Draft:Maria Dorota Czajkowska Majewska

Maria Dorota Czajkowska-Majewska, córka Zofii i Mariana Czajkowskich – polska neurobiolog, profesor nauk medycznych w dziedzinie neurochemii, neurobiologii, neurofarmakologii, biochemii. Publikowała prace pod nazwiskami M.D. Czajkowskiej, M.D. Majewskiej i M.D. Czajkowskiej-Majewskiej.

Życiorys

W 1966 roku ukończyła liceum im. Staszica w Zgierzu.

Studia z biochemii i biofizyki ukończyła cum laude na Uniwersytecie Łódzkim w 1971. W latach 1972-1979 pracowała

w Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, gdzie w roku 1979 otrzymała stopiń doktora neurochemii. Tytuł naukowy profesora nauk medycznych otrzymała w 2007 za dorobek naukowy i pracę dydaktyczną.

Po 1979 roku mieszka i pracuje w USA i w Polsce.

W USA przez 26 lat pracowała w University of Missouri, Uniwersytecie Harvarda oraz w Narodowych Instytutach Zdrowia (National Institute of Mental Health, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, National Institute on Drug Abuse).

W 1988 r. pracowała jako wizytujący naukowiec w Narodowym Instytucie Zdrowia i Badań Medycznych (Institut National de la Santé et de la Recherche Médicale) INSERM w Paryżu (Dept. of Endocrinology, Universite de Paris Sud).

Współpracowała z Wydziałem Neurobiologii w Georgetown University Medical School, Washington, USA.  Kierowała badaniami kilku naukowców podoktorskich i doktorantów w Polsce i w USA.   Prowadziła wykłady monograficzne na kilkunastu uczelniach biomedycznych w USA.

W latach 2006-2009 w Polsce kierowała Katedrą Neurobiologii im. Marii Curie, ufundowaną przez wygrany w konkursie profesorski grant (ASTER) Komisji Europejskiej „Neurobiologia autyzmu: rola sterydów i rtęci” w Zakładzie Farmakologii Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Z grupą współpracowników i doktorantów prowadziła badania dotyczące roli związków rtęci (dodawanych przez dekady do wielu szczepionek pediatrycznych) w patogenezie autyzmu oraz zaburzeń rozwojowych mózgu. W ramach tego programu wykształciła dwóch doktorów nauk biomedycznych w dziedzinie neurobiologii. Prowadziła wykłady monograficzne na temat neurosterydów dla doktorantów w Instytucie Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mossakowskiego PAN w Warszawie oraz dla naukowców i lekarzy w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

W 2015 roku wykładała jako wizytujący profesor w Katedrze Biologii Wydziału Biologii i Nauk o Środowisku Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i była przez kilka lat związana z tą uczelnią.

W pracy naukowej  badała neurochemiczne mechanizmy neurotransmisji w mózgu (m.in. rolę neurosterydów),  neurochemiczne i neuropatologiczne mechanizmy odpowiedzialne za uszkodzenie mózgu podczas niedokrwienia i anoksemii, ochronne efekty anestezji barbituranowej w przypadkach niedokrwiennego uszkodzenia mózgu, kwestie biomedyczne związane z nadużywaniem alkoholu i kokainy[1], oraz działanie związku rtęci tiomersalu na zaburzenia rozwoju mózgu.

Na dorobek naukowy Czajkowskiej-Majewskiej składa się blisko 100 publikacji oryginalnych (w 2/3 których była głównym autorem) w zakresie neurobiologii w recenzowanych czasopismach biomedycznych, napisanych we współpracy z 70-ma współautorami i cytowanych dotąd (2024) 10300 razy w pracach naukowych (wg statystyki bazy danych Google Scholar), w tym w wielu publikacjach klinicznych i 70 patentach. Były one publikowane m.in. w głównych czasopismach neuromedycznych takich jak Science, Brain Research, Neuroscience, Progress in Neurobiology i wielu innych.  

Najważniejsze prace naukowe Czajkowskiej-Majewskiej dotyczą jej przełomowego odkrycia roli neurosterydów oraz hormonów sterydowych gonad i nadnerczy w regulacji neurotransmisji w mózgu poprzez receptor GABAA, a tym samym w modulowaniu funkcji ośrodkowego układu nerwowego w różnych stanach fizjologicznych i patologicznych takich jak stres, cykle dobowe, funkcje płciowe, ciąża, depresja, depresja poporodowa, agresja, cechy osobowości, drgawki, regulacja ciśnienia krwi, apetyt, stany lękowe i funkcje kognitywne.  Prace te, wskazujące na hormonalne uwarunkowania ścisłego związku między ciałem i umysłem, znacząco wpłynęły na rozwój wielu gałęzi nauk biomedycznych, otwierając nowe szlaki badawcze i rozwojowe w neurobiologii, fizjologii, farmakologii i medycynie, na co wskazuje szeroki zakres powołań się na jej prace w różnych specjalistycznych klinikach uniwersyteckich.  W bazie danych Narodowego Instytutu Zdrowia USA ten ciąg prac jest umieszczany w 99 percentylu wszystkich prac w światowej neuronauce.

Jej nowsze publikacje z badań przeprowadzonych w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w ramach europejskiego projektu ASTER i wykazały, że dodawany do szczepionek tiomersal działa toksycznie na rozwijający się mózg, powodując zmiany morfologiczne, neurochemiczne i funkcjonalne, analogiczne do tych obserwowanych w autyzmie.  Przeprowadzone w tym projekcie badania kliniczne ujawniły też upośledzone mechanizmy eliminacji rtęci z organizmu u dzieci autystycznych, co może częściowo tłumaczyć występujące u nich zaburzenia wydzielania hormonów sterydowych, zwłaszcza androgenów.  

NIH Open Citation Collection (NIH-OCC), baza danych badań biomedycznych Narodowego Instytutu Zdrowia USA, która jest udostępniana razem z platformą analityczną NIH iCite (https://icite.od.nih.gov), pozwala Ilościowo określić wpływ artykułu naukowego lub zespołu publikacji w ramach dyscypliny naukowej i umieścić go w percentylu wszystkich podobnych publikacji z tego samego okresu. W tej ocenie całość publikacji Czajkowskiej-Majewskiej mieści się jakościowo w pięciu górnych procentach wszystkich publikacji z neurobiologii zarejestrowanych przez ostatnie 45 lat przez amerykański Narodowy Instytut Zdrowia.

Czajkowska-Majewska od lat zajmuje się też popularyzacją nauk biomedycznych w Polsce.  Opublikowała kilkadziesiąt artkułów popularno-naukowych w tygodnikach Polityka i Dziś oraz dwie popularno-naukowe książki: Nowy lepszy? człowiek (wyd. Żak, Warszawa 2005, ISBN 83-89501-29-5) i Człowiek globalny. Globalizacja, ewolucja, historia kobiet, neuropolityka, neuroekonomia, kryzys ekologiczny (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2009, ISBN 978-83-06-03188-1).

Wybrane publikacje badawcze   

Pubmed jest bazą danych Narodowej Biblioteki Medycznej USA.

1. Majewska MD, Harrison NL, Schwartz RD, et al.: Steroid hormone metabolites are barbiturate-like modulators of the GABA receptor, Science 1986; 232:1004–1007. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2422758/, PMID: 2422758, DOI: 10.1126/science.2422758.

Publikacja ta doczekała się 2681 cytowań naukowych (Google Scholar, 2024). Jest to najbardziej cytowana autorska (pierwszy autor) praca w polskiej neurobiologii (według Google Scholar, Web of Science, Scopus, ResearchGate). Na podstawie danych z publikacji https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5520389/, 6.5% prac z neurobiologii opublikowanych na świecie w dziesięcioleciu 1987-1997 powoływało się na tę pracę Majewskiej i współpracowników, co plasuje ją wśród 100 najlepszych prac w tym okresie w tej dziedzinie nauki. Równocześnie amerykańska rządowa baza danych biomedycznych NIH-OCC iCite (https://icite.od.nih.gov), używana do oceny publikacji biomedycznych na świecie, umieszcza ją w 2024 roku w setnym percentylu prac zarejestrowanych przez Narodową Bibliotekę Medyczną USA.

2. MD Majewska: Neurosteroids: endogenous bimodal modulators of the GABAA receptor mechanism of action and physiological significance,  Progress in Neurobiology 38: 379-394, 1992. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1349441/.  PMID: 1349441.  DOI: 10.1016/0301-0082(92)90025-a

Ta praca przeglądowa nakreśliła szerokie perspektywy biomedyczne i lecznicze zastosowania neurosterydów (uzyskała dotąd 1408 cytowań, Google Scholar, 2024).  

Po 40 latach wiele z odkryć i przewidywań naukowych Majewskiej się sprawdziło i znajdują zastosowania w medycynie. Np. w oparciu o jej badania amerykańska firma farmaceutyczna Sage Therapeutics, Inc. opracowała leki brexanolone (2019) (a później zuranolone w 2023) przeznaczone do łagodzenia depresji poporodowej, jak to stwierdził w podsumowaniu roli neuronauki J.D. Gordon, dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego (NIMH) USA (From Neurobiology to Novel Medications: A Principled Approach to Translation: https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2019.19040386). Uznał on to za główne osiągniecie praktyczne wynikłe z podstawowych badań NIMH w ciągu 40 lat i za wzór, w jaki sposób badania podstawowe mają rozwijać leki psychiatryczne.

W szerszej perspektywie, rozważany jest obecnie potencjał terapeutyczny neurosterydów w leczeniu zaburzeń psychoneurologicznych takich jak schizofrenia, zespół stresu pourazowego, autyzm czy choroba Alzheimera.

3. NL Harrison, MD Majewska, JW Harrington, JL Barker:  Structure-activity relationships for steroid interaction with the gamma-aminobutyric acidA receptor complex. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics 241 (1), 346-353, 1987.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3033209/ PMID: 3033209,           

4. MD Majewska, S Demirgoren, CE Spivak, ED London: The neurosteroid dehydroepiandrosterone sulfate is an allosteric antagonist of the GABAA receptor. Brain Research 526 (1), 143-146, 1990. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1964106/ PMID: 1964106, DOI: 10.1016/0006-8993(90)90261-9.   

5. MD Majewska, RD Schwartz: Pregnenolone-sulfate: an endogenous antagonist of the γ-aminobutyric acid receptor complex in brain? Brain Research 404 (1-2), 355-360, 1987. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3032339/

PMID: 3032339  DOI: 10.1016/0006-8993(87)91394-1.         

6. JN Crawley, JR Glowa, MD Majewska, SM Paul:  Anxiolytic activity of an endogenous adrenal steroid. Brain Research 398 (2), 382-385, 1986. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2879610/ PMID: 2879610    doi: 10.1016/0006-8993(86)91500-3.

7. MD Majewska, JM Mienville, S Vicini: Neurosteroid pregnenolone sulfate antagonizes electrophysiological responses to GABA in neurons. Neuroscience Letters 90 (3), 279-284,1988. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3138576/

PMID: 3138576   DOI: 10.1016/0304-3940(88)90202-9. 

8. S Demirgören, MD Majewska, CE Spivak, ED London. Receptor binding and electrophysiological effects of dehydroepiandrosterone sulfate, an antagonist of the GABAA receptor. Neuroscience 45 (1), 127-135, 1991. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1661387/   PMID: 1661387  DOI: 10.1016/0306-4522(91)90109-2

9. MD Majewska: Neuronal actions of dehydroepiandrosterone possible roles in brain development, aging, memory, and affect. Annals of the New York Academy of Sciences 774 (1), 111-120, 1995.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8597451/ PMID: 8597451 DOI: 10.

10. MD Majewska, JC Bisserbe, RL Eskay:  Glucocorticoids are modulators of GABAA receptors in brain. Brain Research 339 (1), 178-182, 1985. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2992695/ PMID: 8597451, DOI: 10.1111/j.1749-6632.1995.tb17375.x

Autorstwo rozdziałów w 12 monografiach naukowych  

1. Gromek A., Czajkowska (Majewska) M.D., Czernicki Z.,  Jurkiewicz J., and Kunicki A.: Biochemical Disturbances in  Experimental Edema. In: Brain Edema, Cerebello Pontine Angle Tumors (G. Shurmann et al. eds.), Springer-Verlag, Berlin, 1973.

Brain Edema/Cerebello Pontine Angle Tumors: Pathophysiology and Therapy/Diagnosis and Surgery

K Schürmann, M Brock, HJ Reulen, D Voth

2012•books.google.com

2. GY Sun, W Tang, MD Majewska, DW Hallett, L Foudin, S Huang:

Involvement of phospholipid metabolites in neuronal membrane functions. In Neural membranes, 1983•Springer.  https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4612-5636-6_3

3. Majewska M.D.: Steroid Actions on GABAA Receptor: Ligand Binding, Chloride Transport, and Behavior, The Ciba Foundation Symposium, London, John Wiley and Sons, Ltd, Sussex, England, pp. 83-95, 1990.

PMID: 1963401   DOI: 10.1002/9780470513989

4. Majewska, M.D. Neurosteroids: GABA-agonistic and antagonistic modulators of the GABAA receptor, in Fidia Research Foundation Symposium Series, vol 8, "Neurosteroids and Brain Functions", Eds: E. Costa and S.M. Paul, Thieme Medical Publishers, Inc.  pp. 109-118, (1991).  22 GS

5. MD Majewska: Neurosteroid Antagonists of the GABAA Receptors. In Neurosteroids: A new Regulatory Function in the nervous System, Humana, pp. 155-166. 1999.  https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-59259-693-5_9  

6. Majewska, M.D.  Neuronal Actions of Dehydroepiandrosterone: Possible Roles in Brain Development, Aging, Memory and Affect. In: Dehydroepiandrosterone and Aging, Annals of the New York Academy of Sciences, v.774: 111-120 (1995).   PMID: 8597451, DOI: 10.1111/j.1749-6632.1995.tb17375.x  

7. Majewska, M.D. Sex Differences in Brain Morphology and Pharmacodynamics (invited book chapter) in "Pharmacology and Women. Gender, Sex, and Hormones”. Rds. M.J. Jensvold, U. Halbreich, J.A. Hamilton, American Psychiatric Press, Washington-London (1996), pp. 73-84.   Psychopharmacology and women: Sex, gender, and hormones.

8. Majewska, M.D. Neurotoxicity and Neuropathology Associated with Cocaine/ Psychostimulant Abuse, In NIDA Research Monographs, v. 162: 70-72 (1996). 15.  PMID: 9066818

9. Majewska, M.D.  Cocaine Addiction as a Neurological Disorder. In Neurotoxicity and Neuropathology Associated with Cocaine/Psychostimulant Abuse, NIDA Research Monographs, v.163: 1-26 (1996). PMID: 8809851

10. Wilkins J., Van Gorp W., Hinken C., Welch B., Wheatley S., Plotkin D., Moore L., Setoda D., Ashofteh ., and Majewska, M.D. Relapse to Cocaine Use May be Predicted in Early Abstinence by Low Plasma Dehydroepiandrosterone. 1997, NIDA Research Monograph, v. 174.

11. Majewska, M.D., Neurosteroid Antagonists of the GABA-A receptors. In “Neurosteroids. A New Regulatory Function in the Nervous System” Eds. EE Baulieu, P. Robel and M. Schumacher, The Humana Press, Inc, 1999, pp. 155-166.

https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-59259-693-5_9   

12. Majewska, M.D. Dehydroepiandrosterone: Hormone of youth and resilience. Still a maverick. In. DHEA and Brain, Nutrition, Brain, and Behavior series, Taylor and Francis, London and New York, pp. 65-81, 2002.

https://www.taylorfrancis.com/chapters/mono/10.1201/b12558-12/dhea-hormone-youth-resilience%E2%80%94still-maverick-robert-morfin?context=ubx&refId=26e749ec-6c43-4d31-9394-394df2085823