User:AndiVrapi

Sulejmani I i njohur si " I Madherishmi" nga Perendimi dhe si "Ligjvenesi" ngaLindja ishte sulltani i 10-te i Perandorise Osmane dhe me jetegjati ( persa i perket mbreterimit) . Ai sundoi Perandorine Osmane nga 1520 deri ne vdekjen e tij ne 1566.Sulejmani u be nje monark i spikatur i shekullit te 16 ne Europe , duke kryesuar majen e fuqise ushtarake ,politike dhe ekonomike te Perandorise . Personalisht Suleimani udhehoqi ushtrine osmane ne luftimet kunder qendrave kristiane siajo e Beogradit , Rodosit dhe sidomos kunder Hungarise , para se pushtimet e tij te ndalonin ne Rrethimin e Vjenes ne 1529. Ai aneksoi shumicen e Lindjes se Mesme , me konfliktin e tij me Safavidet , dhe Rajonet e medha te Afrikes se Veriut si Algjeria . Nen sundimin e tij flota osmane dominoi detetnga Mesdheu  deri ne  dhe pertej Gjirit Persik . Ne drejtimin e nje perandorie ne zgjerim Sulejmani  ndermori ndryshime te medha legjislative bazuar ne ligjetshoqerore , edukative , taksative dhe kriminale .Ligjet e tij kanunore ( Kanuni ) rregulloi marredheniet brenda per brendaperandorise edhe shekuj pas vdekjes se tij . Sulejmani nuk shquhet vetem si poet dhe arpunues , por u be edhe njembrojtes i zhvillimit artistik , kulturor , letrar dhe arkitekturor ne teashtuquajturen Epoken e Arte te Perandorise Osmane . Sulejmani ishte i mire edukuar dhe dinte 5 gjuhe te ndryshme .Ne kundershtim me traditat e oborrit , ai u martua  me Roksalanen , nje vajze kristiane nga haremi i tij , e cila u be e njohur dheinfluente si Sulltaneshe Hyrremi .Djali i tyre Selimi II pasoi fronin e te atit , pas vdekjes se Sulejmanit ne 1566 , pas 46 viteve sundim .Jeta e HershmeSulejmani ka lindur ne Trabzon , ne bregun lindor te Detit te Zi , ne 6 nentor 1494 . Mamaja e tij ishte Aishe Hafsa e njohur si Sulltaneshe Hafsa , e cila vdiq ne vitin 1534.                   

Ne moshen 7 -vjecare ai u dergua per te studiuar shkence,histori,literature, teologji dhetaktika ushtarake ne Sarajet e Topkapi , ne Kostandinopoje ( Stamboll ).Si nje djalosh i ri , ai u miqesua me Ibrahim Pargaliun , nje skllav qe me vone do te behej nje nga keshilltaret me tebesuar te Sulejmanit . Ne moshen 17 vjecare ai u emerua guvernator i Theodosias , me pas i Manisa-s dhe Edirne-se per nje periudhe te shkurter . Pas vdekjesse babait te tij Selimit I , Sulejmani hyri ne Stamboll dhe u ul ne fronin e sulltanit si sulltani i 10i Perandorise Osmane . Nje pershkrim i hershem i Sulejmanit disa jave pas uljes ne fron nga perfaqesuesi Venecian Bartolemeo Containi thote :" Ai eshte 29 vjec , i gjate , i thate ,por i forte me nje lekuredelikate . Qafa e tij edhe pak shume e gjate , faqet e tij jane te dobeta dhehunda e tij si shqiponje .Ai ka mustaqe te erreta dhe mjeker te vogel ,pavaresisht kesaj ai ka nje pamje te kendeshme . Eshte e thene te behet njezoteri i zgjuar dhe shpresa te gjitheve per te mira nga sundimi i tij . "                           

Historianetpretedojne se sulejmani kishte admirim per Aleksandrin e Madh. Ai ishte influencuar nga vizioni i Aleksandrit per te ndertuarnje perandori qe do te bashkonte Lindjen me Perendimin , dhe ky vizion  dote krijonte nje shteg per fushatat e tij ushtarake te mevonshme ne Afrike e Azi , si dhe ne Europe .Fushatat UshtarakeBetejat ne EuropePasmarrjes se fronit , sulejmani filloi nje seri perballjesh , duke shtypur nemenyre rastesore revolten e udhehequr nga guvernatori osman i Damaskut ne 1521 .                                                             

Shume shpejt Sulejmani beri pergatitjet per marrjen e Beogradit nga Mbreteria e Hungarise  - dicka qe stergjyshi i tij Mehmeti II kishte deshtuar per ta arritur . Marrja e Beogradit ishte jetesore per mposhtjen e hungarezeve , te cilet pasmposhtjes se Serbeve, Bullgareve , Bizantineve dhe Shqiptareve , mbesnin e vetmja force qe mund te bllokonin perparimin e eosmaneve ne Europe . Sulejmani rrethoi Beogradin dhe nisi nje seri bombardimesh te renda nga njeishull ne Danub . Beogradi , me nje garnizon prej 700 burrash dhe pa marreSuleiman as a young manasnjendihme nga hungarezet , ra ne Gusht te vitit 1521 .Renia e forteses me te madhekristiane te mbetur perhapi panik ne tere Europen . Si ambasador i Perandorise Romake teShenjte ne Stamboll do te shkruante : " Marrja e Beogradit ishte ne origjinen e ngjarjeve dramatike , qedo te gllaberonin Hungarine . Ato fillojne me vdekjen e Mbretit Luis , marrjene Buda-s , okupimin e Transilvanise , shkaterrimin e nje mbreterie ne ulezimdhe friken e fqinjeve se ata do pesonin  te njejtin fat . "Rrugaper ne Austri e Hungari u hap , por Sulejmani e ktheu vemendjen e tij per ne ishullin mesdhetar te Rodosit , baza e Kaloresve Mikprites .Ne veren e vitit 1522 , duke marre avantazhin e nje ushtrie temadhe te trasheguar nga i ati , Sulejmani nisi nje armate me 400 anije drejt Rodosit , teksa vete personalisht udhehoqi nje ushtri me100.000 burra , permes Azise se Vogel , duke u pozicionuar perballe ishullit . Aty Sulejmani ndertoi nje fortikim te madh, Keshtjella Marmaris , e cila sherbeu si baze per osmanet . E rrethuar prej 5 muajsh , Rodosi kapitulloi ne 1522 .Nekohen kur  midis Hungarise dhe Perandorise Osmane maredheniet po prisheshin gjithmone e me shume , Sulejmani rifilloi fushata ne Europen Lindore ne 29 gusht te 1526 . Ai mposhti Luisin II te Hungarise ( 1506 - '26 ) ne betejen e Mohacs . Ne mengjesin tjeter rezistenca hungareze ishteshkaterruar dhe Perandoria Osmane ishte bere force dominante ne Evropen Lindore . Teksa Sulltani po luftonte me hungarezet , fiset turkmene ne Anadollin Qendror u revoltuan kunder lidershipit te Kalendar Celebiut . Revolta pushoi pasekzekutimit te Kalendar Celebiut .Disafisnike hungareze propozuan Ferdinandin I , icili ishte udheheqesi i Austrise fqinje , dhe i lidhur me familjen e Luisit II me nje martese , te behej mbret i Hungarise , te nxitur nga marreveshja e mepareshme qe lejonte Habsburget te merrnin fronin nese Luisi II vdiste pa trashgimtar . Sidoqofte , fisnike te tjere u kthyen nga John Zapolya , i cili mbeshtetej nga Sulejmani .Nen Karlin V dhe vellain e tij Ferdinandin I , Habsburget rimoren Buden dhe moren ne dore Hungarine . Si rezultat i kesaj , ne 1529 Sulejmani marshoi perseri ne luginen e Danubit dhe rimori kontrollin e Budes dhe ne vjeshte udhehoqi Rrethimin e Vjenes . Kjo ishte ekspedita me abicioze e Perandorise drejt perendimit . Me nje garnizon prej 16.000 burrash ,austriaket i dhane Sulejmanit humbjen e tij te pare . Nje perpjekje e dytedeshtoi perseri per te mposhtur Vjenen ne 1532 kur forcat osmane te shtyra nga rrethimii Gunsit deshtuan per te arritur ne Vjene . Ne te dyja rastet ushtria osmane u demtua ngamoti i keq .Nevitet 1540 , perteritja e konfliktit ne Hungari i dha mundesi Sulejmanit mundesine e hakmarrjes per humbjen e Vjenes . Ne 1540 , Habsburget u perfshine perseri ne konflikt me osmanet  , nga perpjekja etyre per te rrethuar Buden .Me perpjekjen e tyre te zmprapsur dhe me meshume fortesa habsburge te marra nga osmanet ne 2 fushata ne 1541 dhe ne 1544 , Ferdinandi I dhe  Karli V u detyruan  te perfshiheshin ne njemarrevshje 5 vjecare poshteruese me Sulejmanin . Ferdinandi I hoqi dore nga Mbreteria e Hungarise dhe ishte i detyruar te paguante nje shumevjetore Sulltanit per tokat hungareze qe kontrollonte . Perrendesine e saj simbolike marreveshja i referohej Karlit V si Mbret i Spanjes e jo si perandor, duke lejuar Sulejmanin te konsiderohej si nje "Cezar" i vertete .Merivalet e tij evropiane te nenshtruar Sulejmani i siguroi Perandorise Osmane nje rol te fuqishem ne Europe per vitet e ardheshme .