User:Cahangir401

Birinci bolmə. Umumi muddəalar 1-ci fəsil. Xalq hakimiyyəti Maddə 1. Hakimiyyətin mənbəyi I. Azərbaycan Respublikasında dovlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyi Azərbaycan xalqıdır. II. Azərbaycan xalqı Azərbaycan Respublikası ərazisində və ondan kənarda yaşayan, Azərbaycan dovlətinə və onun qanunlarına tabe sayılan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarından ibarətdir; bu isə beynəlxalq huquqla muəyyənləşdirilmiş normaları istisna etmir. Maddə 2. Xalqın suverenliyi I. Sərbəst və mustəqil oz muqəddəratını həll etmək və oz idarəetmə formasını muəyyən etmək Azərbaycan xalqının suveren huququdur. II. Azərbaycan xalqı oz suveren huququnu bilavasitə umumxalq səsverməsi — referendum və umumi, bərabər və birbaşa secki huququ əsasında sərbəst, gizli və şəxsi səsvermə yolu ilə secilmiş numayəndələri vasitəsilə həyata kecirir. Maddə 3. Umumxalq səsverməsi — referendum yolu ilə həll edilən məsələlər I. Azərbaycan xalqı oz huquqları və mənafeləri ilə bağlı olan hər bir məsələni referendumla həll edə bilər. II. Aşağıdakı məsələlər yalnız referendumla həll oluna bilər: 1) Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbul edilməsi və ona dəyişikliklər edilməsi; 2) Azərbaycan Respublikasının dovlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi. III. Aşağıdakı məsələlər uzrə referendum kecirilə bilməz: 1) vergilər və dovlət budcəsi; 2) amnistiya və əfvetmə; 3) secilməsi, təyin edilməsi və ya təsdiq edilməsi muvafiq olaraq qanunvericilik və (və ya) icra hakimiyyəti orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilmiş vəzifəli şəxslərin secilməsi, təyin edilməsi və ya təsdiq edilməsi. (1) Maddə 4. Xalqı təmsil etmək huququ Xalqın secdiyi səlahiyyətli numayəndələrindən başqa hec kəsin xalqı təmsil etmək, xalqın adından danışmaq və xalqın adından muraciət etmək huququ yoxdur. Maddə 5. Xalqın vahidliyi I. Azərbaycan xalqı vahiddir. II. Azərbaycan xalqının vahidliyi Azərbaycan dovlətinin təməlini təşkil edir. Azərbaycan Respublikası butun Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının umumi və bolunməz vətənidir. Maddə 6. Hakimiyyətin mənimsənilməsinə yol verilməməsi. I. Azərbaycan xalqının hec bir hissəsi, sosial qrup, təşkilat və ya hec bir şəxs hakimiyyətin həyata kecirilməsi səlahiyyətini mənimsəyə bilməz. II. Hakimiyyətin mənimsənilməsi xalqa qarşı ən ağır cinayətdir. 2-ci fəsil. Dovlətin əsasları Maddə 7. Azərbaycan dovləti I. Azərbaycan dovləti demokratik, huquqi, dunyəvi, unitar respublikadır. II. Azərbaycan Respublikasında dovlət hakimiyyəti daxili məsələlərdə yalnız huquqla, xarici məsələlərdə isə yalnız Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələrdən irəli gələn muddəalarla məhdudlaşır. III. Azərbaycan Respublikasında dovlət hakimiyyəti hakimiyyətlərin bolunməsi prinsipi əsasında təşkil edilir:  qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata kecirir;  icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə mənsubdur;  məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri həyata kecirir. IV. Bu Konstitusiyanın muddəalarına əsasən qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri qarşılıqlı fəaliyyət gostərir və oz səlahiyyətləri cərcivəsində mustəqildirlər. Maddə 8. Azərbaycan dovlətinin başcısı I. Azərbaycan dovlətinin başcısı Azərbaycan Respublikasının Prezidentidir. O, olkənin daxilində və xarici munasibətlərdə Azərbaycan dovlətini təmsil edir. II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan xalqının vahidliyini təcəssum etdirir və Azərbaycan dovlətciliyinin varisliyini təmin edir. III. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan dovlətinin mustəqilliyinin, ərazi butovluyunun və Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələrə riayət olunmasının təminatcısıdır. IV. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti məhkəmə hakimiyyətinin mustəqilliyinin təminatcısıdır. Maddə 9. Silahlı Quvvələr I. Azərbaycan Respublikası oz təhlukəsizliyini və mudafiəsini təmin etmək məqsədi ilə Silahlı Quvvələr və başqa silahlı birləşmələr yaradır. II. Azərbaycan Respublikası başqa dovlətlərin mustəqilliyinə qəsd vasitəsi kimi və beynəlxalq munaqişələrin həlli usulu kimi muharibəni rədd edir. III. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Silahlı Quvvələrinin Ali Baş Komandanıdır. Maddə 10. Beynəlxalq munasibətlərin prinsipləri Azərbaycan Respublikası başqa dovlətlərlə munasibətlərini hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq huquq normalarında nəzərdə tutulan prinsiplər əsasında qurur. Maddə 11. Ərazi I. Azərbaycan Respublikasının ərazisi vahiddir, toxunulmazdır və bolunməzdir. II. Azərbaycan Respublikasının daxili suları, Xəzər dənizinin (golunun) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bolməsi, Azərbaycan Respublikasının uzərindəki hava məkanı Azərbaycan Respublikası ərazisinin tərkib hissəsidir. III. Azərbaycan Respublikasının ərazisi ozgəninkiləşdirilə bilməz. Azərbaycan Respublikası oz ərazisinin hec bir hissəsini hec bir şəkildə kimsəyə vermir; yalnız Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə Azərbaycanın butun əhalisi arasında referendum kecirmək yolu ilə Azərbaycan xalqının iradəsi əsasında dovlət sərhədləri dəyişdirilə bilər. Maddə 12. Dovlətin ali məqsədi I. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi dovlətin ali məqsədidir. II. Bu Konstitusiyada sadalanan insan və vətəndaş huquqları və azadlıqları Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələrə uyğun tətbiq edilir. Maddə 13. Mulkiyyət I. Azərbaycan Respublikasında mulkiyyət toxunulmazdır və dovlət tərəfindən mudafiə olunur. II. Mulkiyyət dovlət mulkiyyəti, xususi mulkiyyət və bələdiyyə mulkiyyəti novundə ola bilər. III. Mulkiyyətdən insan və vətəndaş huquqları və azadlıqları, cəmiyyətin və dovlətin mənafeləri, şəxsiyyətin ləyaqəti əleyhinə istifadə edilə bilməz. Maddə 14. Təbii ehtiyatlar Təbii ehtiyatlar hər hansı fiziki və ya huquqi şəxslərin huquqlarına və mənafelərinə xələl gətirmədən Azərbaycan Respublikasına mənsubdur. Maddə 15. İqtisadi inkişaf və dovlət I. Azərbaycan Respublikasında iqtisadiyyatın inkişafı muxtəlif mulkiyyət novlərinə əsaslanaraq xalqın rifahının yuksəldilməsinə xidmət edir. II. Azərbaycan dovləti bazar munasibətləri əsasında iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi munasibətlərdə inhisarcılığa və haqsız rəqabətə yol vermir. Maddə 16. Sosial inkişaf və dovlət I. Azərbaycan dovləti xalqın və hər bir vətəndaşın rifahının yuksəldilməsi, onun sosial mudafiəsi və layiqli həyat səviyyəsi qayğısına qalır. II. Azərbaycan dovləti mədəniyyətin, təhsilin, səhiyyənin, elmin, incəsənətin inkişafına yardım gostərir, olkənin təbiətini, xalqın tarixi, maddi və mənəvi irsini qoruyur. Maddə 17. Ailə və dovlət I. Cəmiyyətin əsas ozəyi kimi ailə dovlətin xususi himayəsindədir. II. Uşaqların qayğısına qalmaq və onları tərbiyə etmək valideynlərin borcudur. Bu borcun yerinə yetirilməsinə dovlət nəzarət edir. Maddə 18. Din və dovlət I. Azərbaycan Respublikasında din dovlətdən ayrıdır. Butun dini etiqadlar qanun qarşısında bərabərdir. II. İnsan ləyaqətini alcaldan və ya insanpərvərlik prinsiplərinə zidd olan dinlərin yayılması və təbliği qadağandır. III. Dovlət təhsil sistemi dunyəvi xarakter daşıyır. Maddə 19. Pul vahidi I. Azərbaycan Respublikasının pul vahidi manatdır. II. Pul nişanlarının tədavulə buraxılması və tədavuldən cıxarılması huququ yalnız Milli Banka mənsubdur. Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı dovlətin mustəsna mulkiyyətindədir. III. Azərbaycan Respublikasının ərazisində manatdan başqa pul vahidlərinin odəniş vasitəsi kimi işlədilməsi qadağandır. Maddə 20. Dovlətin borclarına qoyulan məhdudiyyətlər Azərbaycan dovlətinə qarşı qiyama və ya dovlət cevrilişinə komək məqsədi ilə alınmış borclar Azərbaycan Respublikası tərəfindən ohdəlik kimi qəbul edilə və odənilə bilməz. Maddə 21. Dovlət dili I. Azərbaycan Respublikasının dovlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin inkişafını təmin edir. II. Azərbaycan Respublikası əhalinin danışdığı başqa dillərin sərbəst işlədilməsini və inkişafını təmin edir. Maddə 22. Paytaxt Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhəridir. Maddə 23. Azərbaycan dovlətinin rəmzləri I. Azərbaycan Respublikasının dovlət rəmzləri Azərbaycan Respublikasının Dovlət bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dovlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dovlət Himnidir. II. Azərbaycan Respublikasının Dovlət bayrağı bərabər enli uc ufqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki uzundə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 1:2-dir. III. Azərbaycan Respublikası Dovlət bayrağının və Azərbaycan Respublikası Dovlət gerbinin təsviri, Azərbaycan Respublikası Dovlət Himninin musiqisi və mətni Konstitusiya Qanunu ilə muəyyən edilir. İkinci bolmə. Əsas huquqlar, azadlıqlar və vəzifələr 3-cu fəsil. Əsas insan və vətəndaş huquqları və azadlıqları Maddə 24. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının əsas prinsipi I. Hər kəsin doğulduğu andan toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz huquqları və azadlıqları vardır. II. Huquqlar və azadlıqlar hər kəsin cəmiyyət və başqa şəxslər qarşısında məsuliyyətini və vəzifələrini də əhatə edir. Maddə 25. Bərabərlik huququ I. Hamı qanun və məhkəmə qarşısında bərabərdir. II. Kişi ilə qadının eyni huquqları və azadlıqları vardır. III. Dovlət irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq movqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin huquq və azadlıqlarının bərabərliyinə təminat verir. İnsan və vətəndaş huquqlarını və azadlıqlarını irqi, milli, dini, dil, cinsi, mənşəyi, əqidə, siyasi və sosial mənsubiyyətə gorə məhdudlaşdırmaq qadağandır. Maddə 26. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının mudafiəsi I. Hər kəsin qanunla qadağan olunmayan usul və vasitələrlə oz huquqlarını və azadlıqlarını mudafiə etmək huququ vardır. II. Dovlət hər kəsin huquqlarının və azadlıqlarının mudafiəsinə təminat verir. Maddə 27. Yaşamaq huququ I. hər kəsin yaşamaq huququ vardır. II. Dovlətə silahlı basqın zamanı duşmən əsgərlərinin oldurulməsi, məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmunə əsasən olum cəzasının tətbiqi və qanunla nəzərdə tutulmuş digir hallar istisna olmaqla hər bir şəxsin yaşamaq huququ toxunulmazdır. III. Mustəsna cəza tədbiri kimi olum cəzası, tam ləğv edilənədək, yalnız dovlətə, insan həyatına və sağlamlığına qarşı xususilə ağır cinayətlərə gorə qanunla muəyyən edilə bilər. IV. Qanunla nəzərdə tutulmuş zəruri mudafiə, son zərurət, cinayətkarın yaxalanması və tutulması, həbsdə olanın həbs yerindən qacmasının qarşısının alınması, dovlətə qarşı qiyamın yatırılması və ya dovlət cevrilişinin qarşısının alınması, olkəyə silahlı basqın edilməsi halları istisna olmaqla insana qarşı silah işlədilməsinə yol verilmir. (1) Maddə 28. Azadlıq huququ I. Hər kəsin azadlıq huququ vardır. II. Azadlıq huququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada tutulma, həbsəalma və ya azadlıqdan məhrumetmə yolu ilə məhdudlaşdırıla bilər. III. Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər kəs sərbəst hərəkət edə bilər, ozunə yaşayış yeri secə bilər və Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər. IV. Azərbaycan Respublikası vətəndaşının hər zaman maneəsiz oz olkəsinə qayıtmaq huququ vardır. Maddə 29. Mulkiyyət huququ I. Hər kəsin mulkiyyət huququ vardır. II. Mulkiyyətin hec bir novunə ustunluk verilmir. Mulkiyyət huququ, o cumlədən xususi mulkiyyət huququ qanunla qorunur. III. Hər kəsin mulkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mulkiyyət huququ mulkiyyətcinin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində sərəncam vermək huquqlarından ibarətdir. IV. Hec kəs məhkəmənin qərarı olmadan mulkiyyətindən məhrum edilə bilməz. Əmlakın tam musadirəsinə yol verilmir. Dovlət ehtiyacları və ya ictimai ehtiyaclar ucun mulkiyyətin ozgəninkiləşdirilməsinə yalnız qabaqcadan onun dəyərini ədalətli odəmək şərti ilə yol verilə bilər. V. Dovlət vərəsəlik huququna təminat verir. Maddə 30. Əqli mulkiyyət huququ I. Hər kəsin əqli mulkiyyət huququ vardır. II. Muəlliflik huququ, ixtiracılıq huququ və əqli mulkiyyət huququnun başqa novləri qanunla qorunur. Maddə 31. Təhlukəsiz yaşamaq huququ I. Hər kəsin təhlukəsiz yaşamaq huququ vardır. II. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, şəxsin həyatına, fiziki və mənəvi sağlamlığına, mulkiyyətinə, mənzilinə qəsd etmək, ona qarşı zor işlətmək qadağandır. Maddə 32. Şəxsi toxunulmazlıq huququ I. Hər kəsin şəxsi toxunulmazlıq huququ vardır. II. Hər kəsin şəxsi və ailə həyatının sirrini saxlamaq huququ vardır. Qanunla nəzərdə tutulan hallardan başqa şəxsi həyata mudaxilə etmək qadağandır. III. Oz razılığı olmadan kimsənin şəxsi həyatı haqqında məlumatın toplanılmasına, saxlanılmasına, istifadəsinə və yayılmasına yol verilmir. IV. Hər kəsin yazışma, telefon danışıqları, poct, teleqraf və digər rabitə vasitələri ilə oturulən məlumatın sirrini saxlamaq huququna dovlət təminat verir. Bu huquq qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada cinayətin qarşısını almaqdan və ya cinayət işinin istintaqı zamanı həqiqəti uzə cıxarmaqdan otru məhdudlaşdırıla bilər. Maddə 33. Mənzil toxunulmazlığı huququ I. Hər kəsin mənzil toxunulmazlığı huququ vardır. II. Qanunla muəyyən edilmiş hallar və ya məhkəmə qərarı istisna olmaqla mənzildə yaşayanların iradəsi ziddinə hec kəs mənzilə daxil ola bilməz. Maddə 34. Nikah huququ I. Hər kəsin qanunla nəzərdə tutulmuş yaşa catdıqda ailə qurmaq huququ vardır. II. Nikah konullu razılıq əsasında bağlanılır. Hec kəs zorla evləndirilə (ərə verilə) bilməz. III. Nikah və ailə dovlətin himayəsindədir. Analıq, atalıq, uşaqlıq qanunla muhafizə edilir. Dovlət coxuşaqlı ailələrə yardım gostərir. IV. Ər ilə arvadın huquqları bərabərdir. Uşaqlara qayğı gostərmək, onları tərbiyə etmək valideynlərin həm huququ, həm də borcudur. V. Valideynlərə hormət etmək, onların qayğısına qalmaq uşaqların borcudur. 18 yaşına catmış əmək qabiliyyətli uşaqlar əmək qabiliyyəti olmayan valideynlərini saxlamağa borcludurlar. Maddə 35. Əmək huququ I. Əmək fərdi və ictimai rifahın əsasıdır. II. Hər kəsin əməyə olan qabiliyyəti əsasında sərbəst surətdə ozunə fəaliyyət novu, peşə, məşğuliyyət və iş yeri secmək huququ vardır. III. Hec kəs zorla işlədilə bilməz. IV. Əmək muqavilələri sərbəst bağlanılır. Hec kəs əmək muqaviləsi bağlamağa məcbur edilə bilməz. V. Məhkəmə qərarı əsasında şərtləri və muddətləri qanunla nəzərdə tutulan məcburi əməyə cəlb etmək, hərbi xidmət zamanı səlahiyyətli şəxslərin əmrlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar işlətmək, fovqəladə vəziyyət və hərbi vəziyyət zamanı vətəndaşlara tələb olunan işləri gordurmək hallarına yol verilir. VI. Hər kəsin təhlukəsiz və sağlam şəraitdə işləmək, hec bir ayrı-seckilik qoyulmadan oz işinə gorə dovlətin muəyyənləşdirdiyi minimum əmək haqqı miqdarından az olmayan haqq almaq huququ vardır. VII. İşsizlərin dovlətdən sosial muavinət almaq huququ vardır. VIII. Dovlət işsizliyin aradan qaldırılması ucun butun imkanlarından istifadə edir. Maddə 36. Tətil huququ I. Hər kəsin təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə tətil etmək huququ vardır. II. Əmək muqaviləsi əsasında işləyənlərin tətil etmək huququ yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Quvvələrində və digər silahlı birləşmələrdə xidmət edən hərbi qulluqcular və mulki şəxslər tətil edə bilməzlər. III. Fərdi və kollektiv əmək mubahisələri qanunla muəyyənləşdirilmiş qaydada həll edilir. Maddə 37. İstirahət huququ I. Hər kəsin istirahət huququ vardır. II. Əmək muqaviləsi ilə işləyənlərə qanunla muəyyən edilmiş, lakin gundə 8 saatdan artıq olmayan iş gunu, istirahət və bayram gunləri, ildə azı bir dəfə 21 təqvim gunundən az olmayan odənişli məzuniyyət verilməsi təmin edilir. Maddə 38. Sosial təminat huququ I. Hər kəsin sosial təminat huququ vardır. II. Yardıma mohtac olanlara komək etmək, ilk novbədə, onların ailə uzvlərinin borcudur. III. Hər kəs qanunla muəyyən edilmiş yaş həddinə catdıqda, xəstəliyinə, əlilliyinə, ailə başcısını itirdiyinə, əmək qabiliyyətini itirdiyinə, işsizliyə gorə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallarda sosial təminat almaq huququna malikdir. IV. Təqaudlərin və sosial muavinətlərin minimum məbləği qanunla muəyyən edilir. V. Dovlət xeyriyyəcilik fəaliyyətinin, konullu sosial sığortanın və sosial təminatın başqa novlərinin inkişafı ucun imkanlar yaradır. Maddə 39. Sağlam ətraf muhitdə yaşamaq huququ I. Hər kəsin sağlam ətraf muhitdə yaşamaq huququ vardır. II. Hər kəsin ətraf muhitin əsl vəziyyəti haqqında məlumat toplamaq və ekoloji huquqpozma ilə əlaqədar onun sağlamlığına və əmlakına vurulmuş zərərin əvəzini almaq huququ vardır. Maddə 40. Mədəniyyət huququ I. Hər kəsin mədəni həyatda iştirak etmək, mədəniyyət təsisatlarından və mədəni sərvətlərdən istifadə etmək huququ vardır. II. Hər kəs tarixi, mədəni və mənəvi irsə hormətlə yanaşmalı, ona qayğı gostərməli, tarix və mədəniyyət abidələrini qorumalıdır. Maddə 41. Sağlamlığın qorunması huququ I. Hər kəsin sağlamlığını qorumaq və tibbi yardım almaq huququ vardır. II. Dovlət muxtəlif mulkiyyət novləri əsasında fəaliyyət gostərən səhiyyənin butun novlərinin inkişafı ucun zəruri tədbirlər gorur, sanitariya-epidemiologiya salamatlığına təminat verir, tibbi sığortanın muxtəlif novləri ucun imkanlar yaradır. III. İnsanların həyatı və sağlamlığı ucun təhlukə torədən faktları və halları gizlədən vəzifəli şəxslər qanun əsasında məsuliyyətə cəlb edilirlər. Maddə 42. Təhsil huququ I. Hər bir vətəndaşın təhsil almaq huququ vardır. II. Dovlət pulsuz icbari umumi orta təhsil almaq huququnu təmin edir. III. Təhsil sisteminə dovlət tərəfindən nəzarət edilir. IV. Maddi vəziyyətindən asılı olmayaraq istedadlı şəxslərin təhsili davam etdirməsinə dovlət zəmanət verir. V. Dovlət minimum təhsil standartlarını muəyyən edir. Maddə 43. Mənzil huququ I. Hec kəs yaşadığı mənzildən qanunsuz məhrum edilə bilməz. II. Dovlət yaşayış binalarının və evlərin tikintisinə rəvac verir, insanların mənzil huququnu gercəkləşdirmək ucun xususi tədbirlər gorur. Maddə 44. Milli mənsubiyyət huququ I. Hər kəsin milli mənsubiyyətini qoruyub saxlamaq huququ vardır. II. Hec kəs milli mənsubiyyətini dəyişdirməyə məcbur edilə bilməz. Maddə 45. Ana dilindən istifadə huququ I. Hər kəsin ana dilindən istifadə etmək huququ vardır. Hər kəsin istədiyi dildə tərbiyə və təhsil almaq, yaradıcılıqla məşğul olmaq huququ vardır. II. Hec kəs ana dilindən istifadə huququndan məhrum edilə bilməz. Maddə 46. Şərəf və ləyaqətin mudafiəsi huququ I. Hər kəsin oz şərəf və ləyaqətini mudafiə etmək huququ vardır. II. Şəxsiyyətin ləyaqəti dovlət tərəfindən qorunur. Hec bir hal şəxsiyyətin ləyaqətinin alcaldılmasına əsas verə bilməz. III. Hec kəsə işgəncə və əzab verilə bilməz. Hec kəs insan ləyaqətini alcaldan rəftara və ya cəzaya məruz qala bilməz. Ozunun konullu razılığı olmadan hec kəsin uzərində tibbi, elmi və başqa təcrubələr aparıla bilməz. Maddə 47. Fikir və soz azadlığı I. Hər kəsin fikir və soz azadlığı vardır. II. Hec kəs oz fikir və əqidəsini acıqlamağa və ya fikir və əqidəsindən donməyə məcbur edilə bilməz. III. İrqi, milli, dini, sosial ədavət və duşməncilik oyadan təşviqat və təbliğata yol verilmir. Maddə 48. Vicdan azadlığı I. Hər kəsin vicdan azadlığı vardır. II. Hər kəsin dinə munasibətini mustəqil muəyyənləşdirmək, hər hansı dinə təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə etiqad etmək, yaxud hec bir dinə etiqad etməmək, dinə munasibəti ilə bağlı əqidəsini ifadə etmək və yaymaq huququ vardır. III. Dini mərasimlərin yerinə yetirilməsi, ictimai qaydanı pozmursa və ya ictimai əxlaqa zidd deyildirsə, sərbəstdir. IV. Dini etiqad və ya əqidə huquq pozuntusuna bəraət qazandırmır. Maddə 49. Sərbəst toplaşmaq azadlığı I. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə sərbəst toplaşmaq azadlığı vardır. II. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə muvafiq dovlət orqanlarını qabaqcadan xəbərdar etməklə dinc, silahsız yığışmaq, yığıncaqlar, mitinqlər, numayişlər, kucə yuruşləri kecirmək, piketlər duzəltmək huququ vardır. Maddə 50. Məlumat azadlığı I. Hər kəsin qanuni yolla istədiyi məlumatı axtarmaq, əldə etmək, oturmək, hazırlamaq və yaymaq azadlığı vardır. II. Kutləvi informasiyanın azadlığına təminat verilir. Kutləvi informasiya vasitələrində, o cumlədən mətbuatda dovlət senzurası qadağandır. Maddə 51. Yaradıcılıq azadlığı I. Hər kəsin yaradıcılıq azadlığı vardır. II. Dovlət ədəbi-bədii, elmi-texniki və başqa yaradıcılıq novlərinin azad həyata kecirilməsinə təminat verir. Maddə 52. Vətəndaşlıq huququ Azərbaycan dovlətinə mənsub olan, onunla siyasi və huquqi bağlılığı, habelə qarşılıqlı huquq və vəzifələri olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Azərbaycan Respublikasının ərazisində və ya Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarından doğulmuş şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Valideynlərindən biri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan şəxs Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Maddə 53. Vətəndaşlıq huququnun təminatı I. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı hec bir halda Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından məhrum edilə bilməz. II. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı hec bir halda Azərbaycan Respublikasından qovula və ya xarici dovlətə verilə bilməz. III. Azərbaycan Respublikası onun ərazisindən kənarda muvəqqəti və ya daimi yaşayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının huquqi mudafiəsinə təminat verir və onlara hamilik edir. Maddə 54. Cəmiyyətin və dovlətin siyasi həyatında iştirak huququ I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının cəmiyyətin və dovlətin siyasi həyatında maneəsiz iştirak etmək huququ vardır. II. Dovlətə qarşı qiyama və ya dovlət cevrilişinə mustəqil muqavimət gostərmək Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşının huququdur. Maddə 55. Dovlətin idarə olunmasında iştirak etmək huququ I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dovlətin idarə olunmasında iştirak etmək huququ vardır. Bu huququ onlar bilavasitə və ya numayəndələr vasitəsilə həyata kecirə bilərlər. II. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları dovlət orqanlarında qulluq etmək imkanına malikdirlər. Dovlət orqanlarının vəzifəli şəxsləri Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları sırasından təyin edilirlər. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər dovlət qulluğuna qanunla muəyyənləşdirilmiş qaydada qəbul edilə bilərlər. Maddə 56. Secki huququ I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dovlət orqanlarına secmək və secilmək, habelə referendumda iştirak etmək huququ vardır. II. Məhkəmənin qərarı ilə fəaliyyət qabiliyyətsizliyi təsdiq olunmuş şəxslərin seckilərdə, habelə referendumda iştirak etmək huququ yoxdur. III. Hərbi qulluqcuların, hakimlərin, dovlət məmurlarının, din xadimlərinin, məhkəmənin hokmu ilə azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin bu Konstitusiyada və qanunda nəzərdə tutulan digər şəxslərin seckilərdə iştirak etmək huququ qanunla məhdudlaşdırıla bilər. Maddə 57. Muraciət etmək huququ I. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dovlət orqanlarına şəxsən muraciət etmək, habelə fərdi və kollektiv yazılı muraciətlər gondərmək huququ vardır. Hər bir muraciətə qanunla muəyyən edilmiş qaydada və muddətlərdə yazılı cavab verilməlidir. II. Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının dovlət orqanlarının və onların vəzifəli şəxslərinin, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, habelə ayrı-ayrı vətəndaşların fəaliyyətini və ya işini tənqid etmək huququ vardır. Tənqidə gorə təqib qadağandır. Təhqir və bohtan tənqid sayıla bilməz. Maddə 58. Birləşmək huququ I. Hər kəsin başqaları ilə birləşmək huququ vardır. II. Hər kəs istənilən birlik, o cumlədən siyasi partiya, həmkarlar ittifaqı və digər ictimai birlik yaratmaq və ya movcud birliyə daxil olmaq huququna malikdir. Butun birliklərin sərbəst fəaliyyətinə təminat verilir. III. Hec kəs hər hansı birliyə daxil olmağa və ya onun uzvluyundə qalmağa məcbur edilə bilməz. IV. Azərbaycan Respublikasının butun ərazisində və ya hər hansı hissəsində qanuni dovlət hakimiyyətini zorla devirmək məqsədi gudən birliklər qadağandır. Konstitusiyanı və qanunları pozan birliklərin fəaliyyətinə yalnız məhkəmə qaydasında xitam verilə bilər. Maddə 59. Azad sahibkarlıq huququ Hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada oz imkanlarından, qabiliyyətindən və əmlakından sərbəst istifadə edərək təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və ya qanunla qadağan edilməmiş digər iqtisadi fəaliyyət novu ilə məşğul ola bilər. Maddə 60. Huquq və azadlıqların məhkəmə təminatı I. Hər kəsin huquq və azadlıqlarının məhkəmədə mudafiəsinə təminat verilir. II. Hər kəs dovlət orqanlarının, siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının və digər ictimai birliklərin, vəzifəli şəxslərin qərar və hərəkətlərindən (yaxud hərəkətsizliyindən) məhkəməyə şikayət edə bilər. Maddə 61. Huquqi yardım almaq huququ I. Hər kəsin yuksək keyfiyyətli huquqi yardım almaq huququ vardır. II. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda huquqi yardım odənişsiz, dovlət hesabına gostərilir. III. Hər bir şəxsin səlahiyyətli dovlət orqanları tərəfindən tutulduğu, həbsə alındığı, cinayət torədilməsində ittiham olunduğu andan mudafiəcinin koməyindən istifadə etmək huququ vardır. Maddə 62. Məhkəmə aidiyyətinin dəyişdirilməsinə yol verilməməsi Hər kəsin onun işinə qanunla muəyyən edilmiş məhkəmədə baxılması huququ vardır. Şəxsin razılığı olmadan onun işinə başqa məhkəmədə baxılmasına yol verilmir. Maddə 63. Təqsirsizlik prezumpsiyası I. Hər kəsin təqsirsizlik prezumpsiyası huququ vardır. Cinayətin torədilməsində təqsirləndirilən hər bir şəxs, onun təqsiri qanunla nəzərdə tutulan qaydada subuta yetirilməyibsə və bu barədə məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmu yoxdursa, təqsirsiz sayılır. II. Şəxsin təqsirli olduğuna əsaslı şubhələr varsa, onun təqsirli bilinməsinə yol verilmir. III. Cinayətin torədilməsində təqsirləndirilən şəxs ozunun təqsirsizliyini subuta yetirməyə borclu deyildir. IV. Ədalət muhakiməsi həyata kecirilərkən qanunu pozmaqla əldə edilmiş subutlardan istifadə oluna bilməz. V. Məhkəmənin hokmu olmasa kimsə cinayətdə təqsirli sayıla bilməz. Maddə 64. Bir cinayətə gorə təkrarən məhkum etməyə yol verilməməsi Hec kəs bir cinayətə gorə təkrarən məhkum edilə bilməz. Maddə 65. Məhkəməyə təkrar muraciət huququ Məhkəmənin məhkum etdiyi hər bir şəxsin oz barəsində cıxarılmış hokmə qanunla nəzərdə tutulan qaydada yuxarı məhkəmədə yenidən baxılması, habelə ozunun əfv edilməsi və cəzasının yungulləşdirilməsi haqqında muraciət etmək huququ vardır. Maddə 66. Qohumların əleyhinə ifadə verməyə məcbur etməyə yol verilməməsi Hec kəs ozunə, arvadına (ərinə), ovladlarına, valideynlərinə, qardaşına, bacısına qarşı ifadə verməyə məcbur edilə bilməz. Əleyhinə ifadə verilməsi məcburi olmayan qohumların tam siyahısı qanunla muəyyən edilir. Maddə 67. Tutulan, həbsə alınan və cinayət torədilməsində ittiham edilənlərin huquqları Səlahiyyətli dovlət orqanlarının tutduğu, həbsə aldığı, cinayət torədilməsində ittiham etdiyi hər bir şəxsə dərhal onun huquqları bildirilir və tutulmasının, həbsə alınmasının və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinin səbəbləri izah edilir. Maddə 68. Zərərin odənilməsini tələb etmək huququ I. Cinayət, habelə hakimiyyətdən sui-istifadə nəticəsində zərər cəkmiş şəxsin huquqları qanunla qorunur. Zərər cəkmiş şəxsin ədalət muhakiməsində iştirak etmək və ona vurulmuş zərərin odənilməsini tələb etmək huququ vardır. II. Hər kəsin dovlət orqanlarının, yaxud onların vəzifəli şəxslərinin qanuna zidd hərəkətləri və ya hərəkətsizliyi nəticəsində vurulmuş zərərin dovlət tərəfindən odənilməsi huququ vardır. Maddə 69. Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin huquqları I. Əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər Azərbaycan Respublikasında olarkən, qanunla və ya Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilə ilə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə bərabər butun huquqlardan istifadə edə bilər və butun vəzifələri yerinə yetirməlidirlər. II. Azərbaycan Respublikası ərazisində daimi yaşayan və ya muvəqqəti qalan əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin huquq və azadlıqları yalnız beynəlxalq huquq normalarına və Azərbaycan Respublikasının qanunlarına uyğun olaraq məhdudlaşdırıla bilər. Maddə 70. Siyasi sığınacaq huququ I. Hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq huquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası əcnəbilərə və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə siyasi sığınacaq verir. II. Siyasi əqidəsinə gorə, habelə Azərbaycan Respublikasında cinayət sayılmayan əmələ gorə təqib edilən şəxslərin başqa dovlətə verilməsinə yol verilmir. Maddə 71. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının təminatı I. Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş huquqlarını və azadlıqlarını gozləmək və qorumaq qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının borcudur. II. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının həyata kecirilməsini hec kəs məhdudlaşdıra bilməz. III. Muharibə, hərbi vəziyyət və fovqəladə vəziyyət, habelə səfərbərlik elan edilərkən insan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının həyata kecirilməsi Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq ohdəliklərini nəzərə almaq şərti ilə qismən və muvəqqəti məhdudlaşdırıla bilər. Həyata kecirilməsi məhdudlaşdırılan huquq və azadlıqlar haqqında əhaliyə qabaqcadan məlumat verilir. IV. Hec bir halda hec kəs din, vicdan, fikir və əqidəsini acıqlamağa məcbur edilə bilməz və bunlara gorə təqsirləndirilə bilməz. V. Bu Konstitusiyanın hec bir muddəası insan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının ləğvinə yonəldilmiş muddəa kimi təfsir edilə bilməz. VI. Azərbaycan Respublikası ərazisində insan və vətəndaş huquqları və azadlıqları birbaşa quvvədədir. VII. İnsan və vətəndaş huquqlarının və azadlıqlarının pozulması ilə əlaqədar mubahisələri məhkəmələr həll edir. VIII. Hec kəs torədildiyi zaman huquq pozuntusu sayılmayan əmələ gorə məsuliyyət daşımır. Huquq pozuntusu torədildikdən sonra yeni qanunla bu cur hərəkətlərə gorə məsuliyyət aradan qaldırılmışsa və ya yungulləşdirilmişsə, yeni qanun tətbiq edilir. (1) 4-cu fəsil. Vətəndaşların əsas vəzifələri Maddə 72. Vətəndaşların vəzifələrinin əsası I. Dovlət və cəmiyyət qarşısında hər bir şəxs onun huquq və azadlıqlarından bilavasitə irəli gələn vəzifələr daşıyır. II. Hər bir şəxs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına əməl etməli, başqa şəxslərin huquq və azadlıqlarına hormət bəsləməli, qanunla muəyyən edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirməlidir. III. Qanunu bilməmək məsuliyyətdən azad etmir. Maddə 73. Vergilər və başqa dovlət odənişləri I. Qanunla muəyyən edilmiş vergiləri və başqa dovlət odənişlərini tam həcmdə və vaxtında odəmək hər kəsin borcudur. II. Hec kəs qanunla nəzərdə tutulmuş əsaslar olmadan və qanunda gostərilmiş həcmdən əlavə vergiləri və başqa dovlət odənişlərini odəməyə məcbur edilə bilməz. Maddə 74. Vətənə sədaqət I. Vətənə sədaqət muqəddəsdir. II. Vəzifəyə secilmə və ya təyinat yolu ilə qanunvericilik, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti orqanlarında işləyən şəxslər oz vəzifələrini durust və layiqincə yerinə yetirməməyə gorə məsuliyyət daşıyırlar və qanunla muəyyən edilmiş hallarda and icirlər. III. Vəzifəyə secilmə və ya təyinat yolu ilə qanunvericilik, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti orqanlarında işləyən, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına sadiq qalacağına and icmiş şəxs dovlətə qarşı cinayətdə,o cumlədən dovlətə qarşı qiyamda və ya dovlət cevrilişində ittiham edilibsə və bu ittiham əsasında məhkum olunubsa, həmin vəzifədən getmiş sayılır və bir daha bu vəzifəni tuta bilməz. Maddə 75. Dovlət rəmzlərinə hormət Hər bir vətəndaş Azərbaycan Respublikasının dovlət rəmzlərinə — bayrağına, gerbinə və himninə hormət etməlidir. Maddə 76. Vətəni mudafiə I. Vətəni mudafiə hər bir vətəndaşın borcudur. Qanunla muəyyən edilmiş qaydada vətəndaşlar hərbi xidmət kecirlər. II. Vətəndaşların əqidəsi həqiqi hərbi xidmət kecməyə ziddirsə, qanunla muəyyən edilmiş hallarda həqiqi hərbi xidmətin alternativ xidmətlə əvəz olunmasına yol verilir. (1) Maddə 77. Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması Tarix və mədəniyyət abidələrini qorumaq hər bir şəxsin borcudur. Maddə 78. Ətraf muhitin qorunması Ətraf muhitin qorunması hər bir şəxsin borcudur. Maddə 79. Qanuna zidd vəzifələrin icrasına yol verilməməsi Hec kəs Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və ya qanunlarına zidd vəzifələrin icrasına məcbur edilə bilməz. Maddə 80. Məsuliyyət Konstitusiyanın və qanunların pozulması, o cumlədən Konstitusiyada və qanunlarda nəzərdə tutulan huquqlardan sui-istifadə və ya vəzifələrin yerinə yetirilməməsi qanunla muəyyən edilən məsuliyyətə səbəb olur. Ucuncu bolmə. Dovlət hakimiyyəti 5-ci fəsil. Qanunvericilik hakimiyyəti Maddə 81. Qanunvericilik hakimiyyətinin həyata kecirilməsi Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata kecirir. Maddə 82. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin say tərkibi Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 125 deputatdan ibarətdir. Maddə 83. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının seckilərinin əsasları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları majoritar secki sistemi umumi, bərabər və birbaşa secki huququ əsasında sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə secilirlər. (1) Maddə 84. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi cağırışının səlahiyyət muddəti I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin cağırışının səlahiyyət muddəti 5 ildir. II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin hər cağırışının seckiləri hər beş ildən bir noyabr ayının birinci bazar gunu kecirilir. III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyət muddəti Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin cağırışının səlahiyyət muddəti ilə məhdudlaşır. IV. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığından cıxanların yerinə yeni seckilər kecirilərsə, yeni secilən deputatın səlahiyyət muddəti deputatlıqdan cıxanın qalan səlahiyyət muddəti ilə məhdudlaşır. Maddə 85. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığına namizədlərə aid tələblər I. Azərbaycan Respublikasının yaşı 25-dən aşağı olmayan hər bir vətəndaşı qanunla muəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı secilə bilər. II. İkili vətəndaşlığı olan, başqa dovlətlər qarşısında ohdəliyi olan, icra və ya məhkəmə hakimiyyəti sistemlərində qulluq edən, elmi, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla, başqa odənişli fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər, din xadimləri, fəaliyyət qabiliyyətsizliyi məhkəmə tərəfindən təsdiq edilən, ağır cinayətlərə gorə məhkum olunmuş şəxslər, məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmu ilə azadlıqdan məhrumetmə yerlərində cəza cəkən şəxslər Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə deputat secilə bilməzlər. Maddə 86. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının seckilərinin nəticələrinin yoxlanılması və təsdiqi Seckilərin nəticələrinin duzgunluyunu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yoxlayır və təsdiq edir. Maddə 87. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətinin bitməsi I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin yeni cağırışının ilk iclas gunu bitir. II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından cıxanların yerinə seckilər Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyət muddətinin bitməsinə 120 gundən az muddət qalarsa, kecirilmir. III. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq olunduqda səlahiyyətlidir. Maddə 88. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyaları I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi hər il iki novbəti yaz və payız sessiyalarına yığılır. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seckilərdən sonra martın 10-dək onun 83 deputatının səlahiyyətləri təsdiq edilməzsə, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclasının kecirilmə vaxtını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi muəyyən edir. II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin novbədənkənar sessiyalarını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və ya Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 42 deputatının tələbi əsasında cağırır. III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin novbədənkənar sessiyasının gundəliyini muvafiq olaraq onun cağırılmasını tələb edənlər muəyyənləşdirir. Bu gundəlikdəki məsələlərə baxıldıqdan sonra novbədənkənar sessiyanın işi bitir. (1) Maddə 89. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından məhrumetmə və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyətlərinin itirilməsi I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı aşağıdakı hallarda mandatdan məhrum edilir: 1) seckilər zamanı səslərin duzgun hesablanmadığı aşkar olunduqda; 2) Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığından cıxdıqda və ya başqa dovlətin vətəndaşlığını qəbul etdikdə; 3) cinayət torətdikdə və məhkəmənin qanuni quvvəyə minmiş hokmu olduqda; 4) dovlət orqanlarında vəzifə tutduqda, din xadimi olduqda, sahibkarlıq, kommersiya və başqa odənişli fəaliyyətlə məşğul olduqda (elmi, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyəti istisna olmaqla); 5) ozu imtina etdikdə. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığından məhrumetmə haqqında qərar qanunla muəyyən edilmiş qaydada qəbul edilir. II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları oz səlahiyyətlərini daimi icra edə bilmədikdə və qanunda nəzərdə tutulmuş digər hallarda onların səlahiyyətləri itirilir. Muvafiq qərarın qəbul edilmə qaydası qanunla muəyyən edilir. (1) Maddə 90. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının toxunulmazlığı I. Səlahiyyət muddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının şəxsiyyəti toxunulmazdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı səlahiyyət muddəti ərzində cinayət başında yaxalanma hallarından başqa, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilməz, tutula bilməz, onun barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə bilməz, axtarışa məruz qala bilməz, şəxsi muayinə edilə bilməz. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı cinayət başında yaxalanarsa tutula bilər. Belə olduqda Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatını tutan orqan bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna xəbər verməlidir. II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatının toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə xitam verilə bilər. Maddə 91. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının məsuliyyətə cəlb olunmasına qoyulan qadağanlar Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisindəki fəaliyyətinə, sesverməyə və soylədiyi fikrə gorə məsuliyyətə cəlb oluna bilməzlər. Razılığı olmadan onlardan bu hallarla əlaqədar izahat, ifadə tələb edilə bilməz. Maddə 92. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi oz iş qaydasını muəyyən edir və Milli Məclisin muvafiq orqanlarını yaradır, o cumlədən oz sədrini və onun muavinlərini secir, daimi və başqa komissiyalar təşkil edir, hesablama palatası yaradır. Maddə 93. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktları I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi oz səlahiyyətlərinə aid məsələlər uzrə Konstitusiya qanunları, qanunlar və qərarlar qəbul edir. II. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Konstitusiya qanunları, qanunlar və qərarlar, bu Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş qaydada qəbul edilir. III. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları səsvermə huququnu şəxsən həyata kecirirlər. IV. Qanunlarda və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarında icra hakimiyyəti və məhkəmə orqanlarına konkret tapşırıqlar nəzərdə tutula bilməz. Maddə 94. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muəyyən etdiyi umumi qaydalar I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi aşağıdakı məsələlərə dair umumi qaydalar muəyyən edir: 1) bu Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş huquqlarından və azadlıqlarından istifadə, bu huquqların və azadlıqların dovlət təminatı; 2) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin seckiləri; 3) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə seckilər və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının statusu; 4) referendum; 5) məhkəmə quruluşu və hakimlərin statusu; prokurorluq; vəkillik və notariat; 6) məhkəmə icraatı, məhkəmə qərarlarının icrası; 7) bələdiyyələrə seckilər və bələdiyyələrin statusu; 8) fovqəladə vəziyyət rejimi; hərbi vəziyyət rejimi; 9) dovlət təltifləri; 10) fiziki və huquqi şəxslərin statusu; 11) mulki huquq obyektləri; 12) əqdlər, mulki muqavilələr, numayəndəlik və vərəsəlik; 13) mulkiyyət huququ, o cumlədən dovlət, xususi və bələdiyyə mulkiyyətinin huquqi rejimi, əqli mulkiyyət huququ; digər əşya huquqları; ohdəlik huququ; 14) ailə munasibətləri, o cumlədən himayəcilik və qəyyumluq; 15) maliyyə fəaliyyətinin əsasları, vergilər, rusumlar və odənişlər; gomruk işi; 16) əmək munasibətləri və sosial təminat; 17) cinayətlərin və başqa huquq pozuntularının muəyyən edilməsi, onların torədilməsinə gorə məsuliyyətin təyin edilməsi; 18) mudafiə və hərbi qulluq; 19) dovlət qulluğu; 20) təhlukəsizliyin əsasları; 21) ərazi quruluşu; dovlət sərhədi rejimi; 22) beynəlxalq muqavilələrin təsdiqi və ləğvi; 23) rabitə və nəqliyyat işi; 24) statistika, metrologiya və standartlar; 25) gomruk işi; 26) ticarət işi və birja fəaliyyəti; 27) bank işi, muhasibat, sığorta. II. Bu maddənin 2, 3, 4-cu bəndlərində gostərilən məsələlərə dair qanunlar 83 səs coxluğu ilə, qalan məsələlərə dair qanunlar isə 63 səs coxluğu ilə qəbul edilir. III. Bu maddənin birinci hissəsinə Konstitusiya qanunu ilə əlavələr edilə bilər. Maddə 95. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həll etdiyi məsələlər I. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətinə aşağıdakı məsələlərin həlli aiddir: 1) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili; 2) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikası diplomatik numayəndəliklərinin təsis edilməsi; 3) inzibati ərazi bolgusu; 4) dovlətlərarası muqavilələrin təsdiq və ləğv edilməsi; 5) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası dovlət budcəsinin təsdiq edilməsi və onun icrasına nəzarət; 6) Azərbaycan Respublikası prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının İnsan huquqları uzrə muvəkkilinin secilməsi; 7) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasının təsdiqi; 8) bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının təsdiqi; 9) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Baş nazirinin vəzifəyə təyin edilməsinə razılıq verilməsi; 10) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası apellyasiya məhkəmələri hakimlərinin təyin edilməsi; 11) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsinə razılıq verilməsi; 12) Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin impicment qaydasında vəzifədən kənarlaşdırılması; 13) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən hakimlərin vəzifədən kənarlaşdırılması; 14) Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə etimad məsələsinin həll edilməsi; 15) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Heyəti uzvlərinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi; 16) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Silahlı Quvvələrinin təyinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi; 17) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin muraciətinə əsasən muharibə elan edilməsinə və sulh bağlanmasına icazə verilməsi; 18) referendum təyin edilməsi; 19) amnistiya. II. Bu maddənin 1-5-ci bəndlərində gostərilən məsələlərə dair 63 səs coxluğu ilə qanunlar, qalan məsələlərə dair isə bu Konstitusiyada başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, eyni qaydada qərarlar qəbul edilir. III. Bu Konstitusiyada Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin səlahiyyətlərinə aid edilən digər məsələlərə, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili ilə əlaqədar məsələlərə, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin munasibətinin bildirilməsi zəruri olan məsələlərə dair də qərarlar qəbul edilir. IV. Bu maddənin birinci hissəsinə Konstitusiya qanunu ilə əlavələr edilə bilər. (1) Maddə 96. Qanunvericilik təşəbbusu huququ I. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində qanunvericilik təşəbbusu huququ (qanun layihələrini və başqa məsələləri Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muzakirəsinə təqdim etmək huququ) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarına, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğuna və Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə mənsubdur. II. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun və Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qanunvericilik təşəbbusu qaydasında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muzakirəsinə verdiyi qanun və ya qərar layihələri muzakirəyə təqdim olunmuş şəkildə cıxarılır və səsə qoyulur. III. Belə qanun və ya qərar layihələrində dəyişikliklər qanunvericilik təşəbbusu huququndan istifadə edən orqanın razılığı ilə edilə bilər. IV. Qanunvericilik təşəbbusu qaydasında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun və ya Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdim etdiyi qanun və ya qərar layihələri iki ay ərzində səsə qoyulur. V. Qanun və ya qərar layihəsini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi və ya Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi təcili elan edibsə, bu muddət 20 gun təşkil edir. (1) Maddə 97. Qanunların imzalanmaq ucun təqdim olunması muddəti I. Qanunlar qəbul edildiyi gundən 14 gun muddətində Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə imzalanmaq ucun təqdim edilir. II. Təcili elan olunan qanun layihəsi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə imzalanmaq ucun qəbul edildiyi gundən 24 saat ərzində təqdim edilir. Maddə 98. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktlarının quvvəyə minməsi Qanunun və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarının ozundə başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, qanun və qərar dərc edildiyi gundən quvvəyə minir. 6-cı fəsil. İcra hakimiyyəti Maddə 99. İcra hakimiyyətinin mənsubiyyət Azərbaycan Respublikasında icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikası Prezidentinə mənsubdur. Maddə 100. Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizədlərə aid tələblər Yaşı otuz beşdən aşağı olmayan, Azərbaycan Respublikasının ərazisində 10 ildən artıq daimi yaşayan, seckilərdə iştirak etmək huququna malik olan, o cumlədən ağır cinayətə gorə məhkum olunmayan, başqa dovlətlər qarşısında ohdəliyi olmayan, ali təhsilli, ikili vətəndaşlığı olmayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti secilə bilər. (KM1) Maddə 101. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seckilərinin əsasları I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti umumi, bərabər və birbaşa secki huququ əsasında, sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə 5 il muddətinə secilir. II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səsvermədə iştirak edənlərin yarısından coxunun səs coxluğu ilə secilir. III. Bu səs coxluğu səsvermənin birinci dovrəsində toplanmayıbsa, səsvermə gunundən sonra ikinci bazar gunu səsvermənin ikinci dovrəsi kecirilir. İkinci dovrədə ancaq birinci dovrədə ən cox səs toplamış iki namizəd, yaxud ən cox səs toplamış və oz namizədliyini geri goturmuş namizədlərdən sonra gələn iki namizəd iştirak edir. IV. Səsvermənin ikinci dovrəsində sadə səs coxluğu toplayan namizəd Azərbaycan Respublikasının Prezidenti secilmiş sayılır. V. Hec kəs iki dəfədən artıq təkrarən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti secilə bilməz. VI. Bu maddənin tətbiqi qaydası qanunla muəyyən edilir. (1) Maddə 102. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seckilərinin yekunları Azərbaycan Respublikası Prezidenti seckilərinin yekunları haqqında məlumatı səsvermə gunundən sonra 14 gun ərzində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi rəsmən elan edir. (1) Maddə 103. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti secilmiş şəxsin andı I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti secilmiş şəxs Azərbaycan Respublikası Prezidenti seckilərinin yekunları haqqında məlumatın elan olunduğu gundən başlayaraq 3 gun ərzində Konstitusiya Məhkəməsi hakimlərinin iştirakı ilə belə bir and icir: «Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata kecirərkən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əməl edəcəyimə, dovlətin mustəqilliyini və ərazi butovluyunu qoruyacağıma, xalqa ləyaqətlə xidmət edəcəyimə and icirəm». II. And icdiyi gundən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti oz səlahiyyətlərinin icrasına başlamış sayılır. Maddə 104. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin oz səlahiyyətlərini daimi icra edə bilməməsi I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti istefa verdikdə, səhhətinə gorə oz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə, bu Konstitusiya ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada vəzifəsindən kənarlaşdırıldıqda vaxtından əvvəl vəzifədən getmiş sayılır. II. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti istefa verdikdə onun istefa ərizəsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim olunur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi istefa ərizəsini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ozunun verdiyinə əmin olduğu təqdirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin istefasının qəbul olunması haqqında qərar qəbul edir. Həmin andan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti istefa verdiyinə gorə vəzifədən getmiş sayılır. III. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin səhhətinə gorə oz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdiyi barədə məlumat verildikdə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi bu faktın aydınlaşdırılması ucun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə muraciət edir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu barədə qərarı hakimlərin 6 səs coxluğu ilə qəbul edir. Əgər Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu faktı təsdiq etməzsə, məsələ bununla bitmiş sayılır. Maddə 105. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifədən getdikdə onun səlahiyyətlərinin icrası I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vaxtından əvvəl vəzifədən getdikdə uc ay ərzində novbədənkənar Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seckiləri kecirilir. Bu halda Azərbaycan Respublikasının yeni Prezidenti secilənədək Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının baş naziri icra edir. II. Bu muddət ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini icra edən Azərbaycan Respublikasının baş naziri istefa verdikdə, səhhətinə gorə oz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədri icra edir. III. Bu maddənin ikinci hissəsində gostərilən səbəblərə gorə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi sədrinin icra etməsi mumkun olmadıqda Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərinin başqa vəzifəli şəxs tərəfindən icrası haqqında qərar qəbul edir. (1) Maddə 106. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin toxunulmazlığı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti toxunulmazlıq huququna malikdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin şərəf və ləyaqəti qanunla qorunur. Maddə 107. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması I. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması təşəbbusu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ağır cinayət torətdikdə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin təşəbbusu ilə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin 30 gun muddətində verilən rəyi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarşısında irəli surulə bilər. II. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının 95 səs coxluğu ilə qəbul olunmuş qərar əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifədən kənarlaşdırıla bilər. Bu qərarı Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin sədri imzalayır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi həmin qərarın imzalanmasına bir həftə ərzində tərəfdar cıxmazsa, qərar quvvəyə minmir. III. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə muraciət etdiyi gundən başlayaraq 2 ay ərzində qəbul olunmalıdır. Bu muddətdə gostərilən qərar qəbul edilməsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə qarşı irəli surulmuş ittiham rədd edilmiş sayılır. Maddə 108. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təminatı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və onun ailəsi dovlət hesabına təmin edilir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin və onun ailəsinin təhlukəsizliyini xususi muhafizə xidmətləri təmin edir. Maddə 109. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti: 1) Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seckiləri təyin edir; 2) Azərbaycan Respublikasının dovlət budcəsini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə təqdim edir; 3) dovlət iqtisadi və sosial proqramlarını təsdiq edir; 4) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifəyə təyin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini vəzifədən azad edir; 5) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin uzvlərini vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir; zəruri hallarda Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına sədrlik edir; 6) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin istefası haqqında qərar qəbul edir; 7) Azərbaycan Respublikasının dovlət budcəsində icra hakimiyyəti ucun nəzərdə tutulmuş xərclər cərcivəsində mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları yaradır; 8) Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin və Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının aktlarını ləğv edir; 9) Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri hakimlərinin vəzifəyə təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimatlar verir; Azərbaycan Respublikasının digər məhkəmələrinin hakimlərini vəzifəyə təyin edir; Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir; 10) Azərbaycan Respublikası Milli Bankı İdarə Heyəti uzvlərinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir; 11) Azərbaycan Respublikasının hərbi doktrinasını Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir; 12) Azərbaycan Respublikası Silahlı Quvvələrinin ali komanda heyətini vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir; 13) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin icra aparatını təşkil edir və onun rəhbərini təyin edir; 14) Azərbaycan Respublikasının İnsan huquqları uzrə muvəkkilinin secilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdimat verir; 15) Azərbaycan Respublikasının xarici olkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik numayəndəliklərinin təsis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə təqdimat verir, Azərbaycan Respublikasının xarici olkələrdə və beynəlxalq təşkilatlarda diplomatik numayəndələrini təyin edir və geri cağırır; 16) xarici dovlətlərin diplomatik numayəndələrinin etimadnamə və ovdətnamələrini qəbul edir; 17) hokumətlərarası beynəlxalq muqavilələr bağlayır, dovlətlərarası beynəlxalq muqavilələri təsdiq və ləğv olunmaq ucun Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdim edir; təsdiqnamələri imzalayır; 18) referendum təyin edir; 19) qanunları imzalayır və dərc edir; 20) vətəndaşlıq məsələlərini həll edir; 21) siyasi sığınacaq verilməsi məsələlərini həll edir; 22) əfv edir; 23) dovlət təltifləri ilə təltif edir; 24) ali hərbi və ali xususi rutbələr verir; 25) umumi və qismən səfərbərlik elan edir, habelə səfərbərlik uzrə cağırılanları tərxis edir; 26) Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının muddətli hərbi xidmətə cağırılması və muddətli hərbi xidmətdə olan hərbi qulluqcuların ehtiyata buraxılması barədə qərarlar qəbul edir; 27) Azərbaycan Respublikasının Təhlukəsizlik Şurasını yaradır; 28) Azərbaycan Respublikasının Silahlı Quvvələrinin təyinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir; 29) fovqəladə və hərbi vəziyyət elan edir; 30) Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə muharibə elan edir və sulh bağlayır; 31) Azərbaycan Respublikası dovlət budcəsində bu məqsədlər ucun nəzərdə tutulmuş xərclər cərcivəsində xususi muhafizə xidmətləri yaradır; 32) Bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin və məhkəmə orqanlarının səlahiyyətlərinə aid edilməyən digər məsələləri icra qaydasında həll edir. (1) Maddə 110. Qanunların imzalanması I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti qanunları ona təqdim olunmuş gundən başlayaraq 56 gun ərzində imzalayır. Qanun Azərbaycan Respublikası Prezidentinin etirazını doğurursa, o, qanunu imzalamayıb oz etirazları ilə birlikdə gostərilən muddət ərzində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə qaytara bilər. II. Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmazsa, quvvəyə minmir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 83 səs coxluğu ilə qəbul edilən qanunları 95 səs coxluğu ilə, 63 səs coxluğu ilə qəbul edilən qanunları isə 83 səs coxluğu ilə yenidən qəbul edərsə, belə qanunlar təkrar səsvermədən sonra quvvəyə minir. Maddə 111. Hərbi vəziyyət elan edilməsi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası ərazisinin muəyyən hissəsi faktik işğal olunduqda, xarici dovlət və ya dovlətlər Azərbaycan Respublikasına muharibə elan etdikdə, Azərbaycan Respublikasına qarşı real silahlı hucum təhlukəsi yarandıqda, Azərbaycan Respublikasının ərazisi blokadaya alındıqda, habelə belə blokada ucun real təhlukə olduqda Azərbaycan Respublikasının butun ərazisində və ya ayrı-ayrı yerlərində hərbi vəziyyət elan edir və bu barədə fərmanı 24 saat muddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir. Maddə 112. Fovqəladə vəziyyət tətbiq edilməsi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təbii fəlakətlər, epidemiyalar, epizootiyalar, boyuk ekoloji və başqa qəzalar baş verdikdə, habelə Azərbaycan Respublikasının ərazi butovluyunun pozulmasına, dovlətə qarşı qiyama və ya dovlət cevrilişinə yonəldilən hərəkətlər edildikdə, zorakılıqla muşayiət olunan kutləvi iğtişaşlar yarandıqda, vətəndaşların həyatı və təhlukəsizliyi, yaxud dovlət təsisatlarının normal fəaliyyəti ucun qorxu torədən digər munaqişələr meydana gəldikdə Azərbaycan Respublikasının ayrı-ayrı yerlərində fovqəladə vəziyyət tətbiq edir və bu barədə qəbul etdiyi fərmanı 24 saat muddətində Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin təsdiqinə verir. Maddə 113. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktları I. Umumi qaydalar muəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti fərmanlar, başqa məsələlər barəsində isə sərəncamlar qəbul edir. II. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gundən quvvəyə minir. Maddə 114. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin statusu I. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti icra səlahiyyətlərinin həyata kecirilməsinin təşkili məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetini yaradır. II. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinin yuxarı icra orqanıdır. III. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə tabedir və onun qarşısında cavabdehdir. IV. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iş qaydasını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti muəyyənləşdirir. Maddə 115. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibi Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibinə Azərbaycan Respublikasının Baş naziri, onun muavinləri, nazirlər və başqa mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri daxildirlər. Maddə 116. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin istefası Yeni secilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsini tutduğu və səlahiyyətlərini icra etməyə başladığı gun Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikası Prezidentinə istefa verir. Maddə 117. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclasları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına, bir qayda olaraq, Azərbaycan Respublikasının Baş naziri sədrlik edir. Maddə 118. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin təyin edilməsi qaydası I. Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təyin edir. II. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə namizədlik haqqında təklifi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti onun oz vəzifələrinin icrasına başladığı gundən bir ay və ya Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin istefa verdiyi gundən iki həftə muddətindən gec olmayaraq Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin muzakirəsinə təqdim edir. III. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə namizədlik haqqında qərarı həmin namizədliyin təqdim edildiyi gundən bir həftədən gec olmayaraq qəbul edir. Gostərilən qayda pozularsa və ya Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdim etdiyi namizədlərin Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə təyin olunmasına uc dəfə razılıq verilməzsə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı olmadan təyin edə bilər. Maddə 119. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin səlahiyyətləri Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti:  Azərbaycan Respublikası dovlət budcəsinin layihəsini hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim edir;  Azərbaycan Respublikası dovlət budcəsinin icrasını təmin edir;  maliyyə-kredit və pul siyasətinin həyata kecirilməsini təmin edir;  dovlət iqtisadi proqramlarının həyata kecirilməsini təmin edir;  dovlət sosial təminat proqramlarının həyata kecirilməsini təmin edir;  nazirliklərə və digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarına rəhbərlik edir, onların aktlarını ləğv edir;  Azərbaycan Respublikası Prezidentinin onun səlahiyyətlərinə aid etdiyi digər məsələləri həll edir. Maddə 120. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin aktları I. Umumi qaydalar muəyyən etdikdə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərarlar, başqa məsələlər uzrə sərəncamlar qəbul edir. II. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarında başqa qayda nəzərdə tutulmayıbsa, onlar dərc edildiyi gundən quvvəyə minir. Maddə 121. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin uzvluyunə namizədlərə dair tələblər I. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə yaşı 30-dan aşağı olmayan, seckilərdə iştirak etmək huququna malik, ali təhsilli, başqa dovlət qarşısında ohdəliyi olmayan Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı təyin edilir. II. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin muavini, nazir, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının rəhbəri vəzifəsinə yaşı 25-dən aşağı olmayan, seckilərdə iştirak etmək huququna malik, ali təhsilli, başqa dovlət qarşısında ohdəliyi olmayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşı təyin edilir. Maddə 122. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin uzvlərinə aid tələblər Azərbaycan Respublikasının Baş naziri, onun muavinləri, nazirlər, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının rəhbərləri hec bir başqa seckili və ya təyinatlı vəzifə tuta bilməzlər, elmi, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyətindən başqa hec bir sahibkarlıq, kommersiya və digər odənişli fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, vəzifə maaşından, habelə elmi, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyətinə gorə aldığı vəsaitdən başqa məvacib ala bilməzlər. Maddə 123. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığı I. Səlahiyyət muddəti ərzində Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin şəxsiyyəti toxunulmazdır. II. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri cinayət başında yaxalanma hallarından başqa tutula bilməz, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilməz, onun barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə bilməz, axtarışa məruz qala bilməz, şəxsi muayinə edilə bilməz. III. Azərbaycan Respublikasının Baş naziri cinayət başında yaxalanarsa tutula bilər. Belə olduqda onu tutan orqan bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroruna xəbər verməlidir. IV. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığına yalnız Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən xitam verilə bilər. Maddə 124. Yerlərdə icra hakimiyyəti I. Yerlərdə icra hakimiyyətini yerli icra hakimiyyətlərinin başcıları həyata kecirirlər. II. İcra hakimiyyəti başcılarını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir. III. Yerli icra hakimiyyətlərinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti muəyyən edir. 7-ci fəsil. Məhkəmə hakimiyyəti Maddə 125. Məhkəmə hakimiyyətinin həyata kecirilməsi I. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət muhakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata kecirirlər. II. Məhkəmə hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri, Azərbaycan Respublikasının umumi məhkəmələri və digər ixtisaslaşdırılmış məhkəmələri həyata kecirirlər. III. Məhkəmə hakimiyyəti Konstitusiya, mulki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələrlə həyata kecirilir. IV. Cinayət məhkəmə icraatında Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu və mudafiə tərəfi iştirak edir. V. Məhkəmə quruluşu və məhkəmə icraatı qaydası qanunla muəyyən olunur. VI. Məhkəmələrin səlahiyyətlərinin dəyişdirilməsi məqsədilə muəyyən olunmamış huquqi usulların tətbiq edilməsi və fovqəladə məhkəmələrin yaradılması qadağandır. (1) Maddə 126. Hakimliyə namizədlərə aid tələblər I. Yaşı 30-dan aşağı olmayan, seckilərdə iştirak etmək huququna malik olan, ali huquq təhsilli və huquqşunas ixtisası uzrə 5 ildən artıq işləyən Azərbaycan Respublikası vətəndaşları hakim ola bilərlər. II. Hakimlər hec bir başqa seckili və təyinatlı vəzifə tuta bilməzlər, elmi, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyətindən başqa hec bir sahibkarlıq, kommersiya və digər odənişli fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, siyasi fəaliyyətlə məşğul ola bilməz və siyasi partiyalara uzv ola bilməzlər, vəzifə maaşından, habelə elmi, pedaqoji və yaradıcılıq fəaliyyətinə gorə aldığı vəsaitdən başqa məvacib ala bilməzlər. Maddə 127. Hakimlərin mustəqilliyi, ədalət muhakiməsinin həyata kecirilməsinin əsas prinsipləri və şərtləri I. Hakimlər mustəqildir, yalnız Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına tabedirlər və səlahiyyətləri muddətində dəyişilməzdirlər. II. Hakimlər işlərə qərəzsiz, ədalətlə, tərəflərin huquq bərabərliyinə, faktlara əsasən və qanuna muvafiq baxırlar. III. Hər hansı bir şəxs tərəfindən və hər hansı bir səbəbdən bilavasitə, yaxud dolayı yolla məhkəmə icraatına məhdudiyyət qoyulması, qanuna zidd təsir, hədə və mudaxilə edilməsi yolverilməzdir. IV. Ədalət muhakiməsi vətəndaşların qanun və məhkəmə qarşısında bərabərliyi əsasında həyata kecirilir. V. Butun məhkəmələrdə işlərin icraatı acıq aparılır. İşə qapalı iclasda baxılmasına yalnız o halda icazə verilir ki, məhkəmə acıq icraatın dovlət, peşə və kommersiya sirrinin acılmasına səbəb olacağını guman edir, ya da vətəndaşların şəxsi və ya ailə həyatının məxfiliyini qorumaq zərurətinin movcudluğunu muəyyən edir. VI. Qanunda nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, cinayət işlərinin qiyabi məhkəmə icraatına yol verilmir. VII. Məhkəmə icraatı cəkişmə prinsipi əsasında həyata kecirilir. VIII. Məhkəmə icraatının istənilən mərhələsində hər kəsin mudafiə huququ təmin olunur. IX. Ədalət muhakiməsi təqsirsizlik prezumpsiyasına əsaslanır. X. Azərbaycan Respublikasında məhkəmə icraatı Azərbaycan Respublikasının dovlət dilində və ya muvafiq yerin əhalisinin coxluq təşkil edən hissəsinin dilində aparılır. İşin iştirakcısı olub məhkəmə icraatının aparıldığı dili bilməyən şəxslərin işin materialları ilə tam tanış olmaq, məhkəmədə tərcuməci vasitəsi ilə iştirak etmək və məhkəmədə ana dilində cıxış etmək huququ təmin edilir. Maddə 128. Hakimlərin toxunulmazlığı I. Hakimlər toxunulmazdırlar. II. Hakim cinayət məsuliyyətinə yalnız qanunda nəzərdə tutulan qaydada cəlb oluna bilər. III. Hakimlərin səlahiyyətlərinə yalnız qanunda nəzərdə tutulmuş əsaslara və qaydalara muvafiq surətdə xitam verilə bilər. IV. Hakimlərin vəzifədən kənarlaşdırılması təşəbbusunu hakimlər cinayət torətdikdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin rəyi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarşısında irəli surə bilər. Muvafiq rəyi Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sorğusundan sonra 30 gun muddətində təqdim etməlidir. V. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası apellyasiya məhkəmələri hakimlərinin işdən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 83 səs coxluğu ilə qəbul edilir; başqa hakimlərin işdən kənarlaşdırılması haqqında qərar Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 63 səs coxluğu ilə qəbul edilir. (1) Maddə 129. Məhkəmə qərarları və onların icrası Məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dovlətin adından cıxarılır və onların icrası məcburidir. Maddə 130. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi I. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi 9 hakimdən ibarətdir. II. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir. III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında aşağıdakı məsələləri həll edir: 1) Azərbaycan Respublikası qanunlarının, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamlarının, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ huquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; 2) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarının, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ huquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; 3) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ huquqi aktlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına uyğunluğu; 4) Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin qərarlarının qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu; 5) bələdiyyə aktlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikası qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxcıvan Muxtar Respublikasında həm də Naxcıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və Naxcıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) uyğunluğu; 6) Azərbaycan Respublikasının quvvəyə minməmiş dovlətlərarası muqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Azərbaycan Respublikasının hokumətlərarası muqavilələrinin Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına və qanunlarına uyğunluğu; 7) Naxcıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasının, qanunlarının, Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qərarlarının və Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına uyğunluğu; Naxcıvan Muxtar Respublikası qanunlarının, Naxcıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının, Azərbaycan Respublikası qanunlarına uyğunluğu; Naxcıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarının Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına uyğunluğu; 8) qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətləri arasında səlahiyyətlər bolgusu ilə bağlı mubahisələr. IV. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin, Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun, Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sorğusu əsasında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və qanunlarını şərh edir. V. Hər kəs onun huquq və azadlıqlarını pozan qanunvericilik və icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktlarından, bələdiyyə və məhkəmə aktlarından qanunla muəyyən edilmiş qaydada bu maddənin III hissəsinin 1—7-ci bəndlərində gostərilən məsələlərin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həll edilməsi ucun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə pozulmuş insan huquq və azadlıqlarının bərpa edilməsi məqsədi ilə şikayət verə bilər. VI. Azərbaycan Respublikasının qanunları ilə muəyyən edilmiş qaydada məhkəmələr insan huquq və azadlıqlarının həyata kecirilməsi məsələləri ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının və qanunlarının şərh edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə muraciət edə bilərlər. VII. Azərbaycan Respublikasının İnsan huquqları uzrə muvəkkili insan huquq və azadlıqlarını pozan qanunvericilik və icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktlarından, bələdiyyə və məhkəmə aktlarından qanunla muəyyən edilmiş qaydada bu maddənin III hissəsinin 1—7-ci bəndlərində gostərilən məsələlərin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həll edilməsi ucun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə sorğu verə bilər. VIII. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş digər səlahiyyətləri də həyata kecirir. IX. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi oz səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərə dair qərarlar qəbul edir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı Azərbaycan Respublikası ərazisində məcburi quvvəyə malikdir. X. Qanunlar və digər aktlar, yaxud onların ayrı-ayrı muddəaları, Azərbaycan Respublikasının hokumətlərarası muqavilələri Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin qərarında muəyyən edilmiş muddətdə quvvədən duşur; Azərbaycan Respublikasının dovlətlərarası muqavilələri quvvəyə minmir. (1) Maddə 131. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi I. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi umumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid edilən mulki, cinayət və digər işlər uzrə ali məhkəmə orqanıdır; o, kassasiya qaydasında ədalət muhakiməsini həyata kecirir; məhkəmələrin praktikasına aid məsələlər uzrə izahatlar verir. II. Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir. (1) Maddə 132. Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri I. Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri qanunla onların səlahiyyətlərinə aid edilmiş işlər uzrə yuxarı instansiya məhkəmələridir. II. Azərbaycan Resrublikasının apellyasiya məhkəmələrinin hakimlərini Azərbaycan Respublikası prezidentinin təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi təyin edir. (1) Maddə 133. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu I. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda qanunların icra və tətbiq olunmasına nəzarət edir; qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət işləri başlayır və istintaq aparır; məhkəmədə dovlət ittihamını mudafiə edir; məhkəmədə iddia qaldırır; məhkəmə qərarlarından protest verir. II. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorların Azərbaycan Respublikası Baş prokuroruna tabeliyinə əsaslanan vahid mərkəzləşdirilmiş orqandır. III. Azərbaycan Respublikasının Baş prokurorunu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir. IV. Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun muavinlərini, respublika ixtisaslaşdırılmış prokurorluqlara rəhbərlik edən prokurorları, Naxcıvan Muxtar Respublikasının Prokurorunu Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun təqdimatı ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir. V. Ərazi və ixtisaslaşdırılmış prokurorları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin razılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir. (1) 8-ci fəsil. Naxcıvan Muxtar Respublikası Maddə 134. Naxcıvan Muxtar Respublikasının statusu I. Naxcıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının tərkibində muxtar dovlətdir. II. Naxcıvan Muxtar Respublikasının statusu bu Konstitusiya ilə muəyyən edilir. III. Naxcıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan Respublikasının ayrılmaz tərkib hissəsidir. IV. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, qanunları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları Naxcıvan Muxtar Respublikasının ərazisində məcburidir. V. Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin qəbul etdiyi Naxcıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası və qanunları muvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına; Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərarlar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına zidd olmamalıdır. VI. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə Azərbaycan Respublikasının prezidenti tərəfindən təqdim edilir və Konstitusiya Qanunu ilə təsdiq edilir. (1) Maddə 135. Naxcıvan Muxtar Respublikasında hakimiyyətlərin bolunməsi I. Naxcıvan Muxtar Respublikasının qanunvericilik hakimiyyətini Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi, icra hakimiyyətini Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti, məhkəmə hakimiyyətini Naxcıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri həyata kecirir. II. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və qanunları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanunları və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları ilə onun səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində, Naxcıvan Muxtar Respublikasının məhkəmələri isə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası və qanunları ilə onların səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlərin həllində mustəqildir. Maddə 136. Naxcıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi Naxcıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədridir. Maddə 137. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi I. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 45 uzvdən ibarətdir. II. Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin səlahiyyət muddəti 5 ildir. III. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədrini və onun muavinlərini secir, daimi və digər komissiyalar təşkil edir. Maddə 138. Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin muəyyən etdiyi umumi qaydalar I. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi aşağıdakılara dair umumi qaydalar muəyyən edir: 1) Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə seckilər; 2) vergilər; 3) Naxcıvan Muxtar Respublikası iqtisadiyyatının inkişafı istiqamətləri; 4) sosial təminat; 5) ətraf muhitin qorunması; 6) turizm; 7) səhiyyə, elm, mədəniyyət. II. Bu maddədə gostərilən məsələlərə dair Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi qanunlar qəbul edir. Maddə 139. Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin həll etdiyi məsələlər I. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi aşağıdakı məsələləri həll edir: 1) Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin işinin təşkili; 2) Naxcıvan Muxtar Respublikasının budcəsinin təsdiqi; 3) Naxcıvan Muxtar Respublikasının iqtisadi və sosial proqramlarının təsdiqi; 4) Naxcıvan Muxtar Respublikası Baş nazirinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi; 5) Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti tərkibinin təsdiqi; 6) Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinə etimad. II. Bu maddədə gostərilən məsələlərə dair Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi qərarlar qəbul edir. Maddə 140. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti I. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinin tərkibini Naxcıvan Muxtar Respublikası Baş nazirinin təklifi ilə Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi təsdiq edir. II. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Baş nazirini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatına əsasən Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi təyin edir. III. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti:  muxtar respublika budcəsinin layihəsini hazırlayıb Naxcıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə təqdim edir;  muxtar respublikanın budcəsini icra edir;  muxtar respublikanın iqtisadi proqramlarının həyata kecirilməsini təmin edir;  muxtar respublikanın sosial proqramlarının həyata kecirilməsini təmin edir;  Azərbaycan Respublikası Prezidentinin onun səlahiyyətlərinə aid etdiyi digər məsələləri həll edir. IV. Naxcıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti qərar və sərəncamlar qəbul edir. Maddə 141. Naxcıvan Muxtar Respublikasında yerli icra hakimiyyəti Naxcıvan Muxtar Respublikasında yerli icra hakimiyyətlərinin başcılarını Naxcıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin təqdimatı əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təyin edir. Dorduncu bolmə. Yerli ozunuidarəetmə 9-cu fəsil. Bələdiyyələr Maddə 142. Yerlərdə ozunuidarənin təşkili I. Yerli ozunuidarəni bələdiyyələr həyata kecirir. II. Bələdiyyələr seckilər əsasında yaradılır. III. Bələdiyyələrin statusunun əsasları bu Konstitusiya ilə, bələdiyyələrə seckilərin qaydaları isə qanunla muəyyən edilir. (1) Maddə 143. Bələdiyyələrin işinin təşkili I. Bələdiyyə oz fəaliyyətini iclaslar, daimi və başqa komissiyalar vasitəsi ilə həyata kecirir. II. Bələdiyyənin iclaslarını bələdiyyənin sədri cağırır. Maddə 144. Bələdiyyələrin səlahiyyətləri I. Bələdiyyələrin iclaslarında aşağıdakı məsələlər həll edilir: 1) bələdiyyə uzvlərinin səlahiyyətlərinin tanınması, qanunla muəyyən edilmiş hallarda onların səlahiyyətlərinin itirilməsi və səlahiyyətlərinə xitam verilməsi; 2) bələdiyyənin reqlamentinin təsdiq edilməsi; 3) bələdiyyənin sədrinin və onun muavinlərinin, daimi və başqa komissiyalırın secilməsi; 4) yerli vergilərin və odənişlərin muəyyən edilməsi; 5) yerli budcənin və onun icrası haqqında hesabatların təsdiq edilməsi; 6) bələdiyyə mulkiyyətinə sahiblik, ondan istifadə və onun barəsində sərəncam; 7) yerli sosial mudafiə və sosial inkişaf proqramlarının qəbul və icra edilməsi; 8) yerli iqtisadi inkişaf proqramlarının qəbul və icra edilməsi; 9) yerli ekoloji proqramların qəbul və icra edilməsi. II. Bələdiyyələrə qanunvericilik və icra hakimiyyətləri tərəfindən əlavə səlahiyyətlər də verilə bilər. Bu səlahiyyətlərin həyata kecirilməsi ucun bələdiyyə uzrə muvafiq zəruri maliyyə vəsaiti də ayrılmalıdır. Belə səlahiyyətlərin həyata kecirilməsinə muvafiq olaraq qanunvericilik və icra hakimiyyətləri nəzarət edirlər. Maddə 145. Bələdiyyələrin qərarları I. Bələdiyyənin iclaslarında baxılan məsələlərə dair qərarlar qəbul edilir. II. Bələdiyyənin qərarları bələdiyyə uzvlərinin sadə səs coxluğu ilə qəbul edilir. III. Yerli vergilər və odənişlər ilə bağlı qərarlar bələdiyyə uzvlərinin ucdə iki səs coxluğu ilə qəbul edilir. Maddə 146. Bələdiyyələrin mustəqilliyinin təminatı Bələdiyyələrin məhkəmə tərəfindən mudafiəsinə, dovlət hakimiyyəti orqanlarının qərarları nəticəsində yaranan əlavə xərclərinin odənilməsinə təminat verilir. Beşinci bolmə. Huquq və qanun 10-cu fəsil. Qanunvericilik sistemi Maddə 147. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının huquqi quvvəsi I. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasında ən yuksək huquqi quvvəyə malikdir. II. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası birbaşa huquqi quvvəyə malikdir. III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminin əsasıdır. Maddə 148. Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan aktlar I. Qanunvericilik sistemi aşağıdakı normativ huquqi aktlardan ibarətdir: 1) Konstitusiya; 2) referendumla qəbul edilmiş aktlar; 3) qanunlar; 4) fərmanlar; 5) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları; 6) mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktları. II. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələr Azərbaycan Respublikasının huquq sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir. III. Naxcıvan Muxtar Respublikasında həm də Naxcıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası və qanunları, Naxcıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları huquqi quvvəyə malikdir. IV. Naxcıvan Muxtar Respublikasının qanunvericilik sistemi Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə uyğun olmalıdır. V. Oz səlahiyyətləri daxilində yerli icra hakimiyyəti orqanları qanunvericilik sisteminə daxil olan aktlara zidd gəlməyən normativ xarakterli aktlar qəbul edə bilərlər. Maddə 149. Normativ huquqi aktlar I. Normativ huquqi aktlar huquqa və haqq-ədalətə (bərabər mənafelərə bərabər munasibətə) əsaslanmalıdır. II. Referendumla qəbul olunmuş aktlar yalnız dərc edildikdə onların tətbiqi və icrası vətəndaşlar, qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti, huquqi şəxslər və bələdiyyələr ucun məcburidir. III. Qanunlar Konstitusiyaya zidd olmamalıdır. Yalnız dərc edilmiş qanunların tətbiqi və icrası butun vətəndaşlar, qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti, huquqi şəxslər və bələdiyyələr ucun məcburidir. IV. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlarına zidd olmamalıdır. Yalnız dərc edilmiş fərmanların tətbiqi və icrası butun vətəndaşlar, icra hakimiyyəti orqanları, huquqi şəxslər ucun məcburidir. V. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinın qərarları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına zidd olmamalıdır. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları yalnız dərc edildikdə onların tətbiqi və icrası vətəndaşlar, mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları, huquqi şəxslər ucun məcburidir. VI. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının aktları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına zidd olmamalıdır. VII. Fiziki və huquqi şəxslərin huquqi vəziyyətini yaxşılaşdıran, huquq məsuliyyətini aradan qaldıran və ya yungulləşdirən normativ huquqi aktların quvvəsi geriyə şamil edilir. Başqa normativ huquqi aktların quvvəsi geriyə şamil edilmir. (1) Maddə 150. Bələdiyyə aktları I. Bələdiyyələrin qəbul etdikləri aktlar huquqa və haqq-ədalətə (bərabər mənafelərə bərabər munasibətə) əsaslanmalı, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (Naxcıvan Muxtar Respublikasında isə həm də Naxcıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Naxcıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) zidd olmamalıdır. II. Bələdiyyənin qəbul etdiyi aktın icrası onun ərazisində yaşayan vətəndaşlar və onun ərazisində yerləşən huquqi şəxslər ucun məcburidir. Maddə 151. Beynəlxalq aktların huquqi quvvəsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan normativ huquqi aktlar ilə (Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və referendumla qəbul edilən aktlar istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı dovlətlərarası muqavilələr arasında ziddiyyət yaranarsa, beynəlxalq muqavilələr tətbiq edilir. 11-ci fəsil. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər Maddə 152. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklərin qəbul edilməsi qaydası Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklər yalnız referendumla qəbul edilə bilər. Maddə 153. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklərin təklif edilməsi qaydası Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişiklikləri Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi və ya Azərbaycan Respublikasının Prezidenti təklif etdikdə, təklif olunan dəyişikliklərə dair əvvəlcədən Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin rəyi alınır. Maddə 154. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılması Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi referendumla qəbul olunmuş Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklərə dair qərar qəbul edə bilməz. Maddə 155. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər təklif edilməsi təşəbbusunun məhdudlaşdırılması Bu Konstitusiyanın 1-ci, 2-ci, 6-cı, 7-ci, 8-ci və 21-ci maddələrində dəyişikliklər və ya onların ləğv edilməsi haqqında, 3-cu fəslində nəzərdə tutulmuş insan və vətəndaş huquqları və azadlıqlarının ləğvi və ya Azərbaycan Respublikasının tərəfdar cıxdığı beynəlxalq muqavilələrdə nəzərdə tutulduğundan daha artıq dərəcədə məhdudlaşdırılması haqqında təkliflər referenduma cıxarıla bilməz. (1) 12-ci fəsil. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr Maddə 156. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələrin qəbul edilməsi qaydası I. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələr Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 95 səs coxluğu ilə Konstitusiya qanunları şəklində qəbul edilir. II. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr haqqında Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində iki dəfə səsə qoyulur. İkinci səsvermə birincidən 6 ay sonra kecirilir. III. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr haqqında Konstitusiya qanunları həm birinci, həm də ikinci səsvermədən sonra bu Konstitusiyada qanunlar ucun nəzərdə tutulmuş qaydada Azərbaycan Respublikası Prezidentinə imzalanmaq ucun təqdim olunur. IV. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr haqqında Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən ikinci səsvermədən sonra imzalandıqda quvvəyə minir. V. Konstitusiya qanunları Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının ayrılmaz hissəsidir və Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının əsas mətninə zidd olmamalıdır. Maddə 157. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələrin təklif edilməsi təşəbbusu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və ya Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin azı 63 deputatı təklif edə bilər. Maddə 158. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələrin təklif edilməsi təşəbbusunun məhdudlaşdırılması Bu Konstitusiyanın birinci bolməsində əks etdirilmiş muddəalarla əlaqədar Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələr təklif edilə bilməz. (1) Kecid muddəaları 1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası referendumla qəbul edildikdən sonra rəsmən dərc olunduğu gundən quvvəyə minir. Bu Konstitusiyanın quvvəyə mindiyi gundən 1978-ci il aprelin 21-də qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (Əsas Qanunu) quvvədən duşur. 2. Bu Konstitusiyanın quvvəyə minməsinə qədər secilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə aid edilmiş səlahiyyətləri həyata kecirir. 3. Bu Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin 5-ci hissəsi bu Konstitusiya qəbul edildikdən sonra secilən Azərbaycan Respublikası Prezidentinə şamil edilir. 4. Azərbaycan Respublikası xalq deputatlarının və Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin yaratdığı Milli Məclisin səlahiyyətləri yeni secilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclas gunu başa catır. Yeni secilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclası Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin azı 83 deputatının secildiyi gundən bir həftə sonra kecirilir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk sessiyası 1996-cı il mayın 31-dək davam edir. 1995-ci il avqustun 15-də qəbul edilmiş «Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seckilər haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 85-ci maddəsi bu Qanun əsasında secilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin birinci cağırışının səlahiyyətləri bitənədək quvvədədir. 5. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Konstitusiyanın quvvəyə mindiyi gundən bu Konstitusiyada muəyyən edilən səlahiyyətləri həyata kecirir. 6. Bu Konstitusiya quvvəyə mindiyi gundən Azərbaycan Respublikası yerli Xalq Deputatları Sovetlərinin səlahiyyətlərinə xitam verilir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə Azərbaycan Respublikasının yerli Xalq Deputatları Sovetlərinə aid edilmiş səlahiyyətləri yerli icra hakimiyyəti orqanları həyata kecirir. 7. Bu Konstitusiya quvvəyə mindikdən sonra iki il muddətində yerli ozunuidarə haqqında qanun qəbul edilməli və bələdiyyələrə seckilər kecirilməlidir. 8. Bu Konstitusiyanın qəbul edildiyi gunədək Azərbaycan Respublikasının ərazisində quvvədə olan qanunlar və başqa normativ huquqi aktlar bu Konstitusiyaya zidd olmayan hissədə quvvəsini saxlayır. 9. Bu Konstitusiya quvvəyə minənədək fəaliyyət gostərən Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri ədalət muhakiməsini bu Konstitusiyada muəyyən edilən səlahiyyətlərə və prinsiplərə uyğun həyata kecirir. 10. Bu Konstitusiya quvvəyə mindiyi gundən bir il ərzində hakimlərin statusu, məhkəmə quruluşu və məhkəmə islahatı ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bu Konstitusiyaya uyğun olan qanunvericiliyi qəbul edilməlidir və Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin hakimləri yenidən təyin edilməlidir. Həmin qanunvericilik qəbul edilənədək hakimlərin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi bu Konstitusiya quvvəyə minənədək quvvədə olan qanunvericilik əsasında həyata kecirilir. 11. Bu Konstitusiya quvvəyə mindiyi gundən bir il muddətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilməli və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yaradılmalıdır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yaradılanadək bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətləri həyata kecirilmir. Bu Konstitusiyanın 130-cu maddəsinin ucuncu hissəsinin 7-ci bəndində nəzərdə tutulmuş məsələni Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi həll edir. 12. Azərbaycan Respublikasının Ali Arbitraj Məhkəməsi bu Konstitusiyanın quvvəyə mindiyi gundən Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi adlanır və quvvədə olan qanunvericiliklə muəyyən olunmuş səlahiyyətləri həyata kecirir. ? 00. 12 noyabr 1995-ci il. Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusunda dərc edilmişdir (31 iyul 1997-ci il, ? 1).

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına dəyişikliklər etmiş sənədlərin siyahısı 1. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 21 iyun 2002-ci il tarixli Qərarı — «Azərbaycan» qəzeti (22 iyun 2002-ci il, ? 140); Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Secki Komissiyasının 29 avqust 2002-ci il tarixli 99/372 nomrəli Qərarı — «Azərbaycan» qəzeti (19 iyun 2002-ci il, ? 216)

(KM1) 100-cu maddəsinin «...başqa dovlətlər qarşısında ohdəliyi olmayan...» muddəasının huquqi mənası vətəndaşın xarici dovlətlərlə bağlılığına və onlardan asılılığına səbəb olan munasibətlərin movcudluğu ilə əlaqədar yaranan ohdəliklərinin olmamasını ehtiva edir. Belə ohdəliklər uzun muddət ərzində xaricdə yaşamaqla bağlı əmələ gələn davamlı, mohkəm və sabit munasibətlərin movcudluğuna səbəb olan qeydiyyat, vergi, olkə ərazisini muəyyən muddətdən artıq tərk etməmək və s. kimi, habelə siyasi huquqi və bu cur digər ohdəliklər də ola bilər(Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 1 avqust 2003-cu il tarixli qərarı - «Azərbaycan» qəzeti, 3 avqust 2003-cu il, ? 176)