վրայ նրան հնարաւորութիւն է տալիս նաեւ «Դաշնակցութեան գանձարանը» ձեռքն առնել, որպէսզի ամբողջովին կախուած չլինի հայկական պետական ապարատի յատկացրած միջոցներից, որոնց մի մասը կառավարւում է ՀՅԴ կողմից՝ 1998 թուականին կառավարութեան կազմում իր ընդգրկումից ի վեր: Ազատօրէն տնօրինել «Կարսի» գանձերը, ինչպէս նաեւ Հերթապահի համար նախատեսուած գումարը, այն դէպքում, երբ ոչ ոք չգիտի, թէ որտեղից են գալիս եւ ուր են գնում գումարները, նշանակում է թոյլ տալ ընկեր Հրանդին տնօրինել այդ փողերը, ինչպէս Տարտեուֆն է անում Մոլիէռի «Տարտեուֆ» կատակերգութեան մէջ՝ քիչ թէ շատ գաղտնի ֆինանսական պայմանաւորուածութիւնների միջոցով, որպէսզի ներդրումներ կատարի մասնաւոր գոյք (սրճարաններ, խորտկարաններ, հիւրանոցներ) ձեռք բերելու համար եւ այդպիսով կարողանայ ինքնուրոյն ղեկավարել «իշխանական որջերը», եւ որպէսզի աւելի լաւ ազդի վարչակարգի կայացրած որոշումների վրայ, կամ գոնէ, որպէսզի կուսակցական ընկերներին ստիպի հաւատալ, որ իրենց կուսակցութիւնը, որն ինքը դիտում է որպէս իր անձնական պիզնէսը, կարեւոր դերակատարում ունի պետական քաղաքական կեանքում: Բոլորը խաբուած են ՀՅԴ եւ ՀՀ բացարձակ իշխանութեան միջեւ առկայ վերոնշեալ յանցակցութիւններից, գաղտնի պայմանաւորուածութիւններից, խղճի հետ կնքուած գործարքներից, որտեղ ՀՅԴ-ն քսան տարի է վիթխարի գումարներ էր կորզում այնպիսի ջոջապետերից, ինչպիսիք են Գագիկ Ծառուկեանը՝ «Դոդի Գագօ» մականունով, կամ Միքայէլ Մինասեանը՝ Սերժ Սարգսեանի դուրսպրծուկ փեսան՝ որպէս խոշոր մեդիամիաւորման ղեկավար, եւ այլ նոր մեծահարուստներ հասարակական կեանքի բոլոր ոլորտներից՝ քաղաքականութիւնից մինչեւ պիզնէս, խորհրդային-միջնադարեան ժամանակներից ժառանգած աչքի զարնող ճաշակով եւ գործելաոճով։ Բոլորը խաբուած են, այո, բացի «Կարսից», որի առաջնորդները, տեղական կաշառակերութեան մէջ թաղուած վարչակարգի չարաշահումների ականատեսները լինելով, իրենց ֆինանսական խրախճանքների մէջ ներքաշուած եւ կուսակցական բարեվարքութեան համար քիչ մտահոգուող ՀՅԴ-ին ասացին «Կանգ ա՛ռ» /«STOP»/ 2020 թուականի դեկտեմբերի 28-ին՝ հրապարակայնօրէն ընդդիմանալով Բիւրոյի կողմից սկզբունքների եւ կանոնադրութեան բոլոր խախտումներին․ նախ ներսից՝ երբ Բիւրոյի անդամ, Քալիֆորնիայում հաստատուած Վիգէն Յովսեփեանը սեփական կուսակցութեան թերութիւնները տեսնելով, 2011 թուականին որոշեց դուրս գալ այդ փակ շղթայից, այնուհետեւ դրսից՝ 2020 թուականի դեկտեմբերին, երբ նրանք հրապարակայնօրէն ցուցադրեցին իրենց դժգոհութիւնը ՀՅԴ բարձրագոյն ղեկավարության դէմ։ Եւ ինչպէս Հռոմի պապն է իր աւանդական Urbi et orbi /«Քաղաքին /Հռոմին/ եւ աշխարհին»/ ուղերձով դիմում հաւատացեալներին, «Կարսի» ղեկավարները դիմեցին ՀՅԴ-ին՝ «Կանգ ա՛ռ, հե՛րիք է» կոչով։ Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» Բանականութեան բացակայութեանը, որը շատ երկար է տիրել ՀՅԴ շարքերում՝ դրանք պարուրելով խեղդամահ անող ինքնասպանութեան անպտուղ եւ վտանգաւոր զգացումով, քանի որ երբ կեղծ խանդավառութիւնը (pathos) տիրում է մտքին ու բանականութեանը (logos)՝ բարոյագիտութիւն (ethos) ստեղծելու նպատակով, ոչ մի իրական, կառուցողական եւ ինքնաճանաչողական բան այլեւս չի մնում: Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» կուսակցական առաջնորդների կործանարար երեւակայութեանը, որը ոչնչացնում է մարդու կեանքն ու միտքը, ով դարձել է ոչ հողեղէն մահկանացու՝ առանց շարժիչի եւ վառելիքի մեքենայի մեխանիզմի նման։ «Կանգ ա՛ռ» ասացին դաշնակցական ձրիակերներին, որոնք ՀՅԴ ընդհանուր դրամագլուխն օգտագործում են անձնական նպատակների համար, մինչդեռ այսօր ՀՅԴ-ն ո՛չ կանխիկ գումար ունի, ո՛չ էլ այլ միջոցներ: Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» գաղափարական կենտրոնամէտութեանը, որը ժխտողականութիւն է սերմանում այնպիսի ուղերձով ներշնչուածների մէջ, որն իր մեջ մի ամբողջ աշխարհ է պարփակում, որը, աւաղ, գոյութիւն չունի եւ չի էլ կարող գոյութիւն ունենալ: Նրանք «Կանգ ա՛ռ» ասացին չափազանցութեան եւ ամբարտաւանութեան հռետորաբանութեանը, որպէսզի ՀՅԴ-ն վերջապես գտնի Քրիստափորեան դիալեկտիկայի ուղին: «Կանգ ա՛ռ» ասացին քոչարեանասարգսեանականութեանը, այն է՝ հնացած ու ախտածին, խելացնոր ու դաժան երկգլխանի հրէշին: Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» այս քաղաքական գլխահակ հետեւորդութեանը, որի իմաստը ՀՅԴ-ն իր իսկ ստուերը կամ աւելի ճիշդ Քոչարեան-Սարգսեան կասկածելի զոյգի աղօտ ուրուապատկերը դարձնելն է, մինչդեռ ՀՅԴ-ն միշտ էլ ընտրել է անկախ կամ երրորդ ճանապարհը։ Նրանք ասացին․ «Կանգ ա՛ռ» Բիւրոյի ֆիդայականացմանը եւ քաղաքականութեան ու ռազմական շփոթութեանը, որտեղ զէնքն ու գաղտնիութիւնը պաշտամունքի աստիճանի են հասցուած, երբ այն, ինչ պէտք է գաղտնի լինի, գաղտնի չէ (կոշտ եւ արհեստավարժ գործունէութիւն), եւ այն, ինչ պէտք չէ գաղտնի լինի, գաղտնի է (կաշառակերութիւն եւ անթափանցիկութիւն): «Կանգ ա՛ռ» ասացին ՀՅԴ սատանայական գործելաոճին Հայաստանում, որը 30 տարի Էրգրից դուրս գտնուող կուսակցականներին ստիպել է հաւատալ, որ պէտք է ատել ՀՅԴ հակառակորդներին, մինչդեռ նրանք իրենք են սերտ եւ երկարամեայ յարաբերութիւններ պահպանում նրանց հետ, ում պէտք է ատել։ Նրանք «Կանգ ա՛ռ» ասացին դիւրահաւատ կուսակցականների շրջանում Բիւրոյի կողմից տարածուած ստին առ այն, որ իրենք Հայաստանի «կեղծ» (fake) դաշնակցականների հետեւորդն են։ «Կանգ ա՛ռ» ասացին այն քաղաքական դիմակահանդէսին, որը 30 տարուայ ընտրական պարտութիւնները վերածում է գերագոյն ամբարտաւանութեան՝ աւարտին՝ ինքնաշնորհաւորանքով եւ ինքնարդարացմամբ։ Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» առաւելապաշտներին, ովքեր ոտնակներն են պտտում անօդ տարածութեան մէջ, ինչպէս մկներն են սիրում պտտուել անիւի մէջ՝ իրականում չիմանալով, թէ ինչու, եթէ ոչ՝ համոզուած լինելով, որ հասնելու են հորիզոնին, բայց ովքեր շրջադարձով մօտենալու փոխարէն, միայն յետընթաց են անում՝ ստելով: Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» ՀՅԴ-ն ղեկավարող իրական քաղաքական յանցագործի դաժան, արագ գործելաոճին, ով միշտ սպառնացել եւ վախեցրել է իրեն դիմադրողներին՝ 21-րդ դարի «փոքրիկ Ռուբէնի» նման, որը շփոթում է քաղաքականութիւնը եւ գաղափարախօսութիւնը կամ աւելի ճիշդ ժողովրդավարութիւնն ու բռնապետութիւնը։ Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» վատի քաղաքականութեանը, որն անոտուգլուխ Դաշնակցութեանը քշում է գնդակահարութեան պատի տակ կամ անդունդի եզրին՝ բաց թողնելով Պատմութեան գնացքը եւ ժողովրդական ցնծութեան հաւաքները։ Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» ժողովրդից եւ քաղաքացիներից բացարձակապէս կտրուած աւազակապետական, ջոջապետական իշխանութեանը մասնակցելուն։ Նրանք ասացին «Կանգ ա՛ռ» ՀՅԴ-ում չափազանց երկար իշխող առաւելապաշտութեանը, որը, քայքայելով կուսակցութիւնը, յանգեցրեց ամուր եւ ժողովրդական կուսակցութեան վերափոխմանը յեղյեղուկ կազմաւորման կամ հարուստ պատմութիւն ունեցող կուսակցութիւնից՝ յիշողութեան կորուստ ունեցող կուսակցութեան, կարծես թէ Դաշնակցութեան հսկաների ողջ ժառանգութիւնը երբեք գոյութիւն չէր ունեցել։ Սա է Մոնտեբելոյի 2021 թուականի Հոկտեմբերի 9-ի եւ 10-ի կոչի ողջ իմաստը, երբ «Կարսի» ղեկավարութիւնը բարձր ու յստակ գոչեց, որ չի ցանկանում, որ իրեն տէր կանգնեն դաշնակցական գերեզմանափորները, նրանք ովքեր երեք տասնամեակ ի վեր էժան գնով վաճառում են նրա հարստութիւնը եւ թքում անկեղծ ու նուիրեալ ընկերների բոլոր սերունդների երեսին՝ յընթացս ձեւացնելով, որ նրանք «պապից աւելի կաթոլիկ են», կամ աւելի ճիշդ՝ «դաշնակցականներից աւելի դաշնակցական են», մինչդեռ առաւելապաշտները միայն կուսակցական թնդանօթներ են, որոնք ՀՅԴ-ն շրջում են իրենց իսկ կուսակցական շարքերի՝ դաշնակցականների դէմ… Սա է Մոնտեբելլոյի կոչի ճշմարիտ խրատը, որը, անկասկած, կը դառնայ ՀՅԴ պատմութեան մէջ մի նոր Մանիֆեստ ընդդէմ նրանց բռնակալութեան եւ անարգանքի, ովքեր խլել են այն ադամանդը, որը ոչ այլ ինչ է, քան ՀՅԴ պատմութիւնը: Բայց կոնկրէտ ի՞նչ տեղի ունեցաւ, որը յանգեցրեց Մոնտեբելոյի կոչին: Եկէք մի քանի տարի յետ գնանք՝ ապստամբութեան անցած ողջ ճանապարհը վեր հանելու համար, որն, անկասկած, մտաւ ՀՅԴ պատմագրութեան մէջ՝ որպէս մի ամբողջ մոլորուած, հիասթափուած եւ զայրացած սերնդի յոյսի ճիչ: «Կարսը» կարգապահ միաւորում է, որին շատ երկար ժամանակ նուաստացրել է Հրանտ Մարգարեանը, որն իր բռնապետութիւնն է կառուցել՝ կուսակցականներին՝ աւելի լաւ վերահսկելու համար։ Կենդանավարժի հարկադրական մեթոդներից զզուելով՝ Վիգէն Յովսէփեանը վերջապէս բացեց միւս կուսակցականների աչքերը եւ Ցիւրիխի արձանագրութիւնների դրուագից յետոյ նրանց տեղեկացրեց, որ ինքը հրաժարւում է Բիւրոյի մանդատից 2011 թուականի XXXI-րդ Ընդհանուր Ժողովից յետոյ։ Նա ինքն իրեն ասում էր, որ ի վերջոյ կարելի է նաեւ մտածել ինքնավարութեան սկզբունքը նախ կիրառել սեփական անձի նկատմամբ, որպէսզի այն աւելի պաշտպանուած լինի դաշնակցական իշխանական կենտրոնից դուրս։ Բիւրոյից հեռանալուց մի քանի ամիս անց Վիգէն Յովսէփեանը ստանձնում է «Կարսի» ղեկավարութիւնը եւ ընկերների քուէներով հզօրացած՝ հասկանում է, որ Հրանդ-Վահան զոյգի գլխաւորած Բիւրոյից աւելին պէտք չէ սպասել։ Սակայն Հրանդը կատաղում է, քանի որ նրա նպատակն էր Վիգէնին պահել իր կողքին, որպէսզի նրան աւելի լաւ վերահսկի, բայց ամէնից առաջ նպատակ ունէր հեշտացնել «Կարսի» կառավարումը` իր ամերիկացի «ընկերոջը» կիտրոնի պէս սեղմելով մինչեւ ուժասպառ անելը եւ այդպիսով կարգի հրաւիրելով «Կարսը»՝ առանց իր չար դիտաւորութիւնն ի ցոյց դնելու․ ստիպել ուրիշներին անել այն, ինչ ծրագրել է, որպէսզի յետոյ յայտնուի որպէս փրկիչ, երկխօսութեան կողմնակից, իմաստուն մարդ, որպէսզի, ի վերջոյ, վայելի «Կարսի» հարստութիւնը՝ միաժամանակ քաղաքականապէս կազմալուծելով այն։ Կատարեալ անյաջողութիւն է Հրանդի համար, ով չի ստանում ամերիկեան ոչ մի պատուիրակի համաձայնութիւնը։ Նրանցից ոչ մէկը համաձայն չէ Բիւրոյի անդամ դառնալ: «Թագաւորը մերկ է», աւելի ճիշդ՝ «Հերթապահը մերկ է» այն աստիճան, որ իր երկու կնքահայրերի՝ Վահան Յովհաննիսեանի, այնուհետեւ իր աշխատակազմի ղեկավար, խորամանկ Վահիկ Յարութիւնեանի մահը նրան հունից հանում է՝ ստիպելով դուրս նետել ամբողջ դառնութիւնն ու նենգութիւնը։ Պայթունը տեղի ունեցաւ XXXII-րդ Ընդհանուր Ժողովում, 2015 թուականին, երբ Հրանդ Մարգարեանն ընտրուեց Բիւրոյի անդամ՝ միայն մէկ ձայնով յաղթահարելով բացարձակ մեծամասնութեան շեմը: Նրա համար, ով աֆրիկացի միապետի պէս թագաւորում է բարոնների կալուածքների վրայ, դա իսկական անարգանք է, բայց նա գիտի, որ դրա պատճառով քիչ էր մնում աշխատանքը կորցնէր։ Ամերիկեան եւ լիբանանցի պատուիրակների գլխաւորած ճակատի պատճառով, հազիւ անհրաժեշտ ձայները հաւաքած Հրանդը ցանկանում է ստիպել վիրաւորանքը վճարել նրանց, ովքեր դէմ են այս հին կազմակերպութեան կանոնադրութիւնից եւ սկզբունքներից վեր գտնուող իր բռնապետական իշխանութեանը: Անձնական փոքր բաւարարուածութիւն ունեցաւ, երբ Բիւրոյում ընտրել տուեց երկու ամերիկացիների՝ Խաչիկ Մուրադեանին՝ «Շիրակեանից» եւ Վիգէն Եագուպեանին՝ «Կարսից», որը պատասխանատու էր միաւորման գործունեութիւնը վերահսկելու համար, ինչպէս մէկը կրակի վրայ դրուած կաթի եռալուն կը հետեւէր: Իսկ Լիբանանում Հրանդ Մարգարեանը Շրջանային Ժողովի ժամանակ բացայայտ պայքար տարաւ նրանց դէմ, ովքեր Ընդհանուր Ժողովում իրեն չէին ընտրել։ Բիւրոյի հերթապահի միջամտութիւնը Լիբանանի Շրջանային Ժողովում, յանգեցրեց բիւրոյական ԿԿ-ի ընտրութեանը, որը գոյատեւում է մինչեւ օրս։ Իսկ Բիւրոյին հակադրուած կողմի դէմ բացայայտ հալածանք սկսուեց, որոշ ընկերներ հեռացուեցին, ուրիշները՝ մեկուսացուեցին։ Իրականում, բացառւում է, որ գործընթացը շարունակուի մինչեւ յաջորդ Ընդհանուր Ժողովը, որն անկասկած ճակատագրական կը լինի նրա համար, մանաւանդ որ պատմութիւնն արագ ընթացք է ստանում 2018 թուականի ապրիլեան թաւշեայ յեղափոխութիւնից յետոյ, որը տապալում է իր դաշնակից Սերժ Սարգսեանի ռեժիմը։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է հնարաւորինս արագ հաշիւները մաքրել դիմադրողների հետ՝ մինչեւ իր հերթը հասնելը: Այսպիսով, Հրանդը մէկ առ մէկ, ուղղակիօրէն կամ Հայաստանի ՀՅԴ Գերագոյն մարմնի հետ համատեղ ձեռք է բերում Աբօ Պօղիկեանի, Նազարէթ Պէրպէրեանի եւ Անդօ Պօղոսեանի հեռացման որոշումը։ Մնում է «Կարսի» դէպքը՝ տեսադաշտում երկու անձով, դրանք են Վիգէն Յովսէփեանը եւ ակադեմիկոս Արա Խանճեանը։ Վիգէն Յովսէփեանին կանչում են 2016 թուականի ապրիլին՝ ստիպելով նրան հրաժարուել ՀՅԴ-ում իր պաշտօնից, ընդ որում հրամանն արձակւում է 53-րդ Շրջանային ժողովից երեք ամիս առաջ: Որպէս «Կարսի» հեռացող առաջնորդ, վերջինս, այնուամենայնիւ, կարողանում է համոզել իր ընկերներին, որ այս կամ այն կերպ անհրաժեշտ է կասեցնել անպատասխանատու եւ բռնապետական Բիւրոյի գործողութիւնները, եւ իր 53-րդ Շրջանային Ժողովի որոշումներով «Կարսը» կոչ է անում միւս շրջաններին միանալ իրեն, ՀՅԴ կանոնադրութեան համաձայն՝ ստեղծելու «կուսակցական դատարան» ընդդէմ ՀՅԴ ղեկավարութեան։ Վերջինս այս միջնորդութիւնը համարում է անընդունելի, հակականոնադրական, մինչդեռ «Կարսն» օգտագործում է միայն կանոնադրության մէջ նշուած բոլոր հնարաւոր պաշտպանական միջոցները։ Նուաստացման մէկ այլ ձեւ է, երբ 2 տարի «առանց յանցանքի» պատժին Բիւրօն աւելացնում է նրա նկատմամբ մէկ տարուայ կասեցում՝ մինչեւ 2018 թուականի նոյեմբերը, այսինքն՝ 2019 թուականի Յունուարին տեղի ունեցած XXXIII-րդ Ընդհանուր Ժողովից մէկ կամ երկու ամիս առաջ։ Նպատակն ակնյայտ է։ Վիգէն Յովսէփեանին ամէն չարիքում մեղադրելը նշանակում է գլխատել խռովութիւնը։ Եւ ամէն ինչ վերադառնում է իր բնականոն հունին: Ինչ վերաբերում է Արա Խանճեանին, ապա նա ազատօրէն արտայայտւում է «Ասպարէզում» եւ սոցիալական ցանցերում, մասնաւորապէս՝ Facebook-ում՝ իր կասկածները յայտնելով ՀՅԴ գծի անհամապատասխանութեան վերաբերեալ, մասնաւորապէս՝ կապուած՝ կաշառակերութեան դէմ պայքարում կուսակցութեան պասիւութեան եւ Սերժ Սարգսեանի կոռումպացուած ռեժիմի դէմ ժողովրդական բողոքի հանդէպ լռութեան հետ։ Բայց յետոյ, 2018-ի գարնանը տեղի է ունենում աներեւակայելին, եւ երկու ամսուայ ընթացքում թաւշեայ յեղափոխութիւնը մաքրում է իր ճանապարհին ամէն ինչ։ Սերժ Սարգսեանի ռեժիմը տապալւում է, նոր վարչապետը յոյսը դնում է հեռացող կոալիցիայի փոքրաթիւ կուսակցութիւնների վրայ, որպէսզի 2018 թուականի մայիսին վարչապետ ընտրուի եւ նոր Հայաստանի համար պայմաններ ստեղծի՝ ժողովրդին աւելի մօտ եւ յանձնառու պետական իշխանութեան վերականգնման համար։ ՀՅԴ-ն տատանւում է, կուսակցութեան շարքերը նօսրանում են, մի քանի հարիւր անդամներ լքում են այն Երեւանում, իսկ արտասահմանում ապրողները հմայուած են երիտասարդ սերդով, որը դուրս է եկել փողոց՝ ապահովելու պետութեան պաշտպանութիւնը այս այլասերուած ռեժիմից։ Այնուհետեւ Հրանդ Մարգարեանն իր դերն ունեցաւ՝ թոյլ տալով, որ Բիւրոյի անդամներն իրեն համոզեն կառուցողական մօտեցում ցուցաբերել Նիկոլ Փաշինեանի շրջապատի նկատմամբ։ Հանդիպումներ են տեղի ունենում Երեւանում եւ այլուր, իսկ ՀՅԴ-ն ծառայում է նոր վարչակարգին, այսպիսին է Դաշնակցութեան պաշտօնական ուղերձը Երեւանի նոր ուժեղ անձնաւորութեանը։ Սակայն Հրանդը չի վերջացրել իր հաշիւները երիտասարդ իշխանութեան հետ: Վատ խաղացող լինելով՝ նա բազմաթիւ սայթաքումներ է ունենում նոր ռեժիմի դէմ, բայց, ի վերջոյ, հենց նա կորցրեց ոտքի տակի հողը 2018 թուականի Հոկտեմբերի 2-ին, երբ իր ընկերներն ու դաշնակցական նախարարները հեռացուեցին Փաշինեանի կառավարութիւնից, եւ վերջինս յայտարարեց արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւնների մասին 2018 թուականի դեկտեմբերի 9-ին։ Մինչ սկսուել են XXXIII-րդ Ընդհանուր Ժողովի նախապատրաստական աշխատանքները, ՀՅԴ-ն մտահոգ եւ անզօր է առերեսւում այս կարեւոր քուէարկութեանը: Մտահոգութիւնը հետեւանք է 2018 թուականի սեպտեմբերի 23-ի Երեւանի աւագանու ընտրութիւններում իրենց թեկնածուի ցոյց տուած աղէտալի արդիւնքի՝ 1,62 տոկոս, այսինքն՝ հազիւ 5000 ձայն, ինչը բոլորն են յիշում։ Անզօր Հրանդն ու իր ընկերները վախենում են ամէնավատ ելքից օրէնսդրական ընտրութիւններում՝ հեռանալ Ազգային ժողովից ու հայ քաղաքական կեանքից։ Այսպիսով, 2018 թուականի գարնանային «ազատագրումը» կ՛աւարտուի նոր Հայաստանում՝ առանց ՀՅԴ։ 2019 թուականի յունուարի 16-ին Հրանդը հասկանում է, որ եկել է իր ժամանակը, երբ նա մեծ աղմուկով բացում է ՀՅԴ XXXIII-րդ Ընդհանուր Ժողովը Ստեփանակերտում՝ ազատագրուած Արցախում՝ հեռու երեւանեան ջղաձգութիւններից։ Նա բանակցում է Բիւրոյից հեռացած իր ընկերների հետ յաջորդ ղեկավար կազմից դուրս գալու մասին, սակայն իր հեռանալը պայմանաւորում է «Կարսի» վերջնական ջախջախմամբ, որի առաջնորդներից շատերը հմայուած են թաւշեայ յեղափոխութեան «նրբագեղութեամբ», թէպէտ այնքան էլ միամիտ չեն 2019 թուականի Յունուարի 14-ին երկրորդ անգամ Հայաստանի վարչապետ ընտրուած իրենց առաջնորդի անկանխատեսելիութեան հանդէպ։ Հրանդ Մարգարեանը Բիւրոյի միւս անդամների համաձայնութեամբ պատանդ է վերցնում Ընդհանուր Ժողովը եւ այն վերածում «Կարսի» դէմ ուղղուած հարթակի։ Իսկ այն, ինչ ժամանակագրական առումով պէտք է դառնար Բիւրոյի դատավարութիւնը, շրջւում է դրա նախաձեռնողների դէմ։ Փորձառու պատգամաւոր Հրանդ Մարգարեանը վերահսկում է մանդատների մեծամասնութիւնը եւ պատուիրակներին կարգում է դատարանի իսկական երդուեալ ատենակալներ, որպէսզի համոզի, որ «Կարսը» դէմ է ոչ միայն ՀՅԴ Բիւրոյին, այլ ողջ կուսակցութեանը: «Կարսը» գտնւում է Ընդհանուր Ժողովի խիստ հսկողութեան տակ, եւ նրա հիմնական խռովարար տարրերը ենթարկւում են կարգապահական պատասխանատուութեան. Արման Պարտոյեանը պարսաւանքի է ենթարկւում՝ «Ասպարէզում» չորս յօդուածով յօդուածաշարի հրապարակման, մասնաւորապէս՝ «Ժողովրդական մարտահրաւէրները (փորձութիւնները)» վերնագրով վերջին յօդուածի համար, որը հրապարակուել է 2018 թուականի դեկտեմբերի 21-ին՝ արտահերթ ընտրութիւններից մի քանի օր անց։ Սոցիալական ցանցերի անհամաձայնութեան հարթակներում հանդէս եկող Արա Խանճեանը, որին Ընդհանուր Ժողովը «Ապստամբ» որակումն էր տուել, վերջապէս ընդունում է իր սխալը։ Ընդհանուր Ժողովն այն ի գիտութիւն է ընդունում եւ փակում այսպէս կոչուած «Խանճեանի» գործը։ Բայց ամէնասարսափելի նուաստացումը բաժին է հասնում Վիգէն Յովսէփեանին։ Որոշումներ ընդունող յանձնաժողովի հետ վեց ժամ բանակցելուց յետոյ Վիգէն Յովսէփեանից պահանջում են, ինչպէս Չինաստանի կոմունիստական կուսակցութեան դատարանների ժամանակներում էր արւում, որպէս հանրային ինքնաքննադատութեան դրսեւորում՝ ներողութիւն խնդրել լիագումար նիստում հաւաքուած պատուիրակներից․ «Սիրելի ընկերնե՛ր, վերջերս հասկացայ, որ կազմակերպչական շատ սխալներ եմ գործել կուսակցական կեանքիս ոչ վաղ անցեալում։ Խոստանում եմ այսուհետ ջանք չխնայել կազմակերպութեան ներքին մթնոլորտի շուտափոյթ վերականգնմանն աջակցելու համար։ Այս ուղերձը փոխանցում եմ ՀՅԴ XXXIII-րդ Ընդհանուր Ժողովի նախագահութեանը` որպէս ափսոսանքի անկեղծ յայտարարութեան վկայութիւն: Վիգէն Ա․ Յովսէփեան, Ստեփանակերտ, 2019 թուականի Յունուարի 24»: Ընդհանուր Ժողովն ի գիտութիւն է ընդունում այս յայտարարութիւնը եւ Վիգէն Յովսէփեանի գործը փակուած է յայտարարում։ Իսկապէ՞ս փակուած է: Իրականում՝ ոչ, որովհետեւ Բիւրօն չհասկացաւ կամ շատ լաւ հասկացաւ, որ «Կարսը» ցնցող խմորումները ոչ թէ համաշխարհային ճգնաժամի պատճառն են, այլ ախտանիշը, որը հասել է Դաշնակցութեանը։ Եւ այնտեղ, որտեղ «Կարսն» առաջարկում է քաղաքական քննարկումներ անցկացնել՝ ՀՅԴ-ն մրրիկի գօտուց դուրս բերելու համար, Բիւրօն պաշտպանում է վարչարարական մօտեցումը՝ ինքն իր վրայ վստահ, քանի որ առաջին անգամ չէ, որ ՀՅԴ-ն այսպիսի ցնցումների է ենթարկւում։ «Բայց այս անգամ պետութեան հետ գործ ունես, ապու՛շ», եւ իրօք, իրականում պետութեան վերականգնումն է հունից հանել ՀՅԴ-ին, որը տեղի ունեցաւ 30 տարուայ մէջ առաջին անգամ, եւ դա այն է, ինչ չի ուզում տեսնել առաւելապաշտների մեծամասնութիւնը Ընդհանուր Ժողովներում՝ կուրացած լինելով պետութեան եւ Կուսակցութեան հիմնարար գաղափարների մասին իրենց պատկերացմամբ, մինչդեռ «Կարսը» մտադիր է միայն ՀՅԴ-ն յարմարացնել հայկական պետութեանը։ Ահա թե ինչու, 2000-ականների կէսերից դժգոհութեան առաջին նշաններից մինչև 2020 թուականի դեկտեմբերի 28-ին «Կարսի» և Բիւրոյի միջև բախումը Ընդհանուր Ժողովներում (2008, 2011, 2015 և 2019 թթ.) և դրա հետ կապած միջնորդական փորձերը, չկարողացան կանգնեցնել ժողովրդավարական, պատասխանատու և իրական դաշնակցական այն քամին, որը փչում է Քալիֆորնիայից մինչեւ աշխարհի ամէնահեռաւոր ՀՅԴ միութիւնները: Ոչինչ չկարողացաւ կանգնեցնել․․․ Եւ միանգամայն բնական է, որ 44-օրեայ պատերազմով եւ 2020 թուականի նոյեմբերի 9-ի ռազմական պարտութեամբ արագանում է դէպի դժոխք տեղափոխուելը, որով արագանում է նաեւ պառակտումը ՀՅԴ ներսում 2020 թուականի դեկտեմբերին: Զգայացունց ալիքը խուճապի է մատնում Բիւրօն, որն այժմ գլխաւորում է Յակոբ Տէր Խաչատուրեանը՝ Հրանտի «նախկին Բերիան»՝ լուսապսակուած իր նոր պաշտօնով, որի մասին նա մտածում էր ամէն առաւօտ՝ հայելու առաջ դիրք ընդունելով տարիներ շարունակ: Նորընտիր Բիւրօն՝ Արևմտեան Ամերիկայից երկու կուսակցականների՝ վերընտրուած Վիգէն Եագուպեանի եւ Արամ Գալուստեանի հետ, բազմապատկում է քայլերը՝ մերթ «եղի», մերթ «դեղի» քաղաքականութիւն վարելով: Այնուհետեւ, ինչպէս մի վիշապօձ, որն աստիճանաբար խեղդամահ է անում զոհին, ղեկավարութիւնը ցանկանում է խեղդել «Կարսը» բոլոր միջոցներով, մասնաւորապէս՝ 2019 թուականի սեպտեմբերին «Կարսի» կենտրոնական կոմիտէի 2018 թուականի յուլիսին օրինականօրէն ընտրուած 11 անդամների կողքին Բիւրոյի չորս հոգաբարձուների նշանակմամբ։ «Սակայն, 11 անդամից 15 անդամ դառնալը հակականոնադրական է», – արձագանքում է «Կարսը»։ Բայց Երեւանում Բիւրօն եւ Գերագոյն մարմինը ունեն կանոնադրութեան նկատմամբ փոփոխական երկրաչափական մօտեցում. նրանց նպատակը պարզ է՝ սեփական մարդկանց տեղաւորել Բիւրոյում եւ «Կարսի» կենտրոնական կոմիտէում՝ այն ամէն կերպ թուլացնելու համար։ Սա նշանակում է այդ «լկտի միաւորմանը» ներսից մղել կանոնադրական յանցանքի, որպէսզի աւելի շատ մեկուսացնեն նրան ղեկավարող «ապստամբների խումբը»՝ արտաքուստ այն ներկայացնելով որպէս «Նիկոլ Փաշինեանին ձեռընտու միաւորում»՝ պարզապէս նրան ամբողջ ՀՅԴ-ից մեկուսացնելու համար՝ այն կապելով դասական հակադաշնակցականութեան հետ։ Ինչ վերաբերում է «Կարսին», նրա ղեկավարները չեն վախենում՝ հիանալի հասկալով, որ Հրանտն ու Յակոբը շարունակում են Քալիֆորնիայի իրենց վնասարար գործը՝ հարստութիւնն ու ունեցուածքը վերականգնելու համար, քանի որ Սերժ Սարգսեանի վարչակարգի անկումից ի վեր կուսակցական գանձարանը դատարկ է։ ՀՅԴ-ն դրամական եւ նիւթական միջոցների խիստ կարիք ունի: Վճռական քայլն արուեց 2020 թուականի դեկտեմբերի վերջին՝ թագավարակի (Covid-19) համաճարակի ժամանակ, երբ «Ասպարէզ» օրաթերթը հրապարակեց «Կարսի» կենտրոնական կոմիտէի՝ վերջին Շրջանային Ժողովում՝ 2020 թուականի դեկտեմբերի 28-ին ընտրուած նոր կազմը, որն օրինականօրէն կազմակերպուել էր՝ որպէս սխրագործութիւն ամերիկացիների մեկուսացման առանձնապէս ծանր պայմաններում։ Սա չափազանց է Բիւրոյի համար, որը Շրջանային Ժողովի աւարտից երկու օր առաջ հապճեպ «կենտրոնական կոմիտէ» է ընտրում՝ իր «սապոգին յարմար», որպէսզի պատուաւոր գորգը հանի «Կարսի» պատգամաւորների ոտքի տակից։ Ի վերջոյ, Բիւրօն կը դիմի իր կարգապահական կացնին ու ՀՅԴ շարքերից կը հեռացնի Կարսի պարագլուխներին՝ Աւետիք Իզմիրեանին, Վիգէն Յովսէփեանին, դոկտոր Քարմէն Օհանեանին, Արա Խաչատրեանին («Ասպարէզի» խմբագիր), Վահան Պզտիկեանին եւ մի շարք հաւատարիմ ընկերների։ Բիւրոյի համար «Կարսի» պատգամաւորների ապստամբութիւնը casus belli է՝ «չափազանց լուրջ հակականոնադրական արարք», որն աւելին՝ շռայլօրէն հրապարակ է նետում այն, ինչ վերաբերում է ՀՅԴ ներքին խնդիրներին։ Այդ պայթիւնը սարսափելի է ՀՅԴ-ի համար, որը ցանկանում է (թէպէտ արդէն ուշ է), ցոյց տալ կազմակերպութեան համախմբուած ու միասնական դէմքը եւ շարունակում է քողարկել վէճերն ու ներքին խնդիրները ականատեսների աչքից: Անօգուտ է անդրադառնալ Բիւրոյի անհամար ստոր հարուածներին, հրամաններին ու հակահրամաններին կամ «Կարսի» առաջարկներին եւ հակաառաջարկներին, պառակտումն աւարտուած է, ևժեւ հիմա պայքարը միայն սրւում է։ 2021-ի տարեվերջին Բիւրօն, վիրաւորուած ինքնասիրութեամբ, եւ դրանում տեսնելով Դաշնակցութեան դէմ ուղղուած յանցագործութեան նշան, յանձնարարում է իր «կենտրոնական կոմիտէին»՝ Տարօն Տէր-Խաչատուրեանի եւ Յովիկ Սալիբայի գլխաւորութեամբ, կոտրել դեկտեմբերին օրինական կերպով ընտրուած կոմիտէի թիկունքը, որը ղեկավարում էր դոկտոր Քարմէն Օհանեանը։ Այսպիսով, Բիւրօն քայլեր է ձեռնարկում. «Կարսը» արհեստականօրէն բաժանւում է Երեւանի կողմից ստեղծուած փոքրամասնութեան «պաշտօնական հոսանքի» եւ կուսակցական հիմնական կազմի կողմից ընտրուած մեծամասնութեան «պատմական հոսանքի» միջեւ։ Առաջիկայ վեց ամիսներին «իր Շրջանային Ժողովը» նախապատրաստելու յանձնառու «պաշտօնական հոսանքն» ունի նոր կուսակցական օրգան՝ «Օրակարգը»՝ «Ասպարէզի» դեմ պայքարելու համար։ Այնուհետեւ հետեւում է ստոր հարուածների, հաշիւների մաքրման, ծեծկռտուքների, տուրուդմբոցների, ընտանեկան պառակտումների եւ վիրաւորանքների եւ նոյնիսկ «պատմական հոսանքի» անդամներին ուղղուած ֆիզիկական սպառնալիքների մի ամբողջ շարան, անշուշտ, ՀՅԴ-ից հեռացուած անդամների նկատմամբ, այդ թւում՝ նաև Վիգէն Յովսէփեանի, ով դարձել է «փոքրիկ սատանայ» կամ «ամերիկեան գործակալ», ինչպէս սիրում են նրան բնութագրել Բիւրոյին հաւատարիմ կուսակցականները: Եւ այդ ամէնը՝ դատարանների դէմ մղուող պայքարի ֆոնին, քանի որ «պաշտօնական հոսանքն» ամրագրուած կացարան չունի, այն չի կարող տնօրինել «ՀՅԴ» պիտակն ու անշարժ գոյքն այն պարզ պատճառով, որ ամերիկեան դաշնային օրէնքը ճանաչում է միայն Միացեալ Նահանգներում օրինականացուած կազմակերպութիւններն ու միութիւնները։ Աւաղ, «պաշտօնական հոսանքը» ենթակայ է Միացեալ Նահանգներից դուրս ստեղծուած ղեկավարութեանը: Դատավարութիւնից դատավարութիւն՝ «պաշտօնական հոսանքը» մէկը միւսի յետեւից ձախողումներ է ունենում եւ վերջապէս կորցնում է դէմքը: «Պատմական հոսանքը» սպասուածից աւելի խիզախօրէն է դիմադրում եւ, ի նշան Քալիֆորնիայի դաշնակցական միջնաբերդում տեղի ունեցած այս վէճի, ՀՅԴ երկու թեւերը միմիանց հակահարուած են տալիս հանդիսաւոր ճաշկերոյթների միջոցով եւ դրամահաւաքի այլ եղանակներով հաւաքուած դոլարներով: Եւ այս խաղում նոյնպէս «պատմական հոսանքն» ամէնահզօրն է դուրս գալիս՝ աւելի լայն հասարակական աջակցութեան շնորհիւ եւ Հայաստանում ՀՅԴ գերեզմանափորների կողմից հիւծուած հովանաւորների օգնութեամբ: Շատ պարզ է. որտեղ Բիւրօն եւ նրա «խամաճիկային կենտրոնական կոմիտէն» հաւաքում են 10 դոլար, յետոյ՝ 100, «պատմական հոսանքը» հաւաքում է 10 000, յետոյ՝ 100 000 դոլար: Ծայրայեղութիւնների աճին զուգահեռ՝ Բիւրօն ընդլայնում է «պատմական հոսանքը» մեկուսացնելու իր ռազմավարութիւնը եւ փորձ անում շրջանցել այն՝ իր ճամբար ներգրաւելով ՀՅԴ-ի հետ կապուած կազմակերպութիւնների քալիֆորնիական մասնաճիւղերին, այնուհետև Քալիֆորնիայում գտնուող Անթիլիասի եւ Էջմիածնի թեմերին, ինչպէս նաեւ Միացեալ Նահանգներում հաստատուած միւս երկու աւանդական կուսակցութիւններին: Նշեալ բոլոր դերակատարները, սակայն, սահմանափակւում են խիստ չէզոքութեամբ կամ սադիստական (դաժանութեան մոլուցք) փոքրիկ հաճոյքներով, մասնաւորապէս Սոցիալ-դեմոկրատ Հնչակեան եւ Ռամկավար ազատական կուսակցութիւնները, որոնք ամենեւին դժգոհ չեն լռելեայն ականատեսը լինել իրենց մրցակցի թուլացմանը, որը երկար ժամանակ գերիշխող դիրք ունէր ամերիկեան մայրցամաքում։ Յարձակումների դաժանութիւնից ապշած ամերիկահայերի վրայ ճգնաժամի ազդեցութիւնն աղէտալի է եւ նոյնիսկ տարածւում է սահմանից այն կողմ: Քալիֆորնիայում ցանուած ընդվզման սերմերը տարածւում են աշխարհով մէկ՝ Եւրոպայից մինչեւ Կովկաս, Ամերիկայից մինչեւ Մերձաւոր Արևելք։ ՀՅԴ-ն համաշխարհային խորը ճգնաժամ է ապրում։ Մանաւանդ, որ 2021 թուականի յունիսի 21-ի արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւնների ժամանակ ՀՅԴ – Քոչարեան դաշինքը խորապէս ցնցում է կուսակցութեան շարքերը։ Բայց քանի որ ՀՅԴ Գերագոյն մարմինն առաջնագծում է, համաձայնագիրը վաւերացւում է Բիւրոյի կողմից, ինչից օգտւում է «Կարսի» «պատմական հոսանքը», որն իր հերթին մեծացնում է իր կուսակցական կազմը Ատլանտեան ովկիանոսից այն կողմ: Այսպիսով, հաւասարակշռութիւն եւ հանգստութիւն փնտռելով՝ Բիւրօն 2021 թուականին յանձնարարում է Քալիֆորնիայի երկու ներկայացուցիչներից մէկին՝ Վիգէն Եագուպեանին, միջնորդութիւն անել։ Քարմէն Օհանեանի և նրա հարազատների հետ մի քանի հանդիպումներից յետոյ նրան յաջողւում է փոխզիջման հասնել («Կարսի» նկատմամբ բոլոր կարգապահական միջոցների վերացում, Շրջանային Ժողովի կազմակերպում, կենտրոնական կոմիտէի ընտրուած կազմի յարգում, դատավարութիւնների աւարտ եւ «Կարսի» վերականգնում): Այս պայմանաւորուածութիւնից գոհ՝ Վիգէն Եագուպեանը շտապում է ուրախ լուրը յայտնել Երեւանում իր ղեկավարութեանը։ Եւ չնայած Բիւրոյի որոշ անդամների աջակցութեանը, շատ վրդովուած լինելով այս ճգնաժամից, որ պէտք է արագ դադարեցուէր, նա «կտրական ոչ» է ստանում Բիւրոյի մեծամասնութիւնից: Նոր ճգնաժամ է սկսւում։ Վիգէն Եագուպեանը վայր է նետում ձեռնոցը եւ հրաժարական տալիս Բիւրոյից՝ հիասթափուած այս ձախողումից, որի համար որեւէ այլ ակնյայտ պատճառ չկայ, քան Յակոբ Տէր-Խաչատուրեանի գոռոզութիւնը, ով ցանկանում է իր օրէնքը պարտադրել որպէս նոր Հերթապահ՝ ենթարկուելով անկանխատեսելի Հրանդի ճնշմանը։ Հրաժարական տա՞լ Բիւրոյի անդամի իր պաշտօնից։ Այո, եւ դա շատ հազուադէպ է ՀՅԴ-ի պատմութեան մէջ: Իսկապէս, պէտք է վերադառնանք 1905-1907 թուականներին, որպէսզի արձանագրենք Բիւրոյի անդամի առաջին հրաժարականը։ Խօսքը Ժան-Լորիս Մելիքովի՝ ՀՅԴ հիմնադրի եւ Քրիստափորի մտերիմ ընկերոջ մասին է, ով 1905-ին հեռացաւ Արեւմտեան Բիւրոյից իր առաջնորդի մահից յետոյ, որը ձեւակերպուեց նամակով 1907 թուականին IV-րդ Ընդհանուր Ժողովի ժամանակ՝ ի նշան բողոքի ՀՅԴ «սոցիալիստական՝ ընկերվարական» շրջադարձի, որը տեղի ունեցաւ կարծես հանպատրաստից (տե՛ս Առաջին Մասը), եւ Բիւրոյի արեւմտեան թեւի երեք ընկերների (Աւետիս Ահարոնեան, Միքայէլ Վարանդեան եւ Ակնունի) «անճարակութեան» դէմ: Շահան Նաթալիի դեպքը փոքր-ինչ այլ է. տեղեկանալով, որ Ռուբէնի կողմից գաղտնի ղեկավարուող Բիւրոյի իր ընկերները պատրաստւում են իրեն արտաքսել, Նեմեսիսի հերոսը հրաժարական տուեց իր պաշտօնից 1929 թուականի XI-րդ Ընդհանուր Ժողովից առաջ: Ուստի սա նուրբ պահ է։ Բայց դաշնակցական օրէնքն իր պատճառներն ունի, որ բանականութեանը հասու չէ։ Բիւրոյից հրաժարական տալ չի կարելի։ Իսկ հրաժարական տուող Վիգէն Եագուպեանի մասին նորից կը լսենք միայն XXXIV-րդ Ընդհանուր Ժողովի ժամանակ, Դիլիջանում, 2022 թուականի յունուարին, երբ պատգամաւորները նրա նկատմամբ պատժիչ միջոց կը կիրառեն (մէկ տարով գործունէութեան կասեցում՝ հրաժարականի օրուանից սկսած), ինչը հաւասարազօր է Եագուպեանի գործի ծածուկ փակմանը: Բայց եթէ Եագուպեանի գործը փակուած է, Բիւրոյի զայրոյթը շարունակում է տեղալ Քալիֆորնիայի վրայ, որտեղ Յակոբ Տէր-Խաչատուրեանը կանոնաւոր կերպով զտումներ է անցկացնում, որոնք իրեն ներկայացնում է իր «խամաճիկային կենտրոնական կոմիտէն»: Վտարուածների ցանկը մեծանում է, եւ ՀՅԴ ղեկավարութեան նպատակն է այնպէս անել, որ «պատմական հոսանքը» կորցնի ինքնատիրապետումը։ Սակայն վերջինս լռում է, հրապարակայնօրէն չի արձագանքում սադրանքներին եւ հաւատարմօրէն յարգում է կանոնադրութիւնը, ընդ որում Մոնտեբելոյի կոչը միայն նրա հազուադէպ պաշտօնական դրսեւորումներից մէկն էր։ Խոստովանենք, որ «պատմական հոսանքի» ղեկավարները զգոյշ են հաղորդակցման մէջ, իրենց հեռու են պահում փաշինեանական նոր ռեժիմից, որպէսզի չենթարկուեն ՀՅԴ ղեկավարութեան յարձակումներին։ Նրանք այնքան ոչ եռանդուն են թւում, որ որոշ կողմնակիցներ արտասահմանում, Հայաստանում, Լիբանանում կամ Եւրոպայում սկսում են անհամբերութիւն հանդէս բերել՝ տարակուսելով, թէ ո՞րն էր այս ըմբոստութեան իմաստը․ ինչո՞ւ ժամանակ շահել, եթէ ոչինչ չի ձեռնարկուելու։ Ժամանակի ընթացքում արդեօ՞ք պառակտումը շահեկան չէ Բիւրոյին համար: Փաստօրէն, ՀՅԴ-ն կարող է ներկայացնել այս այլախոհութիւնը՝ որպէս Դաշնակցութեան իրադարձութիւններով լի պատմութեան նոր դասական փորձութիւն, նա ի վիճակի չէ հասկանալ, որ վերջինս աւելի խորն է, քան նոր պառակտումը: Աւելի շուտ դա դաշնակցական էկոհամակարգի ամբողջական եւ տեւական վերափոխման սկիզբն է։ Մի տեսակ հիմնաւոր վերանորոգում, որը կատարուել է լաւագոյն կազմակերպուած կուսակցական ճիւղերից մէկի կողմից, անշուշտ Հայաստանից հեռու, բայց հզօր եւ ուժեղ հասարակութեան անսասան աջակցութեամբ, որը ցանկանում է վերականգնել վերահսկողութիւնը ՀՅԴ-ի նկատմամբ: Այս քալիֆորնիական կուսակցական միաւորումը գիտակցում է, որ յիշեալ խռովութեանը՝ ներքեւից աճող ներքին յեղափոխութեան հետ մէկտեղ, վիճակուած է յաղթելու ամբողջ Դաշնակցութեանը։ Աւելին, փոքրիկ ցնցումներ արդէն իսկ առաջանում են Լիբանանում, Յունաստանում, Ֆրանսիայում եւ ԱՄՆ-ում, որտեղ «Շիրակեան» միաւորումը Քալիֆորնիայի «երկրաշարժի» էպիկենտրոնին ամէնամօտ գտնուող օղակն է։ Բիւրօն ամէն ինչ անում է Հայաստանի իր հիւանդ կենտրոնում ներքին ճգնաժամը ճնշելու համար, սակայն հարկադրական միջոցներով կամ սոցցանցերի մշտադիտարկմամբ հնարաւոր չէ կանգնեցնել այս թէժ ալիքը, քանզի քալիֆորնիական արեւայրուքը, որ նա ստացել է ամբողջ դէմքին, տարածւում է ողջ մարմնի վրայ։ Եւ որքան պարտադրանքը սաստկանում է, այնքան ճգնաժամն աւելի է խորանում ու տարածւում։ Առաւելապաշտները՝ ժամանակի դժոխային ռիթմին կառչած, ընկել են իրենց իսկ լարած թակարդը․ երբ պատժում են, սաստկացնում են ճգնաժամը, իսկ երբ հանդարտացնում են իրավիճակը, վերահսկողութիւնն են կորցնում: Սա այն դասն է, որ քաղել են «Կարսի պատմական հոսանքի» ղեկավարները։ Որովհետեւ համբերատար, սառնասրտութեամբ եւ պատասխանատուութեան զգացումով սպասում են, թէ ինչ է լինելու յետոյ, եւ մասնաւորապէս՝ 2022 թուականի փետրուարի 28-ից մարտի 8-ը նախատեսուած XXXIV-րդ Ընդհանուր Ժողովին Դիլիջանում՝ պատերազմում պարտութիւնից թուլացած եւ 2020 թուականի դեկտեմբերի 28-ից յետոյ՝ գրեթէ երկու տարի տեւած ճգնաժամից ուժասպառ Հայաստանում: Բայց մինչ պատգամաւորները պատրաստւում են մասնակցել այս նոր Ընդհանուր Ժողովին, «պաշտօնական հոսանքը» յայտարարում է, որ Տարօն Տէր-Խաչատուրեանի և Յովիկ Սալիպայի գլխաւորած պատուիրակութիւնը կը գնայ այնտեղ, մինչդեռ այն հեռու է Դիլիջան գնալու համար ՀՅԴ բոլոր կանոնադրական չափանիշները յարգելուց: Յակոբ Տէր-Խաչատուրեանի համար կարեւոր չէ, որ բացառւում է առանց «Կարսի» մասնակցութեան Ընդհանուր Ժողով կազմակերպել։ Սակայն դա կը լինի արհեստականօրէն վերափոխուած «Կարս», որի նպատակը ներդաշնակ կերպարով հանդէս գալն ու յիշատակուած «ներքին յեղափոխութիւնը» րոպէական բռնկման կրակ ներկայացնելն է: Միայն թէ րոպէական բռնկուող կրակը շատ շուտ խարոյկի է վերածւում։ Մի խարոյկ, որը բռնկուել է, եթէ ոչ 1905 թուականին (տե՛ս Առաջին մասը), ապա առնուազն 1991-ին Հայաստանի անկախութեան վերականգնմամբ: Իսկապէս, Քալիֆորնիայի եւ Բիւրոյի միջեւ ծաւալուող եղբայրասպան մենամարտը կապուած է մի շարք հարցադրումների հետ. ո՞րն է առաջնայինը՝ «անկախ Հայաստա՞նը», թէ՞ «միացեալ Հայաստանը», ժողովրդավարութի՞ւնը, թէ՞ բռնապետութիւնը, ինքնիշխանութեան ազգային ռազմավարութի՞ւնը, թէ՞ ռուսամէտ ռազմավարութիւնը, ազգային պետութի՞ւնը, թէ՞ Ռուսական կայսրութիւնից կախեալ պետութիւնը, համաշխարհային առաքելութեամբ Դաշնակցութի՞ւնը, թէ՞ կովկասեան կողմնորոշմամբ Դաշնակցութիւնը: Այս օբյեկտիւ հարցումներին, որոնք հայդատականութեան եւ նրա սահմանների հետ ուղիղ աղերսներ ունեն, աւելանում են ներքին ծագում ունեցող հարցադրումները․ արդեօ՞ք ՀՅԴ «ռազմական» թեւը բաժանուել է երկու մասի, արդեօ՞ք ներդաշնակցական վերոյիշեալ վէճն իրականում միայն կովկասեան ներշնչմամբ հայկական մշակոյթի եւ սիրիա-լիբանանեան ներշնչմամբ հայկական մշակոյթի միջեւ ինքնութեան բախման մի տարբերակ չէ՝ Արեւելեան Հայաստանի եւ արեւմտահայութեան հին երկընտրանքի վերափոխուած դրսեւորումը: Արդեօ՞ք դա նաեւ սկզբունքային վէճ չէ ապակենտրոնացման (Կարս) եւ գաղափարական կենտրոնամէտ իշխանութեան (Բիւրօ) պաշտպանների միջեւ։ Կամ թէկուզ՝ վէճ Դաշնակցութեան եւ Կուսակցութեան միջեւ, այլ կերպ ասած՝ վէճ Դաշնութեան գաղափարի եւ Կուսակցութեան գաղափարի միջեւ։ Այս հարցերն են յուզում 2020 թուականի դեկտեմբերի 28-ի ցնցումն ապրած ականատեսներին: Բայց մինչ ազգային միաւորումների պատուիրակութիւնները յաղթահարում են համաճարակը, դիմակներն են գցում փողոցներում եւ մէկ առ մէկ բռնում Դիլիջանի ճանապարհը՝ մասնակցելու XXXIV-րդ Ընդհանուր Ժողովին, ուր Հրանդ Մարգարեանը հրապարակայնօրէն իր հանդիսաւոր վերադարձն է տօնում ազգային հարթակում եւ պատրաստւում մասնակցել «Կարսի» բարդ իրավիճակի մասին բանավէճերին, որոնց հիմքում իշխանութեան հասնելու նպատակներն են…

Կայծ Մինասեան Մեր Ուղին 25-Դեկտեմբեր 2022

Յայտարարութիւն` ՀՅԴ Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու 56րդ Շրջանային Ժողովի

Հայաստանի եւ Արցախի համար այս խիստ տագնապալի օրերուն, 13էն 15 Յունուար երկարող շաբաթավերջին, ՀՅԴ Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու կառոյցը գումարեց իր 56րդ Շրջանային ժողովը` մասնակցութեամբ 128 պատգամաւորներու եւ հրաւիրեալներու: Իբրեւ աշխատանքային օրակարգեր` ժողովը մանրամասնօրէն քննարկեց Հայաստանի եւ Արցախի հանրապետութիւններուն դիմագրաւած տագնապներուն ծալքերը, Սփիւռքի ոլորտներուն վերաբերող զանազան հարցեր, կազմակերպական կեանքին վերաբերող հարցեր եւ որդեգրեց համապատասխան որոշումներ ու կանոնագրային բարեփոխումներ: Իբրեւ ընդհանուր ախտաճանաչում ժողովը հաստատեց, որ անցնող երկու տարիները Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանին համար եղան ներկազմակերպական տագնապներով եւ մարտահրաւէրներով բնորոշուող տարիներ: Ասով հանդերձ, մեր շարքերուն եւ ղեկավարութեան ուշադրութեան առարկան տեւաբար մնացին մեր ազգային-պետական մարտահրաւէրները եւ ընդհանրապէս մեր իրականութիւնը յուզող հարցերը, որոնց գծով ամէն ճիգ թափուեցաւ զանոնք մեղմացնելու կամ վերացնելու համար: Միաժամանակ, սակայն, Ժողովը գտաւ, որ իբրեւ համահայկական կառոյց ունեցող կազմակերպութիւն Դաշնակցութիւնը հեռու է իր լրիւ կարողականութիւնը գործի դնելէ, շատ յաճախ մխրճուած ըլլալով երեւանեան ներքին քաղաքական խաղերուն մէջ, որոնք կը ջլատեն կազմակերպութեան երբեմնի ոյժը եւ կը նսեմացնեն գաղափարական իր հենքը: Ժողովը ցանկութիւն յայտնեց, որ ՀՅԴ Բիւրոյի անտրամաբանական եւ անտեղի միջամտութիւններուն իբրեւ արդիւնք Արեւմտեան Ամերիկայի շրջանին մէջ ստեղծուած կազմակերպական տագնապին գծով Կեդրոնական կոմիտէի եւ Բիւրոյի միջեւ տեղի ունեցող բանակցութիւններուն համար սկզբունք որդեգրուի այդ տագնապին տուն տուած կազմակերպական, քաղաքական եւ գաղափարական պատճառներուն եւ ազդակներուն վերացումը ինչը մեծապէս կը նպաստէ նաեւ Դաշնակցութեան համայն ընտանիքը վերանորոգման եւ վերաթարմացման հունին վրայ դնելու ճիգերուն: Շրջանային ժողովը երկար կանգ առաւ Հայաստանի եւ Արցախի հանրապետութիւններուն այս օրերուն դիմագրաւած ճգնաժամին եւ մարտահրաւէրներուն վրայ, եւ հաստատեց, թէ Հայաստանի Հանրապետութիւնը կը գտնուի իր անկախութիւնը, ինքնիշխանութիւնը եւ նոյնիսկ հողային ամբողջականութիւնը կորսնցնելու վտանգներուն առջեւ: Ինքզինք պարտադրող այս վտանգաւոր իրականութեան ի տես մեր պետութեան ամրոցը անխորտակելի դարձնելու հրամայականը մեր բոլորին այսօրուան գերխնդիրը պէտք է ըլլայ: Ուրեմն, թերի եւ խոցելի պիտի մնայ մեր պետութիւնը առանց պետական հիմնարկութիւններու ամբողջական կայացման, իսկ պետականաշինութեան գործը եւ պետական հիմնարկութիւններու հեղինակութեան իրաւականութիւնը պէտք չէ սակարկութիւններու առարկայ դառնան, ո՛չ գործող իշխանութիւններուն կողմէ ոչ ալ անոնց ընդդիմադիր ոյժերուն կողմէ` ըստ անոնց քաղաքական հայեցողութիւններուն կամ նպատակայարմարութիւններուն: Կասկածէ վեր է, որ պետական կառոյցներու արժէքին գիտակցումը բարոյական մեծագոյն նպաստն է մեր պետութեան կայացման գործընթացին մէջ: Այս հիմքով ալ, ընդունելով հանդերձ Հայաստանի ներկայ իշխանութիւններու արձանագրած թերացումները եւ ցուցաբերած անկարողութիւնները, այս ճգնաժամերը պատշաճօրէն դիմակայելու առաջադրանքներուն մէջ, ինչպէս նաեւ ըմբռնելով նոր իշխանութիւններու ձեւաւորման անհրաժեշտութիւնը, այսօր մեր ճիգերը պէտք է առաւելապէս կեդրոնացնենք մեր պետութեան ամրացման նպատակին շուրջ: Մեր պետութեան կայացումը թերի պիտի մնայ եւ մեր հողային ամբողջականութիւնը` վտանգուած առանց հզօր եւ արդիական ազգային բանակի մը ստեղծումին: Խօսքերէ եւ հռետորաբանութիւններէ անդին, Ժողովը հաստատեց իր անվերապահ զօրակցութիւնը բանակաշինութեան գործին եւ տուաւ շարք մը որոշումներ: Թուրք-ատրպէյճանական զինակցութեամբ Հայաստանի հանրապետութեան սպառնացող վտանգը բացայայտ իրականութիւն մըն է, իսկ նման սպառնալիքներու դիմաց Հայաստանի ապահովութիւնը երաշխաւորելու յանձնառութիւնը ստանձնած Ռուսիան իր աշխարհաքաղաքական հաշիւներուն բերումով, առնուազն անկարող կը թուի ըլլալ կատարելու իր ռազմավարական դաշնակիցի պարտաւորութիւնները: Միւս կողմէ, ոչ մէկ երաշխիք կայ որ արեւմտեան պետութիւնները գործնականապէս պատրաստ են կանխելու կամ զսպելու Հայաստանի Հանրապետութեան դիմաց ցցուած վերահաս վտանգը: Հետեւաբար, առաջին հերթին մեր ուժերուն ապաւինելու եւ ազգովին մեր բանակին օժանդակելու գործին լծուելու անհրաժեշտութիւնը հաստատելովիբրեւ Միացեալ Նահանգներու մէջ գործող կազմակերպութիւն, Ժողովը վերահաստատեց իր յանձնառութիւնը յաւելեալ ճիգեր գործի դնելու Միացեալ Նահանգներու իշխանութիւններուն մօտ Հայաստանին եւ Արցախին սպառնացող վտանգները վերացնելու նպատակով: Արդէն առաւել քան մէկ ամիսէ ի վեր Արցախը պաշարման մէջ պահելու, եւ Հայաստանի Հանրապետութեան հետ իր կեանքի կապը կտրելուԱտրպէյճանի բռնապետական իշխանութիւններուն անմարդկային արարքը նպատակ ունի Արցախի հայաթափումը: Ահա այս իրադրութեան մէջ, Արցախի հայութեան ֆիզիքական ապահովութիւնը երաշխաւորելու եւ արցախցին իր հողին վրայ պահելու հարցերը անմիջական եւ հրատապ բնոյթ կը ստանան: Ժողովը որոշեց որեւէ բան չխնայել Արցախի հայութիւնը իր հողին վրայ պահելու, անոր ապահովութիւնը երաշխաւորելու եւ ինքնորոշումի իրաւունքին ուղղութեամբ թափուող ճիգերուն մէջ միջազգային բոլոր հարթակներուն վրայ եւ յատկապէս Միացեալ Նահանգներու գործադիր եւ օրէնսդիր իշխանութիւններուն մօտ: Անիրատեսական է մեր պետութեան անկախութիւնը եւ ինքնիշխանութիւնը երաշխաւորել առանց համայն հայ ժողովուրդի ազդու մասնակցութեան` մեր պետական-հասարակական համակարգին մէջ, ուր ամրագրուած պէտք է ըլլան ընկերային արդարութեան սկզբունքները: Հետեւաբար, պէտք է մեծապէս բծախնդիր ըլլալ, որ Հայաստանի մէջ ժողովրդավարութեան ամրակայման գծով իրենց ստանձնած պատասխանատուութեան տէր մնան հաւասարապէս թէ՛ իշխանութիւնները եւ թէ ընդդիմադիր ուժերը: Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Արցախի հայութեան առջեւ ցցուած ճգնաժամերը դիմագրաւելու հարկադրանքին գիտակից` Ժողովը հաստատեց, որ անհրաժեշտ է համախմբել մեր համայնքի բոլոր ուժերը Հայաստանի եւ Արցախի օժանդակութեան գործին շուրջ: Անցեալին, նման ճգնաժամերու մէջ, մեր համայնքը արդէն իսկ ցոյց տուած է միասնական հանդէս գալու եւ գործելու իր վարքագիծը, զայն վերածելով իւրայատուկ աւանդի: Համայնքային ուժերու համախմբումով գործելու այս աւանդը պէտք է ծառայեցնել նաեւ օրէ օր աճ արձանագրող համայնքի կարիքներուն եւ պահանջներուն հասնելու նպատակներուն: Սփիւռքեան մեր կառոյցները կենսական դեր ունին մեր համազգային հզօրութեան եւ համահայկական իղձերու իրականացման աշխատանքներուն մէջ: Այս տրամաբանութեամբ ալ պէտք է թափ տալ մեծցնելու եւ ընդարձակելու մեր կառոյցներու կարողականութիւնը, միջոցներ տրամադրելով հայկական վարժարաններու վերելքին եւ ընդհանրապէս հայ ուսանողութեան հաւաքագրման աշխատանքներուն մէջ: Մեր երիտասարդութիւնը պատմական յանձնառութիւն մը ունի կատարելիք մերօրեայ իրականութեան մէջ, եւ այնտեղ նիւթաբարոյական լուրջ ներդրումներ պէտք է կատարուին: Շրջանային ժողովը անգամ մը եւս հաստատեց, որ ազատ եւ առողջ մտածող Դաշնակցական միտքի ուժականութիւնը կը կայանայ գործին եւ գաղափարին շաղկապումին մէջ, որուն բնորոշ գիծերը կարծիքներու այլազանութիւնը, ինքնաքննադատութիւնը եւ հանդուրժողականութիւնը պէտք է ըլլան: Այս իմաստով, Ժողովը հանգամանօրէն կը դիմէ Դաշնակցութեան գաղափարներուն կառչած մեր ընկերներուն ամէնուր` բոլորուելու ազգին եւ հայրենիքին ծառայելու գերագոյն նպատակին շուրջ:

ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի 56րդ Շրջանային ժողով 16 Յունուար, 2023 Ասպարէզ

Հայաստանի Մէջ Հզօր ՀՅԴ Մը Ունենալու Անհրաժեշտութիւնը

Ամէն անգամ, երբ ընկերներ կամ ծանօթներ կը քննարկեն Հայաստանի ծանր վիճակը եւ Հայաստանի կառավարութեան գործունէութիւնը՝ ես ինծի կը հարցնեմ. «Մենք, դաշնակցականներս, ին՞չ կ՛ընենք, որպէսզի Հայաստան աւելի հզօրանայ եւ դիմագրաւէ իր առջեւ ծառացած բազմաթիւ մարտահրաւէրները»: Երբ նայինք ՀՅԴի անցնող բազմաթիւ Ընդհանուր ժողովներուն, որոնք չորս տարին անգամ մը ուղղութիւն կու տան ՀՅԴի գործունէութեան, եւ կը վերլուծենք անոնցմէ բխած բանաձեւերը՝ կրնանք կեդրոնանալ երեք գլխաւոր գաղափարներու վրայ: Առաջին՝ ՀՅԴն պէտք է ըլլայ քաղաքականօրէն ինքնուրոյն եւ անկախ: Կուսակցութեան անկախութիւնը կրնայ հարցականի տակ դրուիլ, երբ մեծ քանակութեամբ նուիրատուութիւն կը ստանայ գլխաւորաբար մէկ աղբիւրէ: Որքա՛ն կուսակցութեան նիւթական աղբիւրները ըլլան բազմազան եւ բազմաթիւ, այդքա՛ն անոր անկախութիւնը կը բարձրանայ: Նաեւ, ընտրութիւններու ընթացքին, փոխանակ ուրիշ քաղաքական ուժի մը վրայ յենելով՝ քուէներ ստանալը, առանձին եւ ինքնուրոյն ժողովուրդին ներկայանալը ու ժողովուրդի քուէն ստանալը կը նպաստէ կուսակցութեան անկախութեան: Երկրորդ՝ ՀՅԴն պէտք է աշխատի եւ գործէ՝ նպատակ ունենալով պետութեան հզօրացումը անկախ այն բանէն, թէ ո՛վ է իշխանութեան գլուխը: Աշխատանք տանիլ, որ բանակը հզօրանայ, ոստիկանութիւնը եւ դատական համակարգերը ըլլան որակեալ ու անկաշառ, կրթական, առողջապահական համակարգերը ըլլան բարձր որակի, երկրին ենթակառոյցները, ինչպէս՝ ճամբաները, ելեկտրականութիւնը, կոյուղիները, ջրային ցանցերը, օդակայանները, հաղորդակցութեան միջոցները, ըլլան արդիական, եւ այլն: Կառավարութեան չհամակրիլը պետութեան եւ ժողովուրդին վնաս կը պատճառէ, մանաւանդ երբ մեր կարողութիւնները չեն տրամադրուիր պետութեան հզօրացումին: Այսպէս, պէտք է զանազանել պետութիւնը կառավարութիւնէն: Երրորդ՝ ՀՅԴն պէտք է գործէ ուղղակի ժողովուրդին հետ՝ թաղային, համայնքային եւ քաղաքային մակարդակներով, աշխատելով ժողովուրդին ընկերային-տնտեսական հարցերը լուծելու ուղղութեամբ: ՀՅԴ բազմաթիւ Ընդհանուր ժողովներ բանաձեւեր որդեգրած են այս ուղղութեամբ: Օրինակ՝ 2011ի Ընդհանուր ժողովը կ՛ըսէ. «Ժողովուրդին ծառայելու եւ անոր հետ աշխատելու, կապը ամրապնդելու, մեր ծրագրային նպատակները ներկայացնելու եւ մեկնաբանելու նպատակով, մղել տեղական միաւորները, ընդհուպ մինչեւ առանձին խումբեր, անմիջական աշխատանքային ծրագիրներ կազմելու եւ գործադրելու: Կազմակերպել ժողովրդային հանդիպումներ, հաւաքներ, բացատրական զրոյցներ, որդեգրելով «Դէպի Ժողովուրդ» կարգախօսը»: Սակայն, վերոյիշեալները իրականացնելու համար, անհրաժեշտ է ունենալ հզօր ՀՅԴ Հայաստանի մէջ: Երբ ՀՅԴն կը գտնուի կազմակերպականօրէն տկար դիրքերու վրայ, անիկա չի կրնար լաւ կերպով ծառայել հայրենիքին եւ նպաստել անոր հզօրացումին: Պէտք է հաստատել, որ դժբախտաբար, Հայաստանի մէջ ՀՅԴն ժամանակի ընթացքին տկարացած է: Վերջին տասնամեակին, ՀՅԴն Հայաստանի մէջ, բոլոր մակարդակի ընտրութիւններուն՝ նախագահական, Ազգային ժողովի, Երեւանի, թէ Տեղական ինքնակառավարման մարմիններու ընտրութիւններուն ունեցած է աննշան արդիւնքներ: Օրինակի համար, Հայաստանի երեք ամէնէն մեծ քաղաքներուն՝ Երեւանի, Գիւմրիի եւ Վանաձորի, աւագանիներուն մէջ, մէկ հատ դաշնակցական ներկայացուցիչ չկայ: Մէկը կոյր պէտք է ըլլայ, որ չհասկնայ, թէ Հայաստանի մէջ ՀՅԴն տկար դիրքերու վրայ կը գտնուի: Դաշնակցութեան հանդէպ մեր սէրը ցոյց տուած չենք ըլլար, երբ չենք քննարկեր ՀՅԴի տկարացման պատճառները: Լաւ դաշնակցականը ան չէ, որ ՀՅԴի վիճակին գծով կոյր կը ձեւանայ: Ընկերներուս կու տամ հետեւեալ օրինակը. երբ զաւակի մը ծնողները առողջական հարցեր կ՛ունենան, լաւ զաւակը ան չէ, որ կը յայտարարէ, թէ իր ծնողքը առողջ է եւ անոնց հիւանդութեան տեղ տուող պատճառները չի քննարկեր, այլ ան՝ որ կը տագնապի իր ծնողներուն վիճակով եւ ամէն ձեւով կը քննարկէ ու միջոցներ կը փորձէ գտնել զանոնք առողջացնելու համար: Հոս չեմ խօսիր ժողովրդահաճութեան, populism-ի, մասին, այլ՝ այն հաստատումին, թէ ՀՅԴի նման կուսակցութիւն մը պէտք ունի ժողովուրդի որոշիչ զանգուածին, որպէսզի յաջողի, հետեւաբար, անիկա անպայման կարիքը ունի այն ժողովուրդի համակրանքին, որուն դատին նուիրուած է։ Եթէ դաշնակցական մը համոզուած է, որ ներկայ կառավարութիւնը վնասակար է հայութեան եւ Հայաստանի համար, այս կը նշանակէ, որ այդ դաշնակցականը նախ եւ առաջ պէտք է աշխատի եւ նպաստէ Հայաստանի մէջ ՀՅԴի հզօրացման եւ, վերջապէս, Տեղական ինքնակառավարման մարմինիններու, Ազգային ժողովի եւ կառավարութեան ղեկը ստանձնելով, կամ ալ, առնուազն, կարեւոր ուժ դառնալով՝ հզօրացնէ պետութեան վերոնշեալ կառոյցները: Եթէ Հայաստանի մէջ ունենայինք զօրաւոր Դաշնակցութիւն մը, որուն թիկունք կը կանգնէր ժողովուրդին կարեւոր մէկ մասը, այսօր տարբեր կրնար ըլլալ Հայաստանի ու Արցախի վիճակը: Տակաւին որքա՞ն պէտք է տկարանայ ՀՅԴն Հայաստանի մէջ, որպէսզի աշխարհի մէջ գտնուող ամէն մէկ դաշնակցական մտահոգութիւն ցուցաբերէ: Որքա՞ն պէտք է տկարանայ ՀՅԴն Հայաստանի մէջ, որպէսզի աշխարհի մէջ գտնուող ամէն մէկ դաշնակցական տագնապի, հարցապնդէ, քննարկէ եւ աշխատի, որպէսզի Հայաստանի մէջ ՀՅԴն հզօրանայ, որպէսզի աւելի լաւ կերպով կարենայ ծառայել հայրենիքին, Արցախին, Հայաստանի բանակին եւ ժողովուրդին: Երբ աշխարհի իւրաքանչիւր դաշնակցական լուռ կը մնայ Հայաստանի մէջ ՀՅԴի տկարացման ի տես, ան եւս պատասխանատու կ՛ըլլայ ՀՅԴի տկարացման: Ոմանք կ՛ըսեն, թէ այսօր ահազանգային վիճակ գոյութիւն ունի եւ ժամանակ չկայ նմանօրինակ կազմակերպական հարցերով զբաղելու: Թերեւս այդպէս է, բայց եթէ տասը տարի առաջ սկսէինք տագնապիլ, վերոյիշեալ հարցերը քննարկել եւ որոնել ՀՅԴն հզօրացնելու ճանապարհները, եթէ երկու տարի առաջ սկսէինք, այսօր տարբեր արդիւնք կ՛ունենայինք: Հետեւաբար, լաւ է սկսիլ այսօր, քան թէ սպասել ուրիշ երկու կամ տասը տարիներ եւս: Կը մաղթեմ, որ աշխարհի չորս կողմը գտնուող դաշնակցականները անդրադառնան եւ տագնապին մեր ներկայ իրավիճակով ու իսկական մտահոգութեամբ սկսին նպաստ բերելու Հայաստանի մէջ ՀՅԴի հզօրացման, որպէսզի անիկա արդիւնաւոր կերպով ծառայէ Հայաստանի Հանրապետութեան ու Արցախին:

Արա Խանճեան Ասպարէզ 27 Փետրուար 2023

ՀՅԴ Ծրագիրը՝ Դաշնակցականի Կեանքին Ուղեցոյց

ՀՅԴ Ծրագիրը փոքր գրքոյկ մըն է, որ առաջին անգամ մշակուած է Դաշնակցութեան առաջին Ընդհանուր ժողովին կողմէ (1892), ապա 1907ին՝ 4րդ Ընդհանուր ժողովին, որդեգրուած է ընկերվարութիւնը՝ իբրեւ գաղափարախօսութիւն, իսկ 9րդ Ընդհանուր ժողովին (1919) ընդունուած է Ազատ Անկախ եւ Միացեալ Հայաստան բանաձեւումը՝ իբրեւ քաղաքական պահանջ։ Այդ թուականէն սկսեալ, անիկա որոշ բարեփոխումներու ենթարկուած է եւ բովանդակութեան իր այսօրուան ձեւը առած է 1998ին, 27րդ Ընդհանուր ժողովին կողմէ։ Այս փոքր գրքոյկը իր մէջ պարփակած է հայ ժողովուրդի դարաւոր երազներու, իղձերու եւ նպատակներու յստակ բանաձեւումը։ Իր բովանդակութեամբ անիկա հիմնականին մէջ բաժնուած է երեք ենթաբաժիններու՝ գաղափարախօսութիւն, քաղաքական պահանջներ եւ ընկերային ու տնտեսական առաջադրանքներ։ Բնականաբար, Դաշնակցութեան Ծրագիրի ծանրութիւնը գաղափարախօսութիւնն է, որուն վրայ խարսխուած են հայութեան արդար պահանջատիրութիւնը եւ արդար հասարակարգ ստեղծելու՝ Դաշնակցութեան ձգտումը։ Ըստ էութեան, Դաշնակցութիւնը ընկերվարական եւ ժողովրդավարական կուսակցութիւն է։ Այս բաժինին մէջ պատմական բոլոր հիմնաւորումները կը ներկայացուին, թէ Դաշնակցութիւնը ինչո՛ւ կը դաւանի այս գաղափարախօսութիւնը։ Փորձենք կեդրոնանալ անոր քանի մը դրոյթներուն վրայ եւ տեսնել, թէ անոնք որքանո՛վ ներկայ են մեր առօրեային մէջ. եւ Դաշնակցութիւնը ինչպէս կը տարածէ եւ կ՛իրականացնէ զանոնք։ «Հ.Յ. Դաշնակցութեան ընկերվարական իտէալն այնպիսի հասարակութեան կերտումն է, ուր մարդը ազատագրուած կը լինի ցեղային, կրօնական-դաւանական, ազգային, քաղաքական, ընկերային եւ տնտեսական ամէն կարգի խտրականութիւնից, կաշկանդումից, բռնութիւնից եւ շահագործումից»: «Ժողովրդավարութիւնը խարսխւում է մարդկային եւ քաղաքացիական իրաւունքները եւ ազատութիւնները յարգելու վրայ: Այն օրէնքով պաշտպանում է բազմակարծութիւնը, բազմակուսակցականութիւնը եւ խօսքի, խղճի, մամուլի, ստեղծագործութեան եւ աշխատանքի լիակատար ազատութիւնը»։ Դաշնակցութեան Ծրագիրին մէջ տեղ գտած այս երկու դրոյթները ամբողջական պատկերը կ՛ուրուագծեն անոր հաւատամքին թէ՛ իբրեւ գաղափարական աշխարհահայեացք եւ թէ քաղաքական կուսակցութեան մը գոյութեան եւ գործունէութեան ծիր։ Առաջին պարբերութեան փակագիծերը բանալով՝ պիտի տեսնենք, որ այդ պահանջներուն մեծամասնութիւնը Արեւմտեան երկիրներու կողմէ Մարդու Ւրաւունքներու հասկացութեան ծիրին մէջ կ՛իյնայ, առանց ընկերվարութիւն բառը գործածելու։ Սակայն Դաշնակցութիւնը «Մարդու Իրաւունքներ»էն մէկ քայլ առաջ կ՛անցնի եւ կը շեշտադրէ ամէնէն էականը՝ տնտեսական շահագործումը, որ դուռ կը բանայ մնացեալ շահագործումներուն։ Որովհետեւ Դաշնակցութիւնը կը հաւատայ, որ տնտեսական շահագործումէն անկախ, անհատն է որ կրնայ դառնալ ազատ մարդ, ազատ քաղաքացի եւ իր մարդկային ու քաղաքացիական իրաւունքներուն ամբողջական տէրը ըլլալ։ Տնտեսապէս ազատ եւ շահագործումէ ձերբազատած մարդն է որ կրնայ ստեղծել եւ մասնակից դառնալ յառաջացման արդար հասարակարգի մը, որուն մէջ գոյութիւն պիտի չունենայ որեւէ տեսակի խտրականութիւն։ Որովհետեւ տնտեսական կախուածութիւնը եւ շահագործումը մարդ արարածը կը վերածէ գերին զինք շահագործողներուն եւ անոնց կամակատարը դառնալով՝ ան կը կորսնցնէ իր ինքնուրոյնութիւնը եւ ընկերային-հասարակական հարցերու շուրջ իր ազատ կամքի, միտքի եւ խօսքի իր տարրական եւ աներկբայ իրաւունքը։ ՀՅԴ Ծրագիրը յստակօրէն կը բացատրէ շահագործման այս երեւոյթը, որ մարդկութեան պատմութեան չափ հնութիւն ունի եւ անոր դէմ պայքարելու հիմնաւորումը կը բխի էապէս ԱԶԱՏ ՄԱՐԴ կերտելու՝ Դաշնակցութեան հաւատամքէն։ Այս հաւատամքը Դաշնակցութեան Ծրագիրին մէջ կը զուգորդուի նոյնքան կարեւոր դրոյթով, որ ժողովրդավարութիւնն է։ Առանց ժողովրդավարութեան Դաշնակցութիւնը կը վերածուի համայնավար-ամբողջատիրական կուսակցութեան։ Ընկերվարութիւնը, ընկերակից ունենալով ժողովրդավարութիւնը՝ կրնայ ստեղծել այն արդար հասարակարգը, որուն մէջ մարդ անհատին բոլոր իրաւունքները կրնան յարգուիլ։ Իսկ ժողովրդավարութիւնը միայն քուէատուփ երթալ եւ ընտրութեան մասնակցիլը չէ։ Ազատ եւ թափանցիկ ընտրութիւնները ժողովրդավարութեան հիմնարար սկզբունքներէն մէկն են միայն։ Ինչպէս որ ընկերվարութիւնը անհատի տնտեսական իրաւունքներու պաշտպանութիւնը կ՛ապահովէ եւ կ՛ազատէ զայն շահագործումէ, ժողովրդավարութիւնը նոյն անհատին (ներուն) հաւաքական, քաղաքական եւ հասարակական կեանքի մասնակցութեան արդար միջավայրը կ՛ապահովէ։ Ժողովրդավարութիւնը անընդհատ գործող օրէնքներու շղթայ մըն է, որ առիթ եւ հաւասար հնարաւորութիւն պիտի ստեղծէ պետութեան մէջ գործող մեծ եւ փոքր կուսակցութիւններու եւ միութիւններու։ Հաւասարութիւն թէ մամուլ, ուր յարգուին բազմակարծութիւնը, պետական հաստատութիւնները հաւասարապէս հասանելի ըլլան բոլորին, անկախ անհատներու քաղաքական հայեացքներէն, պետական միջոցները մենաշնորհ պէտք չէ ըլլան իշխող կուսակցութեան կամ ընդհանրապէս որոշ խաւի մը։ Գաղափարական այս զոյգ հասկացութիւնները՝ ընկերվարութիւն եւ ժողովրդավարութիւն, ՀՅԴ Ծրագիրին մէջ հիմք կը ծառայեն յստակօրէն բանաձեւելու Դաշնակցութեան քաղաքական պահանջները։ «Իր հայրենի տարածքի վրայ իւրաքանչիւր ազգի գոյատեւման երաշխիքը անկախ եւ իրաւական պետականութիւնն է: Այն մարմնաւորում է ազգի քաղաքական կամքը, պաշտպանում նրա շահերը եւ ապահովում նրա անվտանգութիւնն ու ինքնուրոյն զարգացումը»: Արդէն պարզօրէն Դաշնակցութիւնը կը խօսի ազգերու պետականութիւն ունենալու իրաւունքին եւ անհրաժեշտութեան մասին։ Դաշնակցութիւնը կը հաւատայ, որ որեւէ ազգի գոյատեւման եւ բնական ու ինքնուրոյն զարգացման հիմնական կռուանը անկախ պետութիւն ունենալն է։ Ինչպէս որ անհատը պէտք է ազատագրուի շահագործումէ եւ տնտեսապէս ինքնուրոյնութիւն ձեռք բերէ, նոյնը կարելի է ըսել ազգերու պարագային։ Օտար տիրապետութիւններու տակ գոյատեւող ազգերը, ուշ կամ կանուխ, դատապարտուած են այլասերման, մինչեւ իսկ ձուլման։ Պատմութեան մէջ բազմաթիւ են օրինակներ, երբ ժողովուրդներ, կորսնցնելով իրենց պետականութիւնը՝ անհետացած են պատմութեան բեմէն։ Այս հիմնաւորումով ալ Հայաստանի անկախ պետականութեան գոյութիւնը, Դաշնակցութեան համար ծրագրային սկզբունք է, հայ ժողովուրդի պատմական երթը անխափան շարունակելու համար։ Քաղաքական պահանջներու բաժինի նպատակներ ենթաբաժինին մէջ կը կարդանք. «ՀՅ Դաշնակցութիւնը նպատակադրում է. Ա .- Ազատ, Անկախ եւ Միացեալ Հայաստանի կերտում: Միացեալ Հայաստանի սահմանների մէջ պիտի մտնեն Սեւրի դաշնագրով նախատեսուած հայկական հողերը, ինչպէս նաեւ՝ Արցախի, Ջաւախքի եւ Նախիջեւանի երկրամասերը: Բ .- Թուրքիայի կողմից հայութեան դէմ գործադրուած եւ մինչեւ այժմ անպատիժ մնացած Ցեղասպանութեան ոճիրի միջազգային դատապարտում, բռնագրաւուած հողերի վերադարձ եւ վնասի արդար հատուցում հայ ազգին»: Քաղաքական պահանջները հիմնաւորելէ ետք, Դաշնակցութիւնը իր առջեւ դրած է յստակ նպատակներ, որոնք բանաձեւուած են Ա. եւ Բ. կէտերով։ ՀՅԴի քաղաքական նպատակը. որ հայ ժողովուրդի սեփական երկիրին՝ Հայաստանի մէջ պետականութեան կերտումն է՝ իբրեւ հայութեան գոյութեան երաշխիք, անկատար պիտի մնայ, եթէ Հայ Դատը իր արդար լուծումը չգտնէ։ Չի բաւեր Ցեղասպանութեան ճանաչում տարբեր երկիրներու կառավարութիւններու, նախագահներու կամ խորհրդարաններու կողմէ։ Եթէ կայ ոճիր, ուրեմն կայ զոհ եւ խլուած իրաւունք։ Այդ իրաւունքներու արդար պահանջն է, զոր կը ներկայացնէ Դաշնակցութիւնը։ Հայաստանը բովանդակ հայութեան հայրենիքն է, որուն մեծ մասը բռնագրաւուած է Թուրքիոյ կողմէ, որ տակաւին կը ժխտէ ցեղասպանութիւն գործադրած ըլլալու փաստը, որուն պատճառով հայութեան բեկորները սփռուած են աշխարհի զանազան երկիրներու մէջ։ Հողային եւ նիւթական այս պահանջները կը հիմնաւորուին Սեւրի դաշնագիրով եւ Ուիլսընեան իրաւարար վճիռով, որոնք, միջազգային իրաւունքներու դիտանկիւնէն, կը շարունակեն մնալ անժամանցելի։ Եւ Դաշնակցութեան ամբողջ քաղաքական պայքարը ուղղուած է հայ ժողովուրդի նկատմամբ շարունակուող անարդարութիւններուն դէմ։ Իսկ վերոնշեալ դաշնագիրը եւ իրաւարար վճիռը ամէնէն արդար հատուցումը կը հանդիսանան Հայ Դատին։ Որովհետեւ հայութիւնը պէտք է ապրի իր ամբողջական հայրենիքին մէջ, ուր ազատօրէն կենսագործելու, զարգանալու եւ բարգաւաճելու պայմանները գոյութիւն ունենան։ Դաշնակցութեան ծրագիրին մասին ամէնէն դիպուկ գնահատականը կամ բնորոշումը տուած է ՀՅԴ Բիւրոյի երբեմնի անդամ Սարգիս Զէյթլեան. «Դաշնակցութիւնը իր ժողովուրդին սպասաւորն է։ Միջոց է, ճանապարհ է, նպատակ չէ. Հակառակ անոր որ ամբողջ գաղափարական մեծ իտէալի մը ջահակիրն է։ Բայց այդ իտէալը իր իտէալը չէ, այլ իր ժողովուրդին իտէալն է։ Եւ ճիշդ ատոր համար իր իտէալն է»։ ՀՅԴ Ծրագիրը գրքոյկ մըն է, զոր ոեւէ շարքային դաշնակցական անընդհատ պէտք է կարդայ, որպէսզի մնայ գաղափարական այն դաշնակցականը, որ կը մերժէ իր վրայ պարտադրուած որեւէ շեղում անկէ։ Որպէսզի հասկնայ Դաշնակցութեան էութիւնը եւ գործէ իբրեւ իսկական դաշնակցական իրականացնելու համար ՀԱՅ ժողովուրդի երազները: Եւ վերջապէս, որպէսզի հասկնայ, որ Դաշնակցութիւնը ունի մէկ ծրագիր եւ անկէ շեղումը կը նշանակէ դառնալ սոսկ կուսակցական մը եւ ոչ՝ դաշնակցական: Որովհետեւ, անիկա է, որ գաղափարական ուժ եւ հիմնաւորում կու տայ նաեւ ՀՅԴ Կանոնագիրին։ Որովհետեւ անիկա առաւել քան հարիւր տարիներ ուղեցոյցն է Դաշնակցութեան գործունէութեան թէ՛ Հայաստանի եւ թէ Սփիւռքի մէջ ու ներշնչարան է նորահաս սերունդներուն, միշտ մնալով գաղափարական եւ քաղաքական աշխարհահայեացքներու դասագիրք։ Վերջապէս, ՀՅԴ Ծրագիրը արդարութեան համար պայքարողներու սրբազան գրքոյկն է։

Յարութ Մկրտիչեան Ասպարէզ 22 Մարտ 2023

Եկէ՛ք Մտածենք Եւ Խօսինք Ազատ, Պայքարինք Ու Գործե՛նք Միասին, Որպէսզի Վերադառնանք Մեր Ակունքներուն

Ստորեւ՝ Շաբաթ, Մարտ 25ին, Ֆրեզնոյի «Կարօ եւ Ալիս Կիւրէղեան» Հայ մշակութային կեդրոնին մէջ տեղի ունեցած ՀՅԴի Օրուան տօնակատարութեան ընթացքին ՀՅԴի Արեւմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական կոմիտէի անդամ դոկտ. Յարութ Մկրտիչեանի ներկայացուցած պատգամը․ Տասնամեակներէ ի վեր, շնորհիւ ՀՅԴ Արեւմտեան Ամերիկայի կազմակերպութեան յղացած գաղափարին, աշխարհի տարածքին, հոն՝ ուր Դաշնակցութիւնը ունի կազմակերպութիւն, տարին անգամ մը կը նշուի Դաշնակցութեան Օրը: Այսօր՝ այդ օրն է, որ հիմնականին մէջ կը յատկանշուի Դաշնակցութեան անցած ուղիին մասին խոկումներով եւ հայ քաղաքական կեանքին մէջ անոր կատարած աշխատանքին եւ ունեցած ներդրումին արժեւորումով, միաժամանակ անոր էութիւնը ընդգծել փորձերով։ Եւ իսկապէս, ՀՅԴ Օրուան առիթով իւրաքանչիւրիս միտքին մէջ պէտք է յստականայ, թէ ի՞նչ է Դաշնակցութիւնը։ Այս հարցումին իբրեւ պատասխան կարելի է ոչ միայն երկար խօսիլ, այլեւ հատորներ գրել։ Իբրեւ առաջին հաստատում յստակօրէն կարելի է ըսել, թէ Դաշնակցութիւնը դասական հասկացողութեամբ կուսակցութիւն չէ։ Թիւր կարծիք կայ տարածուած, թէ Դաշնակցութիւնը իր Կանոնագիրն է։ Միանշանակ կրնանք ըսել, որ Կանոնագիրը Դաշնակցութիւնը չէ։ Առաջին հերթին, ըսենք որ Դաշնակցութիւնը իր 132 տարիներու, տարբեր մակարդակներու վրայ, զանազան ձեւերով կռիւ մղող պատմութիւնն է։ Պատմութիւն մը, որ շաղախուած է հազարներու արիւնով, հաւատքով, նուիրումով եւ զոհաբերութեամբ։ Պէտք է ընդգծել, որ այդ կռիւը, եթէ ոչ միշտ, յաճախ մղած է անհաւասար պայմաններու տակ, բայց Դաշնակցութիւնը երբեք չէ ընկրկած, չէ նահանջած եւ ամէնէն էականը՝ երբեք չէ բարոյալքուած, նոյնիսկ երբ պարտութիւններ կրած է։ Դաշնակցութիւնը բարոյական իր արժէքները, ըմբռնումներն ու հասկացողութիւններն են։ Ամէնէն դաժան կռիւներուն մէջ անգամ ան առաջնորդուած է յեղափոխական-բարոյական իր սկզբունքներով եւ անոր հերոսներն ու նուիրեալները կրողը եղած են այդ արժէքներուն եւ շատ յաճախ իրե՛նք իրենց օրինակով ստեղծած են այդ արժէքները եւ հարստացուցած են Դաշնակցութեան բարոյականի կերպարը։ Այլ խօսքով, իր պատմութիւնը ստեղծած է բարոյական կերպարը եւ միաժամանակ բարոյական բարձր նկարագիրի տէր իր նուիրեալները կերտած են ՀՅԴ պատմութիւնը։ Այս փոխադարձ հարստացումը ամէնէն յատկանշական գիծն է անոր գործունէութեան, որ վստահութիւն տուած է հայ ժողովուրդին եւ ներշնչարանը դարձած է նորագիրներու գաղափարական դաստիարակութեան եւ զոհաբերութեան ոգիին։ Դաշնակցութեան թէ՛ պատմութիւնը, եւ թէ անոր բարոյական հոյակերտ շէնքը հիմք ունին ՀՅԴ Ծրագիրը, որ խարսխուած է երկու նշանակալից արժէքներու վրայ՝ որոնք են, ազատութիւն եւ արդարութիւն։ Դաշնակցութիւնը ձգտած է ազատագրել հայ մարդը եւ հայ հողը։ Ազատութեան անոր ընկալումները կը մեկնին ընկերվարական իր համոզումներէն եւ դաւանանքէն։ Անիկա կտրականապէս դէմ է ամէն տեսակ խտրականութեան։ Սակայն անոր պայքարը միմիայն դասակարգային չէ։ Ամէնէն ընդգծելին մարդ արարածին ազատագրումն է, ամէն տեսակի կաշկանդումներէ, կաղապարումներէ, նախապաշարումներէ, հարստահարումներէ եւ վերջապէս ամէն տեսակի շահագործումներէ։ Դաշնակցութիւնը մարդ անհատին․ այս պարագային՝ հայ մարդուն մէջ կը տեսնէ ընկերային այն էակը, որ ազատ, անկաշկանդ եւ արդար միջավայրի մէջ պիտի ունենայ ազատօրէն ապրելու, արտայայտուելու, ինքզինք դրսեւորելու, ստեղծագործելու եւ կեանքին լիարժէք մասնակից դառնալու անհատականութիւն։ Հանեցէք ՀՅԴ Ծրագիրէն ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ հասկացողութիւնը իբրեւ արժէք, Դաշնակցութիւնը կը դառնայ սովորական կուսակցութիւն մը։ Հանեցէք Դաշնակցութեան ծրագիրէն ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆԸ իբրեւ նպատակ, Դաշնակցութիւնը կը պարպուի իր էութենէն։ Որովհետեւ, Առանց ազատութեան անհասկնալի կը դառնայ անոր գոյութիւնը։ Առանց ազատութեան կ՛աղաւաղուի անոր էութիւնը։ Առանց ազատութեան կ՛այլափոխուի անոր դիմագիծը։ Առանց ազատութեան անիկա կը պարպուի իր բովանդակութենէն։ Հետեւաբար, ամէն փորձ Դաշնակցութիւնը ներկայացնել իբրեւ ԱՆԱԶԱՏ կուսակցութիւն, նպատակ ունի նսեմացնելու անոր պայքարը, անոր դերակատարութիւնը եւ անոր առաքելութիւնը։ Դաշնակցութիւնը գաղափարական իր համոզումներէն մեկնած միշտ ալ ձգտած է ՀԱՅ մարդուն եւ Դաշնակցականին ազատագրումին, որովհետեւ միայն ազատ մարդն է, որ կրնայ խիզախութիւն ունենալ պայքարելու այլոց ազատութիւններուն համար։ Միայն ազատ մարդն է որ կրնայ ձգտումը ունենալ արդար հասարակարգի մը ստեղծման։ Արդար հասարակարգի ստեղծումը Դաշնակցութեան ներազգային եւ գլխաւոր նպատակներէն մէկն է։ Դաշնակցութեան ազատութեան ըմբռնումն ու դաւանանքն են պատճառը, որ աւելի քան հարիւրամեայ այս կուսակցութիւնը քաղաքական մտածողութեան նոր հորիզոններ բացաւ հայ քաղաքական կեանքին մէջ։ Այդ դաւանանքին շնորհիւ է, որ ձեւաւորուեցաւ նոր աշխարհահայեացք, նոր մտահորիզոններ եւ քաղաքական նոր ուղիներ։ Դաշնակցութեան ազատութեան ընկալումը դպրոց մըն է, ուր կը դարբնուին ազատ մտածողութիւնն ու ազատօրէն արտայայտուելու կամքը։ Ազատութեան այս ըմբռնումը կու գայ հայ ժողովուրդի ազատատենչութեան դարաւոր երազներէն։ Այդ պատճառով ալ Դաշնակցութիւնը դարձաւ հարազատ թարգմանը հայութեան իղձերուն, դարձաւ ժողովուրդին սիրելին։ Ժողովուրդը զինք ընտրեց իրեն առաջնորդ, թէ՛ ազգային իղձերու հասնելու իր պայքարին համար եւ թէ ինքնակազմակերպման եւ ներքնապէս ուժ դառնալու համար։ Ուրեմն, անգամ մը եւս կը շեշտենք. Միայն նուիրեալ Դաշնակցականն է, որ կրնայ խիզախութիւնն ունենալ պայքարելու հայ մարդուն եւ Դաշնակցականին ազատագրումին համար։ Ասոր համար է որ կը պայքարինք բոլոր անոնց դէմ, որոնք դաշնակցութեան մէջ ներածեցին ու արտօնեցին փտախտը. որոնք՝ Դաշնակցութեան մէջ գտնելով անլուրջ եւ քմահաճ մարդիկ, անոնց միջոցաւ եւ զանազան միջոցներով կը փորձեն Դաշնակցութիւնը շեղել իր Ծրագիրէն, բարոյական արժէքներէն եւ ժողովուրդին ծառայելու սկզբունքէն: Դաշնակցական նոր մտածելակերպ զարգացնելու համար չէ որ կը պայքարինք, այլ՝ հարազատը պահելու. կը պայքարինք Դաշնակցութիւնը թունաւորող եւ անոր փառահեղ գործունէութեան ճամբուն վրայ գտնուող տարրերը վերացնելու: Հետեւաբար, այսօր՝ այս բեմէն, կոչ կ՛ուղղենք բոլորին, անոնք ըլլան շարքայիններ կամ համակիրներ, եկէ՛ք մտածենք եւ խօսինք ազատ, պայքարինք ու գործե՛նք միասին, որպէսզի վերադառնանք մեր ակունքներուն, որպէսզի Դաշնակցութիւնը վերադարձնենք հոն՝ ուր ան արժանի է ըլլալ: Որովհետեւ, ահաւասիկ, իր հիմնադրութենէն 132 տարի ետք, Դաշնակցութիւնը կը մնայ հայութեան ազատութեան տենչանքի եւ հայ ժողովուրդին ծառայելու ջահակիրն ու առաջնորդը: Որովհետեւ՝ Դաշնակցութեան բարոյական ըմբռնումին ուղին է՝ տալ ժողովուրդին եւ ոչինչ ակնկալել անկէ: Կեցցէ հայ ժողովուրդը, Կեցցէ Հայաստան աշխարհը, Կեցցէ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը։

Յարութ Մկրտիչեան 26 Մարտ 2023

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ

ՀՀ Քաղաքական ներկայացուցիչները և «Ասպարէզ» թերթը ապատեղեկատւութիւն են տարածում արևմտեան Ամերիկայի հայ համայնքի մէջ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում Հայաստանի Հանրապետութեան արտակարգ և լիազօր դեսպան Լիլիթ Մակունցը Համաձայն «Ասպարէզ» թերթի Ապրիլ 1-ի հաղորդման հանդիպում է ունեցել ինքնզինք «ՀՅԴ Արևմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէ» հռչակած, ծանրակշիռ կուսակցական յանցանքների պատճառով Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան շարքերից արտաքսուած և հեռացուած անձերից բաղկացած խմբակի երեք անհատների հետ: Նոյն կարգի հանդիպում էր կայացել նոյն ինքնակոչ խմբակի հետ նաև ՀՀ Լոս Անջելըսի Հիւպատոսական անձնակազմի միջոցով Մարտի 21ին: Հերքելով Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արևմտեան ԱՄՆի Կենտրոնական Կոմիտէի մասնակցութիւնը վերոնշեան զոյգ հանդիպումներին, այսու յայտարարում ենք՝ Ա- Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան վերջին Ընդհանուր Ժողովը, իր Մարտ 8, 2022 թուականի յայտարարութեամբ յստակօրէն հաստատել է, թէ Միացեալ Նահանգների Արեւմտեան Շրջանի մէջ ո՛վ է գործող միակ դաշնակցական Մարմինը, որը հանդիսանում է Հ․Յ․Դ․ Արևմտեան ԱՄՆի Կեդրոնական Կոմիտէն: Բ- Եթէ ՀՀ դեսպանատունը իրապէս անտեղեակ է Դաշնակցութեան տեղական մարմինների ինքնութիւնից որը ինքնին լուրջ մտահոգութիւն է ցանկացած երկրի պետական համակարգի համար, դա հեշտութեամբ կարող էր ստուգել կամ արտգործնախարարութեան միջոցներով կամ ուղղակի Հայաստանում գրանցուած, գործող, խորհրդարանական ընդդիմադիր կուսակցութեան՝ ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն Մարմնից կամ Երևանում գտնուող ՀՅԴ Բիւրոյի Գրասենեակից: Գ- Ինչպէս ՀՅԴ սփիւռքի բոլոր մարմինները, ՀՅԴ Արևմտեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէն ևս միշտ յարգանքի և պաշտօնականութեան որոշակի սահման է պահպանել ՀՀ ներկայացուցչութիւնների հետ: Վերաբերմունք որը բխում է մեր կողմից իշխանութեան և պետութեան միջև զանազանութեան խորը գիտակցութեամբ: Իսկ ՀՀ դեսպանատունը անցնելով քաղաքական արարողակարգերի, ազգային գիտակցութեան և մինչև իսկ քաղաքավարութեան բոլոր սահմանները իր պաշտօնական էջում ՀՅԴի հետ ոչ մի առնչութիւն ունեցող խմբակին փորձում է ներկայացնել իբրև Արևմտեան Ամերիկայի ՀՅԴ ներկայացուցիչներ: Դ- Դեսպան Մակունցի այս քաղաքական քայլը չի կարելի պատահականութեան կամ տեղեկատւութեան պակասի վերագրել: Այս բացայայտօրէն գիտակցուած նախաձեռնութիւնը միտում է ապատեղեկատուութիւն և շփոթ առաջացնել Արևմտեան Ամերիկայի համայնքում և նոյն շփոթը տարածել համայն հայութեան շարքերում մինչև Հայաստան, ուր ՀՀ իշխանութիւնները փորձում են բոլոր միջոցներով լռեցնել քաղաքական ընդդիմութեանը երկիրը նոր զիջումների պատրաստելու համար: Սա անընդունելի և կոպիտ միջամտութիւն է սփիւռքի ներքին հարցերում և բացայայտում է թէ Դաշնակցութեանը տկարացնող պառակտիչ հոսանքներն ու ապօրինի խմբակը ի սկզբանէ որ քաղաքական ուղղութեամբ են փորձել առաջնորդել իրենց խաբուած ու մոլորուած փոքրաթիւ հետևորդներին: ՀՅԴ Արևմտեան Ամերիկայի Կենտրոնական Կոմիտէի անունից կոչ ենք անում ՀՀ համապատասխան մարմիններին, որ հեռու մնան սփիւռքի ներքին կեանքում անօրինականութիւններ մտցնելուց և փորձեն քաղաքական հասունութեան որոշ մակարդակ դրսեւորել: Միաժամանակ կոչ ենք անում հայ համայնքին, որպէսզի ի տես այս բոլորին չխարխափեն իրենց նպատակների իրագործման ճանապարհին և համախմբուեն ՀՅԴի շուրջ շարունակելով ամեն կերպ նպաստել Արցախի անկախութեան և Արցախահայութեան ապահովութեան ու անվտանգութեան:

ՀՅԴ Արևմտեան Ամերիկայի Բիւրոյական Կենտրոնական Կոմիտէ 4 Ապրիլ 2023

Յայտարարութիւն

«Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման» նախընտրական ծրագրային յայտարարութիւններով քուէարկողների քուէն ստացած ՔՊական վարչակազմն ու Նիկոլ Փաշինեանը բազմիցս ապացուցել են, որ բնաւ հետաքրքրուած չեն Արցախի ժողովրդի գոյութեամբ և պատրաստ են Հայաստանի և Արցախի տարածքների ու հայ ժողովրդի զաւակների կեանքի հաշուին տիրանալ և պահպանել իշխանութիւնը: Նիկոլ Փաշինեանի Մայիս 22ի յայտարարութիւնը Արցախը Ադրբէյջանի կազմում ընդունելու կապակցութեամբ միմիայն մի այլ և վերջնական բացայայտ դրսևորումն էր այն ազգակործան քաղաքականութեան որի մասին երկար ժամանակ է զգուշացնում են ընդդիմութիւնն ու յատկապէս Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը: Արցախը ոչ միայն իր ժողովրդի ազատ կամքով ընտրել է ինքնորոշման և խաղաղ համակեցութեամբ ապրելու անօտարելի և արդարացի իրաւունքը, այլ նաև միշտ եղել է և կը մնայ հայոց հայրենիքի անբաժանելի մասը։ Փաշինեանը ոչ օրինական իրաւունք, ոչ ժողովրդական մանդատ և ոչ սահմանադրական լիազօրութիւնը ունի ժողովրդավար Արցախի ժողովրդի ազատ ապրելու կամքը վաճառելու Ադրբէյջանի ցեղասպան վարչակարգին: Հայ ժողովուրդը Հայաստանում, Արցախում և սփիւռքում միասնական ջանքերով կասեցնելու է հազարաւոր նահատակների արեամբ և ժողովրդի ազատ կամարտայայտութեամբ հիմնուած Արցախը վաճառող ցանկացած փաստաթուղթ և պատմութեան աղբամանն է նետելու այն: Հայաստանի ու Արցախի և հայ ժողովրդի ապագան երաշխաւորելու առաջին և անյետաձգելի քայլը այս հակահայ իշխանութիւններից օր առաջ ձերբազատուելն է:

ՀՅԴ Արևմտեան ԱՄՆի Բիւրոյական Կեդրոնական Կոմիտէ 26 Մայիս 2023

Յո՞ Երթաս Դաշնակցութիւն (Ա Մաս)

1991ին, Հայաստանի անկախացումով նոր հանգրուան մը բացուեցաւ ՀՅ Դաշնակցութեան համար։ Ամբողջ 70 տարիներ անկախութեան գաղափարի ջահակիրը հանդիսացած՝ անիկա մուտք գործեց Հայաստան՝ իր գաղափարները տարածելու, հայ ժողովուրդի իրաւունքներու հետապնդման աշխատանքները հայրենիքի մէջ հունաւորելու եւ զայն խարիսխը դարձնելու իր վերջնական նպատակներու իրագործման։ Հայաստանի մէջ կազմակերպութեան վերընձիւղումը այն յոյսը ներշնչեց մասնաւորաբար կուսակցականներուն, թէ հայրենիքի մէջ գործելով՝ Դաշնակցութիւնը նոր շունչ պիտի ստանայ եւ գաղափարականօրէն աւելիով հարստանայ, որ իր հերթին իր դրական անդրադարձը պիտի ունենար թէ՛ կազմակերպութեան յաւելեալ ուժականութեան եւ թէ, մասնաւորաբար, սփիւռքեան օճախները վերակազմակերպելու եւ անոնց գոյութեան նոր իմաստ տալու եւ քաղաքական մեր դատը աւելի կազմակերպուած եւ նպատակասլաց աշխատանքի նոր հորիզոններու ձեւաւորման մէջ։ Սակայն, դժբախտաբար, կուսակցութեան հապճեպ մուտքը Հայաստան ոչ միայն սպասուած արդիւնքը չտուաւ, այլեւ դուռ բացաւ բազմաթիւ նոր հարցերու՝ թէ՛ կազմակերպական եւ թէ գաղափարական-քաղաքական։ Առաջին տարիներուն (1990-1998), Արցախի առաջին պատերազմը եւ անոր առթած մթնոլորտը որոշ չափով իբրեւ «ծածկոյթ» ծառայեցին ներկուսակցական եւ ընդհանրապէս կուսակցութեան դիմագրաւած հարցերուն։ Իսկ 1998էն ետք, երբ Դաշնակցութիւնը մասնակից դարձաւ յաջորդական իշխանութիւններուն կամ սատարեց անոնց՝ երեւան եկաւ կուսակցութեան քաղաքական եւ գաղափարական շեղումը իր ծրագիրէն, սկզբունքներէն, աւանդութիւններէն եւ բարոյական այն հսկայական շէնքէն, որ ամբողջ հարիւրամեակ մը նուիրեալներու զոհողութեամբ եւ նահատակութեամբ կերտուած էր։ Դաշնակցութիւնը Հայաստանի մէջ դարձաւ իշխանատենչութեամբ վարակուած քաղաքական կուսակցութիւն մը, մոռնալով պատմական այն առաքելութիւնը, զոր իր հիմնադիրները ժառանգ ձգած էին։ Դառնալով իշխանութեան մաս, անիկա քաղաքականապէս, տնտեսապէս, գաղափարականօրէն եւ շատ յաճախ նաեւ բարոյապէս լծակից դարձաւ Հայաստանի ոչ-ժողովրդավար իշխանութիւններուն։ Այս փաստը պատճառ դարձաւ, որ անիկա ամբողջութեամբ կորսնցնէ իր անկախութիւնը եւ հայակեդրոն քաղաքականութիւն վարելու իր ազատութիւնը, որմով յատկանշուած էր աւելի քան հարիւր տարիներ։ Այլ խօսքով՝ Հայաստանի ՀՅԴ կառոյցը, որ պէտք է դառնար կուսակցութեան գաղափարական շունչ հաղորդողը եւ հայ ժողովուրդի իրաւունքներուն պահանջատիրութեան դրօշակիրը, կազմակերպականօրէն դարձաւ պալար մը, որ բուժման կը կարօտի։ Ասոր զուգահեռ, Սփիւռքը ուժաքամ եւ ապաքաղաքականացնելու յատուկ քաղաքականութիւն մը տարուեցաւ։ ՀՅԴ 20րդ Ընդհանուր ժողովին կողմէ քաղաքականացում եւ յեղափոխականացում բանաձեւերը լռելեան դարակներու մէջ դրուեցան։ Անոնց փոխարէն զարկ տրուեցաւ կեղծ հայրենասիրական նշանախօսքերու, որոնք ժամանակի ընթացքին աւերներ գործեցին թէ՛ կուսակցութենէն ներս եւ թէ Դաշնակցութեան համակիրներուն մօտ, որոնք օրէ օր հիասթափելով՝ սկսան հեռանալ անոր հովանիէն։ Այս բոլորին ի տես՝ կազմակերպութեան մէջ գոյութիւն ունեցող այս հարցերը բարձրաձայնող եւ մտաւորական հակումներ ունեցողներու հանդէպ ՀՅԴի ղեկավարութիւնը դիմեց իր «երկաթեայ կարգապահութեան» տրամաբանութեան եւ կանոնագիրի յօդուածները կամայականօրէն մեկնաբանելով՝ փորձեց «մաքրագործել» շարքերը, մոռնալով որ Դաշնակցութիւնը դադրած է յեղափոխական ընդյատակեայ կուսակցութիւն ըլլալէ, այլ պետականութիւն ունեցող երկիրի մը մէջ գործող քաղաքական կուսակցութիւն է: ՀՅԴն դարձաւ միահեծան կուսակցութիւն, անուանական ժողովրդավարութեամբ, կուսակցականներու մեծամասնութեան կամքի եւ միտքի ահաբեկման, ազատութիւններու կաշկանդումի օրինակելի կառոյց (տեղին է անդրադառնալ, որ Դաշնակցութիւնը լրջօրէն կը տառապի մտաւորականութեան պակասէն: Այլեւս չկայ դաշնակցական մտաւորական ղեկավարութիւն Զէյթլեաններու,Մարուխեաններու, Տասնապետեաններու, Փափազեաններու, օրինակով: Չկան դաշնակցական գաղափարախօսութիւնը տարածող մտաւորականներ: Բոլորն ալ հեռացուած կամ հրաժարած են շարքերէն, իսկ մաս մըն ալ շարքային ըլլալով հանդերձ՝ կա՛մ կաշկանդուած է կամ ալ կամովին կը մերժէ մասնակցիլ կիսամտաւորական կրկէսին)։ Հայաստան մուտք գործելով, այնտեղ դաշնակցականութիւն տարածելու փոխարէն, համայնավար բարքերը լաւագոյնս թափանցեցին ՀՅԴէն ներս, որուն բնական արդիւնքը պիտի ըլլար Դաշնակցութեան ամբողջական վարկաբեկումը եւ հեղինակազրկումը՝ յաչս հայրենի մեր ժողովուրդին։ Կուսակցութեան վարած ներքին այս քաղաքականութինը միաժամանակ իր ժխտական ազդեցութիւնը ունեցաւ նաեւ Սփիւռքի գաղութներուն վրայ։ Գաղութներուն մէջ եւս կուսակցութիւնը չունի իր երբեմնի հեղինակութիւնը եւ վարկը, որուն իբրեւ արդիւնք՝ գաղութները սկսած են քայքայման ճամբան բռնել։ Եթէ Միջին Արեւելքի գաղութները ապահովական եւ տնտեսական պատճառներով նօսրացած են, այդ չի նշանակեր, թէ այնտեղ գտնուող հայութիւնը պիտի չհաւաքուէր Դաշնակցութեան շուրջ։ Բայց բոլոր փաստերը հակառակը ցոյց կու տան։ Օրինակ՝ երեսնամեակ մը առաջ, Լիբանանի երեսփոխանական ընտրութիւններուն գաղութին 80 առ հարիւրը կը քուէարկէր ՀՅԴին, իսկ վերջին ընտրութեան լիբանանահայութեան կէսէն աւելին քուէարկած է Դաշնակցութեան ցանկի մրցակից հայ անհատներու։ Ինչպէս բացատրել Ֆրանսայի նման գաղութի մը մէջ (կը խօսուի 500,000ի մասին), Դաշնակցութեան համարեա բացակայութիւնը կամ անգործութիւնը։ Այս բոլորին զուգընթաց, եւ ի տարբերութիւն միւս շրջաններուն, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու արեւմտեան շրջանը թէ՛ քանակապէս եւ թէ որակական առումով զարթօնք մը սկսաւ ապրիլ եւ այսօր կը համարուի սփիւռքահայութեան ամէնէն ուժական եւ կազմակերպուած գաղութը։ Այս փաստը պատահականութեան արդիւնք չէր, այլ՝ գաղութի ղեկավարներու եւ մասնաւորաբար տեղի յաջորդական ՀՅԴ Կեդրոնական կոմիտէներու կողմէ տասնամեակներէ ի վեր նուիրեալ, անբասիր եւ հետեւողականօրէն կազմակերպուելու, աշխատելու եւ հայկականութիւնը ոչ միայն պահպանելու, այլեւ տարածելու յստակ քաղաքականութեան։ Սակայն, վերոյիշեալ բոլոր ժխտական երեւոյթները վերջապէս իրենց ազդեցութիւնը ունեցան նաեւ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու արեւմտեան առողջ շրջանին վրայ: Այսօր գաղտնիք չէ, որ այս շրջանը կը դիմագրաւէ ներքին կազմակերպական եւ գաղափարական լուրջ հարցեր: Իսկ ինչպէ՞ս եւ ինչո՞ւ այս կացութեան մատնուեցաւ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու արեւմտեան շրջանը:

Յարութ Մկրտիչեան Ասպարէզ 6 Յուլիս 2023

Յո՞ Երթաս Դաշնակցութիւն (Բ. Մաս )

Ինչպէս նախորդ յօդուածին մէջ նշած էինք, վերջին 30 տարիներուն Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու արեւմտեան շրջանը (այսուհետեւ Արեւմտեան) թէ՛ քանակապէս եւ թէ որակական առումով, զարթօնք մը սկսաւ ապրիլ եւ այսօր կը համարուի սփիւռքահայութեան ամէնէն ուժական ու կազմակերպուած գաղութը: Բայց այս օրերուն անիկա այդքան ալ նախանձելի վիճակի մէջ չէ: Իսկ ինչպէ՞ս եւ ինչո՞ւ այս կացութեան մատնուեցաւ Արեւմտեան շրջանը: Արեւմտեան մշակոյթի, կենցաղի, եւ անկախ մտածողութեան այս երկրի պայմաններուն մէջ, դժուար պիտի ըլլար ամերիկաբնակ մեր ընկերներուն ՀՅԴ Բիւրոյի կողմէ ենթակայութիւն պարտադրել այնպիսի միջոցներով, զորս կարելի պիտի ըլլար իրագործել այլ շրջաններու մէջ: Հետեւաբար՝ ըլլալով անկախ, Արեւմտեան շրջանի դաշնակցական կազմակերպութիւնը առաւել քան 15 տարիներ գրեթէ միակ շրջանն էր որ կրցաւ ընդդիմանալ կուսակցութեան մէջ տեղի ունեցող անիրաւութիւններուն, ՈՉ ըսել կանոնագիրը կամայականօրէն մեկնաբանող ղեկավարներուն, պայքարիլ համայնավարական փտախտը ներածողներուն եւ զայն արտօնողներուն դէմ, տէր կանգնիլ ՀՅԴ Ծրագիրին եւ գաղափարախօսութեան, ոգի ի բռին աշխատելով ՀՅԴն վերադարձնելու իր ակունքներուն, միաժամանակ չմոռնալով օգնութեան հասնելու Լիբանանի եւ Սուրիոյ հայկական գաղութներուն, Հայաստանին, այլ խօսքով՝ ուր հայութիւնը օժանդակութեան կարիք ունէր: Հակառակ անոր որ նոյնինքն Բիւրոյի կողմէ Արեւմտեանի կուսակցական ներքին հարցերը պատկերասփիւռի կայաններով, գրաւոր մամուլով եւ ընկերային ցանցերով բացայայտուեցան, այս յօդուածին նպատակը այդ բոլորին անդրադառնալ չէ, ոչ ալ յաւելեալ բացայայտումներ կատարել է, այլ՝ ընդհանուր առմամբ ներկայացնել միայն գլխաւոր հարցը, որ պատճառ դարձաւ Արեւմտեանին՝ դիտուելու իբրեւ անբաղձալի շրջան: Արեւմտեանի եւ Բիւրոյի միջեւ հիմնական եւ ամէնէն լուրջ տարակարծութիւնը սկսաւ, երբ Արեւմտեանը սկսաւ շեշտը դնել եւ հետամուտ ըլլալ Դաշնակցութեան ինքնուրոյն ըլլալու հանգամանքին վրայ: Օրինակի համար, մենք կ՛ըսէինք եւ տակաւին կը կրկնենք, որ նոյնիսկ եթէ պիտի գործակցինք Հայաստանի իշխանութիւններուն հետ (Քոչարեան, Սարգիսեան, Փաշինեան), պէտք է Դաշնակցութիւնը ըլլայ անկախ, նիւթապէս եւ քաղաքականապէս, եւ մերժէ որեւէ կեղեքում Հայաստանի ժողովուրդին նկատմամբ: Նաեւ՝ մեր յորդորը Բիւրոյին միշտ եղած է այն, որ Դաշնակցութեան բարոյական արժէքները պէտք չէ զիջին ընտրական քաղաքականութեան: Եւ յաճախ երբ նման բան տեղի ունենար եւ Բիւրոն փորձէր ծածկել կամ մոռացութեան ենթարկել որոշ հարցեր (օրինակ՝ Պօղոս Պօղոսեանի եւ Հրաչ Մուրատեանի սպաննութիւնները, կուսակցութեան եւ պետութեան մէջ դրամաշորթութիւնները), շնորհիւ Արեւմտեանի Կեդրոնական կոմիտէներուն եւ լրջախոհ ընկերներուն, ձայն կը բարձրանար, որպէսզի Բիւրոն ուղղէ իր ընթացքը: Այլ խօսքով, մենք միշտ հետամուտ եղած ենք, որ Դաշնակցութիւնը Հայաստանի մէջ չդառնայ իշխանատենչութեամբ վարակուած քաղաքական կուսակցութիւն մը, մոռնալով պատմական իր առաքելութիւնը: Սակայն մեր կոչերը նկատուեցան թշնամական Հայաստանէն կառավարուող Բիւրոյին եւ ԳՄին կողմէ, որոնք սկսան մեզ պիտակաւորել զանազան անհիմն եւ նոյնիսկ մանկական պիտակներով: Եւ այսպէս, Արեւմտեանը անկառավարելի նկատելով՝ Բիւրոն անցաւ գործի: 15 տարիներ դիմեց իր «երկաթեայ կարգապահութեան» տրամաբանութեան եւ կանոնագիրի յօդուածները կամայականօրէն մեկնաբանելով՝ փորձեց «մաքրագործել» Արեւմտեանի շարքերը: Հեռացումներ, իրենց տեսակին մէջ նորութիւն եղող պատիժներ, զանազան տեսակի դժուարութիւններ, անտեսումներ, յերիւրանքներ եւ այլն: Այս բոլորով հանդերձ, սակայն, Արեւմտեանը մնաց անդրդուելի եւ շարունակեց պաշտպանել դաշնակցականի իր իրաւունքը եւ արդարութիւն պահանջել ժողովներու եւ Բիւրոյի հետ հանդիպումներու ընթացքին (պէտք է նշել, որ Ընդհանուր ժողովներու քուէարկողներու թիւին կարեւոր մասը կու գայ կուսակցական անդամներու կեղծ թիւերու վրայ հիմնուած Հայաստանէն, Արցախէն, Ջաւախքէն, որոնք բոլորն ալ այսպէս թէ այնպէս կախեալ են ԳՄէն: Ուրեմն կը բաւէ որ Բիւրոն ալ իր կարգին մէկ երկու շրջանի վրայ ճնշում բանեցնելով` ապահովէ քուէներուն 2/3ը եւ իր ուզածը «քալեցնէ»): Բիւրոյին բոլոր հնարքները անցան ապարդիւն՝ մինչեւ որ անիկա շրջանին մէջ գտաւ Տրոյական Ձին (Trojan Horse): Կուսակցութեան մէջ անձնական շահեր հետապնդող խմբակ մը քով քովի դնելով եւ անոնց խոստումներ տալով՝ անիկա սկսաւ ներսէն խառնել վերջին 30 տարիներուն միայն վերելք ապրած կազմակերպութիւնը: Բիւրոն եկաւ խախտելու կուսակցական բոլոր գրաւոր եւ անգիր կանոններու ոգին, որոնցմէ գլխաւորն է՝ կազմակերպական ապակեդրոնացումը եւ անտեսելով ժողովրդավարական բոլոր հասկացութիւնները, ուղղակիօրէն սկսաւ խառնուիլ Արեւմտեանի ներքին կազմակերպական գործերուն: Բոլոր նախանշանները ցոյց կու տային, թէ Բիւրոն որոշած է ամէն գնով շրջանի ղեկը յանձնել իրեն հաւատարիմ կամակատարներու: Անոր համար ձեւը այլեւս կարեւոր չէր: Դեկտեմբեր 2020ին, այլեւս անկարելի էր առողջ կուսակցական գործունէութիւն ծաւալել շրջանին մէջ: Շրջանային ժողով մը գումարելու եւ նոր Կեդրոնական կոմիտէ մը ընտրելու երկար եւ աճպարարական ձգձգումներէ ետք, Բիւրոն առանց գործող Կեդրոնական կոմիտէին հետ խորհրդակցելու՝ նշանակեց իր կամակատարներէն բաղկացած նոր Կեդրոնական կոմիտէ մը: Այսպիսով ստեղծուեցան երկու Կեդրոնական կոմիտէներ: Ի տես այս ծայրայեղ եւ վտանգաւոր քայլին, որ Միացեալ Նահանգներու օրէնքներու եւ ներքին կանոնագիրի խախտում մըն էր, շրջանի կազմակերպութեան եւ գաղութով մտահոգ ընկերներ դիմեցին օրէնքով հաստատուած քայլին՝ գումարելով Շրջանային ժողով մը, ընտրելով օրինական Կեդրոնական կոմիտէ: Ինչպէս կ՛ըսեն, Բիւրոյի տան հաշիւը շուկայի հաշիւին չբռնեց: 2021ին, Կլենտէյլի մէջ, օրին Բիւրոյի ներկայացուցիչը յայտարարեց, թէ այս հարցը պետական դատարաններու մէջ պիտի լուծուի: Եւ Բիւրոյի կամակատարները անցան գործի՝ դատարաններու մէջ տեսակաւոր դատեր բանալով գործող Կեդրոնական կոմիտէին դէմ, աննախընթաց խայտառակութեան մատնելով ամբողջ կուսակցութիւնը: Բիւրոյէն կ՛ակնկալուէր, որ հանդէս գայ Արեւմտեանի կազմակերպական տագնապը բարւոք հանգուցալուծելու միտող եւ ընկերներու կանոնագրային իրաւունքները յարգող անաչառ ծրագիրով մը, սակայն դժբախտաբար Բիւրոյի ճիգը եղաւ հակառակ ուղղութեամբ՝ այսինքն լուծումի բոլոր ճամբաները փակելով եւ աւելիով բարդացնելով առկայ իրավիճակը: Բիւրոն Արեւմտեան շրջանը նկատեց անկառավարելի, սակայն մենք կը հաւատանք, որ մեր շրջանն է այսօր ՀՅԴ գաղափարներու եւ արժէքային համակարգի հարազատ պաշտպանը եւ տէրը, եւ այս առաքելութեան ճամբուն վրայ այս շրջանի ընկերները պատրաստ են ամէն տեսակի զոհողութեան, որովհետեւ անոնք դիրքի կամ պաշտօնի համար չէ որ այս կուսակցութեան անդամակցած են: Մենք կը հաւատանք, որ կարգապահութեան հասկացողութիւնը խախտած է: Որովհետեւ կանոնագիրի գործադրութիւնը բարոյական նպատակ պէտք է ունենայ եւ ոչ՝ ընկերները լռեցնելու նպատակ: Նաեւ՝ կարգապահութիւն չի նշանակեր կուրօրէն մարմիններու որոշումներուն հետեւիլ յատկապէս երբ անոնք կանոնագրի ոգիին եւ տրամադրութիւններուն կը հակասեն: Նաեւ կը հաւատանք, որ մեր կազմակերպական նկարագիրի անխուսափելի տուեալներէն է ապակեդրոնացման սկզբունքը, որ մեր գործունէութեան յաջողութեան հիմնական գրաւականը եղած է: Հետեւաբար, կառչած կը մնանք այդ սկզբունքին: Արեւմտեանի եւ ընդհանրապէս ՀՅԴ պատմութեան այս հանգրուանին, անհրաժեշտ կը գտնենք անգամ մը եւս արժեւորելու եւ հաստատելու Դաշնակցութեան կազմակերպական եւ բարոյական նկարագիրը: Անհրաժեշտ կը գտնենք բոլորին յիշեցնելու Դաշնակցութեան ու յատկապէս Կեդրոնական կոմիտէութիւն հասկացողութեան պատմական եւ քաղաքական արժէքը: Կը հաւատանք նաեւ, որ իւրաքանչիւր դաշնակցականի պարտականութիւնն է՝ ուղղել իր ղեկավարութիւնը, երբ անիկա կը շեղի իր հունէն: Եւ մենք՝ այդ հաւատքով կ՛առաջնորդուինք: Այս բոլորով հանդերձ, քիչ մը ուշացած, բայց հաւատալով ժողովրդային խօսքին՝ աւելի լաւ է ուշ, քան երբեքին, Բիւրոն պէտք է վերագտնէ եւ տարածէ Դաշնակցութեան երբեմնի ազդեցիկ եւ շինիչ դերակատարութիւնը ազգային եւ պետականաշէն գործին մէջ աշխարհասփիւռ կուսակցութեան՝ ամբողջ կարողականութիւնը համադրելով, այլ ոչ թէ Արեւմտեանը հարուածելը դարձնել իր օրակարգի առաջին կէտը: Դաշնակցութեան հարուածը պէտք է ուղղուած ըլլայ միայն ու միայն հայ ազգին եւ հայ պետութեան թշնամիներուն: Մենք կը մնանք անկեղծ զինուորները Դաշնակցութեան եւ պիտի շարունակենք գործել դաշնակցականօրէն, համախմբելով եւ համախմբուելով մեր նպատակներուն շուրջ եւ մեր առաջնային նպատակը կը մնայ մեր հիմնադիրին պատգամը՝ «Յարատեւ կռիւ»՝ յանուն հայ ժողովուրդին եւ Հայաստանին:

Յարութ Մկրտիչեան Ասպարէզ 21 Յուլիս 2023

Հաղորդագրութիւն

Այսու կը յայտնենք, որ գործադրուած ներկազմակերպական ճիգերու շնորհիւ, ԱՄՆ Արեւմտեան շրջանէն ներս վերահաստատուեցաւ շրջանի դաշնակցական ընտանիքին միասնութիւնը: Կայացած լուծման շնորհիւ, այսօր, շրջանի ՀՅԴ ղեկավարութիւնը ստանձնած է եօթը անդամներէ բաղկացած Կեդրոնական կոմիտէ՝ հետեւեալ կազմով.- ընկերներ Աւօ Քէշիշեան (ներկայացուցիչ), Հրայր Պալեան (հերթապահ), Տիգրան Տէր Սարգիսեան, Մարտիկ Կապուտեան, Արմէն Չալեան, Շահէն Տէրտէրեան եւ Քրիս Քէօսեան: Մեր ազգի ու հայրենիքի դիմագրաւած այս ծանրագոյն ու օրհասական պայմաններուն մէջ, իւրաքանչիւր դաշնակցական ընկեր եւ համակիր պարտի ցուցաբերելու բարձրագոյն աստիճանի խոհեմութիւն, շրջահայեացութիւն եւ ընկերականութիւն, որպէսզի համախմբուած ուժերու գերլարումով, շրջանը կարողանայ կատարել իրեն վերապահուած կարեւոր դերը՝ յանուն Հայաստանի եւ հայութեան ազատագրութեան դատին: ՀՅԴ ԲԻՒՐՕ 19 Հոկտեմբեր 2023